Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
zitükian jaitsi. 'Supérieurs quant au nombre'. Etch 592. Zure aita zen Parisen / nausi poeta ororen. Ib. 534. Nihor
berthutez nausi ez duela. Hb Esk 168. Ez ditu ardiak haren gantza eta indarra; nausi du aharia hezurrez eta
bereziki adarrez. Hb Egia 130. Angelesak munduko laborari guzien nausi dira azienda [...] gizentzetan. Dv Lab
257. Lurra dorphea den tokian, buztina nausi da eta gisukia eskas. Ib. 19. [Napoleon] nausi atera balitz /
Prusiarendako, / etzuten ez guziek / abandonatuko. Bordel 164. Askok espero zuten / frantzesa nagusi / bañan
azpeitiarrak / dio irabazi. Ud 62. Galde zazu indarrez / zoin den nausi dena. Zby RIEV 1908, 759. Bere lurretan
nausi / Eskualduna bego. Id. ib. 1909, 397. Debru guziak joan ziren handik, erraten ziotelarik Sainduari:
Bagohazik [...]. Nagusi haiz, gaina duk! Jnn SBi 66. Asko eskualdez eskuara [mintzaia] oroen nausi dela; nausi
iraupenez, ba eta [...]. Arb Igand 17. Zerentzat dire bozak ez bada majoritatearen nahia behar nausi gelditu?
HU Aurp 83. Castrokoak nai eben / gelditu nagosi. Azc PB 229. Gure arteko gauzetan geuk izan bear dogu
nagusi. Ag AL 90.
� (s. XX). � Lapurtar hizkuntza dago gelditua nausi, Baxenabartar izpi batekin nahastekaturik. JE Bur 146 (v.
tbn. 82). Egun orretan agertu bear zan bietatik zeiñ zan nagusi [aizkora jokoan]. Ag G 90. Gauza danetan berak
/ nai luke nagusi, / besteren onik berriz / eziñ du ikusi. Urruz Zer 104. Erridiok urten dabe / plazetan nagosi, /
lau proba egin eta / danak irebazi. EusJok II 118. Orregatik dago Europako / bozeadoren nagusi. Ib. 148.
Itziartarra bi saiuetan / geldituba da nagusi. EusJok 55. Zaiadun beltz mehatx bat egon da nagusi, / pilotari
hoberik ez baitut ikusi. Ox 159. Gaskoinak eskuara du nahi-t-ez nagusi. Ib. 156. Ez da gure plazetan dirua
nagusi. Ib. 180. Baño goiz edo berandu, egia nagusi aterako da. Or SCruz 86. Oneik udal-etxetan / nagusi
dirala, / gauzak egingo dabez / Kistarren erara. Enb 206. Orrek nai du bizi / guziyen nagusi, / iñon ametitzerik, /
eztu merezi. Tx in Imaz Auspoa 24, 141. Bendabal aldetik zan / aizia nagusi. Id. ib. 52. Pedro nagusi atera zaie /
pelotariyen artian. Tx B I 28. Ortan nagusi agertu zitzaigun gure anai euskalduna. FIr 142. Aski, aski! Nausi
haiz! Nausi haiz! "Tu es plus fort que moi". Barb Leg 128. [Badiat] ikusirik ere ba mahain ederra frango.
Bainan bego bethi nausi eskualdun bazkaria. JE Ber 34. Orain irureun urte oraindik latiña zegoan munduan
nagusi yakin-gai guziak ikasteko. Ldi IL 138. Nagusi dabil iparra. Or Eus 318. Mairu beltza zelarik / Espaiñian
nausi, / Navasen eskualdunak / egin zion jauzi. Ib. 200. Madrilgo lege etxean sozialistak dira nagusi. Eguzk
GizAuz 126. Boltxebikiak nagusi egin ziranetik ona [...]. Ib. 130. Ibili naiz bidez bide [...], trufak nausi daude.
Iratz 43. Ezda-baida barik, berak urten eban nagusi. Bilbao IpuiB 186. Argi diztirak dira nagusi, / azpiratu da
illuna. Basarri 7. Zure "Gero" da euskal liburu / jakingarritan nagusi. Ib. 50. Mundu guztiko lurretan, / gizona
da nagusi. Arti MaldanB 233. Ikusi diat jarri aizala / bertso lanean nagusi. In SM Zirik 96. Errizaleak nagusi
gertatu ziraneko, iaioterritik alde egin bear izan zuen. Zait Plat 10. Aldi aretan, buruz ikaste lanak ziran nagusi.
