Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
zitzaidan aldarte hori, ez saiatu nintzelako. MEIG IX 93. v. tbn. Ox 176. Nausitu: Etch 184. HU Aurp 103. Ir
YKBiz 239. � Etsipena nagusitzenago zitzaion memento oroz. Mde HaurB 86.
� (Con complemento en instr.). Adueñarse de, apoderarse de. "Bidez edo bidegabezki nausitu zen onthasun
guziaz, [...] il se rendit maître de tous les biens" H. � Nausitu zen gero, bortxaz, erregetasunaz. Lg I 346.
Badakizue nazionen gainean dominatzen dutenak, hetaz nagusitzen direla. TB Mc 10, 42. Handik laster saldu
zen haren yauregia, / azkenean nausitu hartaz Urthubia. Hb Esk 119. Egun hetan, Kastillanoak Bizkaian
sarthurik Naieraz nausitzen dire. Laph 5. Türkak nausitü ziren [...] Palestinako lürrez. Ip Hil 136. Ez bedi
larritu. Gizona naiz [...] nere buruaz nagusituko naiz. Ez dute nere karraxiak bere atseden donearen ixiltasuna
eragotziko. Alz Ram 92. Erromarrak Yudeaz nausitu ezkero [...]. Ir YKBiz 485n. Illunaldi beltz aretaz ezin
ninteken nausi. "Superar". Or Poem 541 (Aitork 368 nausitu). Sukar gaizto bat nausitu zitzaion gorputzaz. Etxde
AlosT 89 (JJ 210 nagusitu). Baztergabearen indarra du Parisek. Uriaz nausitu ezin ditekeala dirudi,
aunditasuna dario orotatik. Txill Let 114. Orain naigabea eta tristura ziren etaz nausitu. Izeta DirG 32. Ordü
dügü ipharraltiaz / osokilan nausitürik / Hegualdilat bidia arrunt / izan dadin zabaltürik. Casve SGrazi 150.
Europaz zenbait sailetan nagusitzen ari zen frantsesaz [idatzi zuen]. MEIG VI 57.
� (Con kontra). � Nausi eztadin aragia izpiritiaren kontre. Ip Hil 222. Aitzineko boz-aldian Labaten kontra
nausitzea gutitarik huts egina. HU Aurp 103.
� (Aux. trans.). Hacer superior. � Bonaparte jakintsuak orren maite zuen izkelgiak ez ote [...] du zerbeit
besteeri nagusitzen duena? FIr 177s.
�2. (Aux. trans. bipers.). Dominar; mandar. � Zaude beha hainitzetan sentitu gabe zure bihotzean bizi diren eta
nausitzen duten bekhatu hainitzen gainean. SP Phil 159 (He 162 nausitzen ere diren). Errege madarikatu hark
nausiturik darabillan erresuma galdu bat. Ib. 67 (He 69 azpian dagokana). Nolako afekzioneek dadukaten gure
bihotza amarraturik, zer pasionek hura nausitzen duten. Ib. 521 (He 528 jabetu othe zaion eta nausitu). �
Konsiderazazu [...] zer pasionek nausitzenago duten zure ariman. SP Phil 457. � (En construcción pasiva). �
Ezen izpiritua, pasioneaz oraiño nausitua ez denean [...]. He Gudu 59.
�3. + nausitu (V-m-gip), nagustu (Lar Sup, Izt 3r, Hb ap. Lh), naustu (V-m-gip; Izt 3r). Ref.: A (nausitu,
naustu); Elexp Berg (nausittu). Avanzar en edad; crecer, aumentar. "Crecer" Lar Sup. "Adulta (persona), [...]
naustua" Izt 6r. "Hacerse una persona mayor. Puxkat nausittu zanian alde in zeban etxetik" Elexp Berg. �
Daigun ama batek daukazala seme bi, ta bata nagustuba edo egingo danekua ta bestia txikarra edo pardeletan
daguana. CrIc 56. Grazia au dago sein batiatubetan ta lotan dagozan kristinau on ta nagustubetan. Ib. 123 (tbn.
