Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nabilelako aspaldidanik. MEIG VI 137. v. tbn. Bp I 60. Echag 221. Apaol 111. Bv AsL 69. Iraola 67. Arrantz
104. Enb 107. Basarri 28. Gand Elorri 178. Erkiag BatB 204. NEtx LBB 73. Uzt Noiz 20. Nayian: Bil 32. Xe
283. Ud 37. PE 83. AzpPr 38. JanEd I 108. Tx B 88.
� Bere etsaiareki nahin baken egin. 'Voulant faire'. Etch 638.
� (Con subjuntivo). � Ala zuk onsa markatu / zeluratko bidia, / nahin zure karitatez [...] batbedera [...] harat
dadin abia. In Tt Onsa 183. Hogeita sei denian banin bost etxeko / ni gal nendin nahian, ene beretxeko. Etch
180.
� (Precedido de sust., adj. o pronombre). � Gaia oro igaran zin ertzik eskin, / lehen igarailetarik sekurs nahin.
'Désirant le secours'. Etch 640. Aulduta jarri gera / alimentu naian. Ud 102. Onera etorri naiz / andregai bat
naian. Ib. 39. Zazpiak bat nahian / bagaude aspaldi handian. Zby RIEV 1909, 399. Jesus amodioz bihotza
gaindian, / zein miragarri zen azken afarian! / Guretzat zelarik hiltzerat abian, / gerokotz ere zen gurekin
nahian. Id. ib. 1908, 209. Malentxo naian Jose nabarben ibilli bada, ez jakiñean ibilli da. Ag G 330.
Eskualdunak Eskualdun nahian bethikotz / bazauzkaten gogoa ta begiak zorrotz! Ox 175. Zure zorion naixan
batu detsut eriotzia! Etxba Ibilt 489. Sumatuz euskaldunak, ospetsu nahian, / guretik deus ez duen hizkuntza
mihian, / sofritzen egoiten naiz [...]. Xa Odol 224.
� Nexkato bat bainuen etxean, / galdu dut hiri beltzean! [...] / Han dabila Jaunak ez nahian / bihotza dauka
lohian. Ox 171.
b) A punto de. � Ikusirik sagasti bikañak sagarren kargakin izarditan, ler egin naian [...]. Iraola 58.
- NAHIAREKIN, NAHIAZ. (Precedido de posesivo). Voluntariamente. v. infra NAHIZ. � Nola iristen da
batek bere naiarekin egiten dituan bekatuen barkamena? Ub 154. Bai, neure naiaz, gurariz [...] jausi nas. Añ
EL 1 57.
- NAHIAZ, NAHIEZ, NAHIRIK, NAHITA, NAHIZ (con valor vbal.). v. nahi izan.
- NAHIEAN. a) (Precedido de part.). Queriendo. v. NAHIAN. � Tr. Documentado desde mediados del s. XIX
en autores meridionales, principalmente guipuzcoanos. � [Tomo bat] eguzkiarekin munduak artu daben auzia
erabaki naiean izkribatua. Izt C 469. Eta semea ezkondu naiean [...] emazte-gai billan bialdu zuela. Lard 28.
Altxatzen da eskapa egin naiean. Ill Testim 21. Santa Kruzekin adiskidetu-naiean onela esan nion. Or SCruz
129. Erri guzia, Ramuntxo ikusi naiean egongo da, e? Alz Ram 83. Laisterka datorkien eriotza atzeratu naiean.
TAg Uzt 147. A, babua! Ta zure bizia galdu naiean zabiltz? NEtx Antz 114. Ari zala kantari, triste zeudenak
alaitu naiean. Salav 47. v. tbn. Aran SIgn 113. Moc Damu 35. Goñi 58. A Ardi 89. EusJok 117. Muj PAm 71.