Erkiag BatB 41 (v. tbn. Arran 169). Zu zara danen nagusi, / Euskalerriko bertso-txapela / ondo zenduan merezi.
BEnb NereA 154. Haren egia menderen mende nausi doa. Ardoy SFran 347. Asi bereala, ia nor gelditzen dan
nagusi jokoan. NEtx LBB 166. Leku batean ageri da nagusi gales hizkuntza: ez-konformisten elizan. MIH 186.
Hor aho hizkuntza (frantsesa) dabil nagusi hizkuntza idatziaren eta batasunaren kaltetan. Ib. 111. Nork bere
sailean nagusi behar du izan eta bestearenean mirabe. Ib. 262. [Bertsolari] eskolagabeen artean, nola ez,
Xenpelar ageri da nagusi. MEIG IX 43.
v. tbn. Noe 89. Xe 224. Balad 213. TAg Uzt 83. Mde Pr 208. Lf in Zait Plat XIV. Osk Kurl 144. Salav 52. Nausi:
Gy 62. AB AmaE 97. Etcham 115. Etxde AlosT 104. Nagosi: Echta Jos 183.
� (Det.). � Orduan egin eutsan [...] [Apolok] grazia / izateko musikan / beti nagosia. Azc PB 301 (in Ur
PoBasc 199 nagusija). Ustez izanagatik / kantuz nagusiya / beti ez dezu egingo / nai dezun guziya. AzpPr 119.
� (Con superlativo). � Pirri nausijenetaikua [zan], leku gustijetan lenengua beti ixan gura ixaten eban. Kk Ab I
30. [Pelota jokoan] bietan nagusiena zein ote zan eztabaidaka asi [dira] ere ingurukoak. TAg Uzt 34.
� (Con el vb. elidido). � Andi dan arren indarra, nagusi jakiteria. "Por ser en sí grande la fuerza, mayor es la
sabiduría". RS 27. Nok esan leike zeure gozoa, / zeure Semia ikusirik, / legeko jakindunen artean, / bera guztien
nagusi. Urqz 80. Mundua nolako zen direnek orhoitzen [...] / Bakhar batzuk orduan guzietan nausi. Hb Esk 45.
Plazan alkarren kontra / jokatutzen asi [...]. Manuel Artasoro, / orduan nagusi. Xe 290. Elkar botiaz dijua /
jendia igesi, / Santiyagoz Pasaian, / zezena nagusi. Ib. 198. Indarrez nagusi, / premiyo ta guzi, / oiek anbat grazi
/ ez nunbait merezi. AzpPr 67. Ditazken dirdira gaixtoak oro bazituen urak; guneka, berdaatsa eta lohia nausi.
JE Ber 79. Leiotik xeletaka ditugu ikusi / kantari iragaiten karrikan nagusi. Iratz 87. Etxean nausi,
kontrabandoan nausi, orra! Jende guzia ankapean artu bearreko gizona! Etxde JJ 40. Pesta ta jatordu
aundietan, edaria ugari izaki, ondoren griña txarrak nagusi. MAtx Gazt 79. Bazterralde hura guzia txoriz eta
lorez josi zen; Erraldoi berekoiaren lorategian ordea, Negua oraindik nagusi. MEIG IX 103.
� (Con complemento en dativo). � [Eskualdunak] aberastasunez [...] nausi omen baitira bertze tokietarik jin
[...] aberatsener. JE Bur 211. Makhil geitzat haltzari nagusi mizpira. Ox 124. Zonbat indar munduan / elgarren
galgarri; / adixkidantza segur / nausi da orori. Etcham 116. [Frantses gizadia] nausi da bertze guziei. JE Ber 72.
Ez baitugu uste baden Chartresko kathedraleari nausi izan ditakenik. Ib. 23. Lurreko min guzieri nausi den pitz
hori. Iratz 76. Orroitzapenen mendi zaharra, orori zaude nagusi. Ib. 46. Jesu-Krixtoren imitazione berri bat [...],
aintzineko guzieri aise nausi dena. Zerb Azk 59s. Azkenean, suak subil osoa erasoten dula, ta nagusi zaiola,
guzia batean ateratzen da gar egiñik. Or in Gazt MusIx 40.
� (Con complemento en instr.). � Yadanik erran dut nagusi direla Yuduak, Frantziaren erdiaz! Elsb Fram 171.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
818