en CatElg 164v). Gizon ta andra naustubak. Mg CO 130. Zorionekoa azi ta nagusitu baño len ilten dituena
arerio txikiok. Añ LoraS 106. Nagusitu eztidin lar librotxo au, itxiten dot emen. Ib. 191. Zubi atan umiak
labanduten dira. Naustubak kolpe andijak artuten ditubee. Ta zaarrak [...]. fB Ic II 10. [Emakume] zaar edo
naustubak. JJMg BasEsc 189.
- NAGUSITUXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). � Zorigaitzez, sasia bazterretarik nausituxe zen. Prop
1909, 286.
nagusituki (L ap. Lh), nausituki (Dv � A). � "D'une manière independante, qui rejette toute autorité" Dv.
"D'une manière supérieure" Lh.
nagusitxo, nausitxo, nagusitxu. � Dim. de nagusi (sust.). � Lekua asko eta asko ditut egiten nik, / nausitxo
hunen ondotik / herrestan narraiolarik. Gy 228. Hemen ezta kondenatzen errient hura xoilki, / baiña oraiño [...]
erasle eta kritikari, baita hanbat nausitxo. "Tout pédant". Ib. 85. Orain ez daukat jauntxo, nagusitxo, nagusitzar
edo "ditadorerik". Or EG 1950 (7-8), 6. Nortzuk ziran erriko nagusitxuak? [...] Noiznai bere, jauntxu odola
eurengan ebenak? Erkiag BatB 66. � (Adj.). � Ona, egin-bearreko azterketaren zati nagusitxoenak. Ldi IL 79.
nagusitza, nausitza. � Dignidad, cargo o condición de superior, jefe, amo, vencedor; autoridad, mando. v.
nagusigo(a). � Tr. Documentado al Sur en Iztueta, Lardizabal y en autores del s. XX. Al Norte sólo lo emplean
Etcheberri de Ziburu y Xalbador. � Zure prestutasuna zen / hanbat aldiz frogatu, / non lagunek baitzintuzten /
nausitzara altxatu. EZ Noel 152. Izandu zan Aragoiko nagusitza edo Patronatoko Sekretarioa aurrena. Izt C
507. Datan eta Abironek Moisesi nagusitza berentzat kendu nai zioten. Lard 93. Apaiz-nagusitzak aren jatorrian
iraun bazuen ere. Ib. 148. Nagusitza gustatzen / Astiasuarrari. AzpPr 81. Urtietan iduki zuan Euskalerriko
aizkolarien nagusitza. Ag G 127. Beste bizikera bat daukate uri gañean: benetako askatasuna, egiazko
nagusitza, aize ta argi obea. Ib. 373. Zeregin auxe apaiz-nagusitzara igotzeko biderik zuzenena da. JBDei 1919,
294. Bertan langille asko dabillela bere semien nagusitzapian. Kk Ab II 188. Lenengo lana olako nagusitza
Ander-i eskeintzea izan zuan. JAIraz Bizia 63. Erregeari: Su Majestad: Zure Nagusitza, zure Aunditasuna. NEtx
Nola 11. [Eguzkia] gora zijoan igoaz-igoaz, [...] danen nagusitza artzen. Sorarrain Lili 11. Magallanes il zuten /
ura zorigaitza! [...] getariarrak artu / zuan nagusitza. Basarri 44. Jarri itzazu bi nazio [...] Ezkontzaren
saindutasuna [...] nun zaitzen diren obekiago eta an duzu nagusitzarako eta aurrerapenerako itxaropen geiago.
Vill Jaink 156. 1588. [...] Nagusiaren aolkularitzat autatzen; uzten Granadako nagusitza ta Segobiara egiten.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
824