Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
phiztu omen zion zintzurrean barna. Lf Murtuts 10. Mendeku edo bengantza-naia. Or Aitork 291. Onen gogoan,
ostera, alako atzera-biurtze naia erne zan. Erkiag Arran 172. Damu izan ebazan bere arrokeri ta txalo-naiak.
Bilbao IpuiB 41. Dana aundikeria edo aundikeri naia ei zan. SM Zirik 105. Arrokeria ta itxura-naiak alde
batera iaurtita. Zait Plat 99. [Gure] ondasun-naia, amodio-naia. Vill Jaink 151. Mattin, zuretzat eztu atzenik, /
guk daukagun biotz-naiak, / mugaz arunzko ta ununzkuak / nola baigeran anaiak. Uzt in Mattin 24. Beren
galbidea, beren artarako kutizi naiean sortu oi zan. Berron Kijote 125. Ez dio maitasunak ernatu zion zorionnahiari
ukorik egingo. MIH 299. v. tbn. Egiat 249. Jaukol Biozk 106. Laux BBa 38. � Utzak nekatzera zoroa
bere thusto nahiareki. "Avec la convoitise qu'il a d'amasser beaucoup de bien". O Pr 584. � Ganixek errege nahi
bat lagundu du, inperadore nahi bat orobat lagunduko zuen. Atheka 173. � Ostoak, aize-naiak eragin-ta,
ixilkako soiñu beldurgarria zarioten. "Movidas del blando viento". Berron Kijote 215.
� (Precedido de subordinada). � Zeren plazera iragan den bezain fite, han da [...] urrikia, atsekabea eta egin
ezpalu nahia. Ax 387s (V 254).
� (Con -(z)ko adnom., precedido de participio o, menos frec., de radical). v. IKUSNAHIEKO, JAKIN-
NAHI(Z)KO, JOLAS-NAHIKO. � Tr. Emplean el suf. -zko los autores septentrionales y -ko los meridionales.
� Gozatu nahizko desira handi batekin. Ax 53 (V 34). [Haserre] borondate gaixtozkoa, mendekuzkoa, ez
bekhatuaren erremediatzeko baiña bekhatoreari berari gaitz eman nahizkoa. Ib. 278s (V 186). Eta hala
zahartzeko amurusia da gaixtoena. [...] Zeren hura baita, gogoarena, naturaleza bortxatu nahizkoarena. Ib. 376
(V 248). Iainkoaganik izan zuenean bizitze debotera ardietsi nahizko grazia. SP Phil XXI. Ongi ikhasi nahizko
desirkundea. ES 197. Eta gizonen gogara egiñ nahizko gutizia banoak zure baithan badirauela. Ch III 46, 2.
Gure pasionea kontentatu nahizko lehia itsuak. He Gudu 111. Munduaz estimatua izan nahizko desira
mugarrigabe batetik. Ib. 86. Hartaz yabetu nahizko hirritsan bizi ziren. Lg I 230. Etzaiteztela eman muga hura
yakin nahizko grinan. Lg II 186. Eta gauza berriak eta ez-oituak aditu naieko asko zituen. Lard 514. Asisen, asko
jantzi santua jantzi naikok itxoroten zion San Franziskoren etorrerari. Bv AsL 140. Inguruetako etxe-santu
guzietara juaten ziran gazte mundua utzi-naikuak. Ib. 108s. Agindu naikoen guda zitalak. Ag G 259.
Manestarren ager-naieko biziera latza maite artu zun. Or Aitork 138. v. tbn. Izt C 213. HU Zez 211. JE Bur 66.
� Ordainaren esperanzak eta beretzat nahizko desirak. SP Imit I 15 2. Ene maithea, on nahizko, / badiat higanik
yadan froga franko. "Les marques de ta bienveillance". Gy 245. Yainko onari dakiola ordurako beste gazte-sail
bat agertu-izatea [...] gu baño aurrerago-naiekoa. Ldi IL 58.
- ELKARREN NAHIAREKIN. De mutuo acuerdo. � Abiaduratik beretik, jarri ziren guziak, elgarren
nahiarekin, Birjina Sainduaren arartekotasunaren azpian. MarIl 112.