Jaukol Biozk 68. Ldi IL 49. ABar Goi 59. SMitx Aranz 167. JAIraz Bizia 36. Etxde JJ 89. Txill Let 105. Bilbao
IpuiB 257. Gand Elorri 84. Ugalde Iltz 52. Izeta DirG 111. Onaind in Gazt MusIx 155. Vill Jaink 178. Berron
Kijote 173.
� (Precedido de rad.). � Idazti xumea egitekoz, oro ezin argitaratuz, asi nintzaizun aukera-naiean. Markiegi in
Ldi IL 12. Eskuak bezain zangoak arin / ditula ager-naiean da. Or Eus 167.
� (Precedido de sust. o adj.). � Erdilaririk bada Zortziko-naiean / baten urrena beste dituzu lanean. Or Eus 25.
Oro erara daude doatsu naiean. "Beatos esse velle consonant". Or Aitork 271. � Zein baño zein danak alkarren
leiean, / penitentzi-kera berrien naiean. SMitx Aranz 146.
b) A punto de. � Aldats oek amiltzeko zorian daudela zinzilika erori naiean. 'En trance de precipitarse y caer'.
Izt C 25.
- NAHI-ERDI. "Veleidades, deseos imperfectos, [...] nai-erdiak, nai-usainak" Izt 120v.
- NAHIEZ. (Precedido de gen.). Voluntariamente; según la voluntad de, el deseo de; por la voluntad de. v.
NAHIZ. � Ah, zori tristeko jendea, jende zere naiez bekatupe gaiztoan zautzana. Mb IArg I 117. Baña Jainkoak
eman ziozkan fabore ta erregalo geiegiaz gaizki bere naiez usatu, ta bea jo zuen. Cb Eg II 6. Ni alabaña ez naiz
nere naiez sekulan orditu. AA III 370. Geren naiez sartzen bagera bekaturako bideetan. Ib. 489. Nere naiez,
gaur bertan, emendixe irten bear luke mamiturik [...] dalako orrek. Ldi IL 146. Baztanen bizitua eta bere naiez
Lekarotza ehorztera ekarria. Izeta DirG 12. Rozinanteren anketara erori zan alabearraren naiez. Berron Kijote
164. v. tbn. LE Bail1 226 (bere naies). Laux AB 54.
- NAHI IZAN. v. nahi izan.
- NAHIKO (Dv), NAHIEKO. a) (Precedido de gen.). Del agrado de, del gusto de. "Ez da ene nahiko etxe hunen
saltzea, il n'est pas de ma volonté [...]. Gauza horiek ez dire zure nahiko, ces choses ne sont pas de votre goût.
Hori ez da ene nahiko, cela ne dépend pas de ma volonté" Dv. � Eztitut deusetan ere bilhatuko neure nahikoak,
eta bethi bertzei lehenkuntza emanen deraiet nere gainean. "Je ne chercherai jamais mes commodités". Birjin
184. Baña sartuko gera / berriro pozian, / gure naieko egun / oiek etortzian. Bil 30. Galdetu zion Ordena nola
zijuan. Galde oni eman zion oso eranzuera beraren naikua. Bv AsL 175. Edade onetan besteak izaten dituzten
txorakeririk gabe, guzien naiekoa zen [Bernardatxo]. Goñi 75. � (Con determinantes). � Bere nai osoko, gogo
osoko ta ezaubera errazuazko lagunagaz. fB Ic III 356. Eta nola bai Jainkoaren nai-ederrekoa dan lurrean bere
ordeak egiten dituztenai guk zintzo obeditzea [...]. 'Y como es tanto lo que a Dios agrada'. Aran SIgn 27. b) AxN
explica frankia (Ax 359 (V 238): Nola gizon ezkonduak bethi ere baitu bere emaztea bere eskuko, bereaz frankia
eta bertzerenaz eskasia [...]) por naiekoa. "Naikoa egiteko, como nai dodana" msOch 44.
- NAHI-MOLDE. � Mundu huntan badugu zoinek gure nahi moldea, uz nazazue gazte naizeno nereari
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
828