Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nagusia. Añ LoraS 178. [Bekatueri] jaramoten ezpadeutset txikiak dirialako, seguru bere laprast-egingot
nagusietara. Ib. 154. Eraman balu aurrera auzia beste Agintari Nagusiago batengana [...]. VMg 5. Neure
estadubaren zer egin nausi bategaz aaztu bagarik. fB Olg 125. Daukaz zazpi maila [...] Ordiako
Sakramentubak. Lau txikijaguak ta iru nausijaguak. fB Ic III 284. Egiten dan kaltia nagusi edo andija bada.
Astar II 154. Esan dodana gauza nagusi edo grabia izan da. Ib. 192. Ostu dot gauza nagusi bat. Astar (ap. H,
que traduce: "une chose de valeur"). Eleizea da liburu sagraduak baño nagusiago? Da nagusiago [...] bere
bitartez etorten garealako liburu sagraduen [...] esangura benetakoaren ezauperara. Itz Azald 18. "Lizardi"
berbera bezin nagusi ditugu guretzat umezurtz olerki auek. Ari egingo genion arrera oiei ere egiten diegu.
Aitzol in Ldi UO 4. Problema nagusi asko aterabide gabe gelditu baitira. Mde Pr 43. Ez, zuen egitekoa
nagusiago da. Etxde JJ 49. Beste lege nagusiagoak austen zirala orrela? [...] Eta zer? NEtx LBB 30. v. tbn. Zait
Plat 142. Erkiag BatB 11.
� (Con superlativo). "Mayor, superior, [...] nagusiena" Lar y Añ. "Orai egiteko dugun lan nagusiena da
haurreri eskuararen irakastea, notre tâche la plus importante [...]" Lh. � Tr. Documentado en autores
meridionales desde finales del s. XVIII. Al Norte sólo se encuentra en Haraneder. � Zure pasione nausiena edo
dominanta. He Gudu 102. Orra ordena nagusienak ta gorenak. Ub 217. Beste kreatura guzien artean
nagusienak edo prinzipalenak. Gco I 396. Ta alaere ez due biotzik griña ta pasio nagusien oek ilduratzeko. AA
III 629 (v. tbn. 631). Karidadia da birtute guztietati nausijeena. fB Ic I 94 (v. tbn. 30 y ss.). Bein nagusiena egin
ezkero [...] lanari zaia kendu ezkero, erraz izaten da zerbait geiago aziten. Zav Fab RIEV 1907, 91. Erlijiño bat
katiguak askatutia bere lanik nagusijena izango dabena. Ur MarIl 22. Ama-Birjiñaren eliza nagusieneko
kapillan. Aran SIgn 105. Aitortza ongi egiteko egin bear nagusienak dira: [...]. ArgiDL 23. Alkate au zan bada
liberalen konpiantzazkoena, ta aiekin ixil-gordeka zebillen jauntxorik nagusiena. Or SCruz 85. Etxekoandrearen
lan leena, nagusiena [...] etxekoa du. FIr 173. Maiz ibiltzen zuten Apostoluak eztabaida ori, ea beren artean
aundiena, nausiena zein zan. Ir YKBiz 252n. Anboton du bere gordeleku nagusiena. NEtx Antz 11. Zer esango
ditek [...] gu, erriko nagusienak, Gipuzkoako aundikienak bazterturik ikustean? Etxde AlosT 74 (v. tbn. JJ 268).
Ontan zenuen sofisten makurrik nagusiena. Zait Plat 155 (v. tbn. 89). Baiña arrazoirik nagusiena eztute berek
ezagutzen. Vill Jaink 140. Zentzumen guzietan, ordea, entzukiak dira nagusien. Gazt MusIx 169. Oiek izan dira
nere lanik nagusienak. NEtx LBB 8. Badakizki [...] jakin behar dituen gauzarik nagusienak. MIH 359.
Kritikaren ezaugarririk nagusiena. MEIG V 34.
v. tbn. GavS 21. Ag G 4. KIkV 86. KIkG 68. Ldi IL 81. Eguzk GizAuz 41. TAg Uzt 170. Mde Pr 219. Munita 16.
Osk Kurl 173.
