Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Gazt MusIx 144. Bere aur legezkoentzako nai izan zituan etxeko nagusitzak. NEtx LBB 36. Lau haurridetarikan
hi haiz hautatua, / etxeko nagusitzan hik daukak eskua. Xa Odol 202. Gizonaren nausitzak errenkuraz beterik
dauzka basetxe bateko abereak. MEIG I 175. � Ludiaren jabeen nagusitza. "El imperio de los señores del
mundo". Zink Crit 66.
nagusitzar. � Dictador, tirano. � Antistio an eta Firmio, / an Marco Agriparekiñ, / Oktabiano [...]. Iru-talderi
etorri ziran / lau nagusitzar oiekin. Izt Po 143. Ai maitasunaren baitan bizi zeraten kezka-miñ / zorrotz
nagusitzarrok! "Fieros tiranos celos". Berron Kijote 157. v. un ej. de Orixe s.v. nagusitxo.
nagusitze, nausitze. � Victoria. � Baña sozialismoa nausitu badadi, nausitze au ugazabentzat, [...] askoz be
txarrago izango da. Eguzk GizAuz 34.
1 nai (H (BN), Lh), naia (A). � "Filas de hierba que se van formando a medida que se siega" A. "(D'après Alth),
belharra naian se dit du foin le premier jour qu'il est fauché. Belharra bedophilan, se dit le second jour quand il
a été diminué par le soleil" Lh. v. BELAR-NAI.
2 nai (S ap. Alth). � "(S), pampre" H. "Naia, laia, aihen aldaska" Alth RIEV 1911, 600. v. lai.
3 nai. "Puerto, kai, kaialde, nai" BeraLzM. v. naidi.
4 nai. � Náyade. v. naiade. � Nai txuriek, lili-margul ta urdamutur garaiak bildurik [...]. Ibiñ Virgil 35 (cf.
nota a nai txuriek: "Ninpak eta Naieak, iturri ta ur-ertzetako neskatx erdi-jainkosak ziran").
1 nahi (gral.; SP, Urt I 12, Lar, Añ, Lecl, Arch VocGr, VocBN, Dv, H, Zam Voc). Ref.: A; Elexp Berg. � Deseo,
voluntad (acto de querer). "Apetencia", "volición" Lar. "Voluntad, el acto de querer" Lar y Añ. "Apetito
desordenado, (c.) nai, (V) gurari oker erabagea" Añ. "Propósito firme, (c.) [...] nai sendo bat" Ib. "(Ultima)
voluntad, (c.) azken naia" Ib. "Ene nahitik, suivant ma volonté" Dv. "2. [...] Eztut bethi ene nahia egiten ahal, je
ne puis pas toujours faire ma volonté; [...] Gaizki helduko zautzu uzten balin baduzu zure haurra bere nahi
guzien egitera, [...] faire toutes ses volontés. Dernières volontés, azken nahiak; [...] 3. [...] Nausiaren nahiak
egitea, exécuter les volontés, les prescriptions du maître" H. "Fraille juatia bada bere naixa, joan dailla" Elexp
Berg. v. borondate, desio, gurari. � Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos. � Egin behar
duzu ene nahia. E 207. Penak oro jiten dira Ieinkoaren nahitik. Ib. 239. Daukagunean naia gurari baga oi gara.
"Cuando tenemos lo que queremos". RS 248. Iradu noa naira. "A lo que deseo". Ib. 83. Galdu ze egik aldia, ta
idoro daik naia. "El deseo". Ib. 336. Eta bethi konpli bedi zure saindu nahia. EZ Man I 36 (v. tbn. con konplitu
en Hm 49, Gç 191, Ch III 11, 1, He Gudu 142, Acto 506, Lg II 122 y Mih 109). Zeren hartzen dugun gogo eta
borondate hura ezpaita [...] zinezkoa; [...] nahikundea baita eta ez nahia. 'Es una veleidad y no un querer'. Ax
47 (V 30; v. tbn. 71 (V 47)). --Jinkoaren maniak eztireia hausten egitez eta erraitez baizik? --Hausten ere dira
gogoaz eta nahiaz. Bp I 104. Bihotzeko bakea ez da edireten gure nahi desordenatuak konpliturik. Ch I 6, 2.
Uste duzu bethi nahiaren arabera izanen tutzula konsolazione spiritualak? Ch III 35, 3. Sofri itzazü bihoztoiki,
zure nahiaren kuntre jiten diren gaizak. Mst III 47, 2. Oraingo nere nai-gogoak dizula zuri, komunione berak
adina atsegin ta gloria. Mb OtGai III 394. Bere burua, gogo ta naiak espirituko indarraz beti ukatzen zituen. Cb
Just 32 (Eg II 41 naiak egin). Hobeki gure nahia egiten dugu bertzena baño. Mih 74 (v. tbn. nahi guziak egin en
Lç Act 13, 22, nahia egin en Gç 203, Lg II 257, Mg CC 233, JesBih 450, Lard 377, Bv AsL 207, JE Bur 46, A
Ardi 82, Enb 95, Ir YKBiz 313, Zerb IxtS 88, Mde HaurB 17, nahiak egin en Ip Hil 148; cf. infra NAHIA(K)
EGIN). Dugulaik biotz bat, nai bat ta guzia bat Jangoikoareki (381). 'Un querer'. LE-Ir. Ukhan nahi zina
horrelako izateko. Dh 56 (v. tbn. 266 y 76). Nahi xoil batez ezdeusetik athera dituena. Ib. 183. Leku Santuak
ekusteko nai andi bat. AA III 402 (v. tbn. 609). Nai gaistuai ta gurari deungai lekurik emoten ez deutseenak. fB
Ic II 242. Harat goateko nahia aitzinetik sentitzen dut. EgunO in Arb Igand 179 (v. tbn. 105 y 181). Kofesio ona
izanen da bere nahirik gabe ahazten bazako deklaratzea bekatu mortal bat? CatLuz 33 (cf. infra NAHIZ). Gure
nahi eta gutiziek gaituzte bizi huntan dohakabe bilhakatzen. Jaur 117. Konformatu goiko nahiari. Gy 12. Deus ez
da egiten [...] [Yainkoaren] nahia gabe. Hb Egia 2 (v. tbn. 26). Nere azkeneko nai edo borondatea agertu dizut.
Arr GB 32. Jaungoikuaren naia betetzeko. Bv AsL 42 (v. tbn. nahia bete en Lard 460, AB AmaE III, Inza Azalp
139, Enb 180, Bilbao IpuiB 80 y Xa Odol 79, nahiak bete en ArgiDL 81). Jesusen nahia da ethor zaitezen zeruko
loriaz gozatzera! Jnn SBi 152 (v. tbn. 43). Emagun majoritatearen nahia dela lege. HU Aurp 83.
� (s. XX). Zure barrengo poz-naigabeak, / burrukak, naiak. Jaukol Biozk 2. Nai estu batek ozkatzen dio [...]
biozpea. SMitx Aranz 29. Bere ikasgorako nai sutsuaz arriturik onela esan zion [...]. Etxde JJ 17 (v. tbn. 35).
Eriotz ori bere naiaren aurka egin zula. Ib. 169. Bihotz-ezpainetan sukar bat senditzen dinat. Hire beharra, hire
nahia, hire amodioa. JEtchep 64. Nik lurralde guztietarako gogoa izan det beti [...]. Itsastarrenganako naia ere
bai. Anab Aprika 7 (v. tbn. 84). Aurrerapenaren nai edo leia ori da [...] munduan agintzen duena. Vill Jaink 54.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 825
mende.