- NAHIA (det.). A discreción, a placer; tanto (...) como se desee. v. NAHI ADINA. � [Aita] datorrenean
erosikoguz, / etxe au ta orko mendia. / [...] baita kokoak naia izateko, / kokokotxuak erosi. Zam EEs 1917, 196.
Eztenek eta Kirik naia barreak egiten zituen, besteen estutasunak ikusita. Erkiag Arran 55 (v. tbn. 120).
Alakoren baten naia edanaz asetu eta ito daitezan. Ib. 49.
- NAHIA HARTU. "Resolverse a hacer algo, (c.) gogoa, naia artu, asmua artu" Añ.
- NAHIA(K) EGIN. a) Complacer, satisfacer(se). "Naiak egin, satisfecho; litm., hacer las querencias (Vc)" A EY
III 335. "Naiak-egin, satisfacerse (Vc)" A Apend. � Aberats bati [...] guztiak naija egiten deutsee. fB Ic I 48.
Ardura nausija da, Jesus maitiari naija egitia. fB Ic III 325. Aserratuta egoan / bere buruagaz, / ezebalako naia
/ egin diruagaz. Azc PB 147. Bi jaki ugariz naia egin dezaten. A Ardi 46. Nork bere baitarik iakin nairik berariz
diardute ta naiak egin (asean eta betean, ots, asebete) arte ez dute askatu nai. Zait EG 1957 (7-8), 20. b)
"Ogizko nahia egin, satisfacerse al hartarse de pan (Vc)" A EY III 335.
- NAHIA(K) EMAN. Complacer. � Ta bein naija emoten bajako gurari txarrari, zeinbat geijago, ainbat
naijago. fB Ic II 257. Ta au egiten da, gorputzari naijak emon ezagaz. Ib. 276 (v. tbn. III 275 y II 288).
- NAHIAK ERAGIN. "Naiak eragin, dejar satisfecho a alguien (Vc)" A EY III 335. "Naiak-eragin, satisfacer
(V)" A Apend.
- NAHIAN (G-azp ap. Gte Erd 228). a) (Precedido de part.). Queriendo. v. NAHIEAN. � Tr. Documentado en
autores meridionales, principalmente guipuzcoanos, desde la segunda mitad del s. XIX. Al Norte se encuentra en
textos suletinos y en Duhalde, Zalduby, J. Etchepare, Oxobi y Xalbador (EzinB 90). Arrese-Beitia emplea, salvo
errata, la forma neian (AmaE 10), junto a naian (AmaE 371). � Lehia handirekila, / haren bila [...] iarri ziren
[...] hari gurtu-nahian. O Po 60. Gizon zaharrari gaude begikhaldiz, haren adiniala heltü nahian. Egiat 190.
[Bainan bertze asko mortifikazione egin ditezke] hala-nola, ikhusi nahian ez behatzea, aditu nahian beharria ez
paratzea [...]. Dh 70. Zamaria orkatzaz mendekatu nahian. Arch Fab 151 (tít.). Bai-ezean edo ez sinistu naian
egon gabe. Zab Gabon 91. Ura billatu naian dabill. Alz STFer 131 (v. tbn. Txib 107). Egiaren jakin nahian bizi
ziren. Ip Hil 104. Erriko gauzak zuzendu naian alzabilzate? Ag G 168. Oñatin ezpadago / iñor artu naian, /
saldu zazu Araban / bestela Bizkaian. Noe 70 (64 nayian). Ega egiñ nuan bere oñetara, muñ egiñ naian. Urruz
Zer 16. Orri irabazi naian egin / dute makiña bat saio. EusJok 52 (141 nayian). Lurrari aberastasuna atera
naian dabillen baserritarrak. Etxeg in Muj PAm 29. Ezin ezagutu dugu, ontsa jakin-nahian ginelarik. JE Ber 40.
Zergatik ari dituk ba beti aztuarazi naian? ABar Goi 70. Arima bat irabazi nahian saiatzen dira. Mde Pr 270.
Nere lepotik parre egin naian al abil? Etxde JJ 12. Asko pillatu ziran berari zorionak emon naian. SM Zirik
109. Orotan gütük gaizen / jauzazi nahian. Casve SGrazi 106. Gaizki esanak zuzentzen edo zuzendu nahian
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
827