� (Ref. a personas). Importante. � Persona nagosi eta authoridadekoak. Zuzaeta 142. Zeinbat nagusiago
zarean, ainbat geiago humildu bear zara. Añ LoraS 166. Dazaudan persona bertuosa ta nagusi batek ara zer
egin daroan: [...]. Ib. 162. Bago andiki andijagorik edo kaballero nausijagorik Jesus [...] baino? fB Ic I 72.
Ejitoko señora guztiz nausi bat zan, Joseren pekatutzatkua azaldau ebana. fB Ic II 230. Onelako jende nagusiak
iretzaz galdetzeaz bakarrik, pozik bear uke. Ondra aundia ez badek ba. Lab EEguna 95. Apain eta txukun,
errege seme bezain nagusi, dijoa elizara mutil gazte jeikia. TAg Uzt 25. Beste tokietatik ethorritako jende nagusi
asko batu zan toki hartan. Osk Kurl 175. � Erru andiko Juanot de Villaviciosa nagusiena izandu zan [..] jeneral
izendatua. 'Juan de Villaviciosa, el mayor de probado valor'. Izt C 479.
�3. Mayor, persona adulta. "Personne parvenue à l'âge d'homme. Gizon elduak, nagusiak" H. � Ea ofensarik
egin deusteenz gurasuai, giñarrabai [...], juezi eta nagusiri. "Ancianos". Cap 97. Nagosiyetarik geiyenak
kondenetan diriala seigarren mandamentuben kontrako pekatubakaiti. Zuzaeta 71. Ugari darabiltez itz zatar
nagusiai enzunak. Mg CC 163. Iruñean. Joakin Domingo nausijaren eta gaztiaren liburugillaan. fB Olg 1.
Auzoko persona nausi batek belaarri ondoko bat emoten badeutsa zeure umiari [...]. fB Ic I app. 15. Bautismo
Santuba emoten jakee, edo persona nagusijei [...] edo seiñtxubeei. JJMg BasEsc 48. Umeakgan bai; adinera edo
ezaguerara eldu diran nagusiakgan, ez. Itz Azald 16. Zar eta gazte, nausi ta txiki. Enb 38. Bi gizonezko, bat
nagusia ta mutil koskor tripa aundia. Anab Poli 81. Aurrentzat ez-ezik, nagusientzat ere [...] izango da liburu
hau. SM in MEIG III 61. Umeak ez dabe nagusien autuetan zetan sarturik. Ospa! Erkiag BatB 15. � Nok
zuetarik ilgo dau [otsa-kume bat] [...], otso nagusia egiten danean? Añ LoraS 106.
� (Con suf. de comparación). "Mayores en edad, nagusiago, nagusiago direanak adinean" Izt 71r. � Gurasoen
izenez nor besterik adituten da? --Edadean, diñadadean ta gobernuan nagusiago direanak. Cb CatV 41 (Arz 43,
CatBurg 29, Oe 105, Añ CatAN 38, AA II 62, CatLlo 42, CatBus 25 nagusiagoak, CatLuz 18 nausiagoak, Legaz
27 nausiagokoak; cf. KIkG 53 y KIkV 67 zarrago ta nagusiagoak eta agintariak). [Esaten dio otsoak bildotsari]
ori da nagusiago bati bidegabe andia egitea. VMg 1. Gordetan ditu jaijak. Ondretan ditu nausijaguak. fB Ic II
242. Begira gurasoai, ugazabai edo nagusiagoai [...] zor yaken itzala galdu badeutsezu. Añ EL 2 139.
Nagusiagoai eta buruagoai zuzen eta leial obeditzea, agintzen duten guzia laster [...] egiñaz. Arr May 10.
� (Con superlativo). � --Nortzuk [...] egiten daudee pekatu mortala? [...] --Geien partez gurasoak eta
nagusiyenak, euren azpikoen aurrian birao egiten daudeenak. CatLlo 44.
� (En la expr. edade nagusiko 'mayor, persona adulta'). � Zein gaztia, zein edade nausikua, zein zarra, zein
jaijo barrija. fB Ic III 261.
�4. (Ht VocGr 407, H), nausi (L-côte ap. A). Maestro, profesor. "Précepteur" Ht VocGr. v. ESKOLA-NAGUSI.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
816