Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
And AUzta 127. Batasun-bideetan ere, morfologia izan dugu nagusi, hala beharrik. MEIG VIII 109. � Orrela
[...], arrazoia nagusi daukala. Or Aitork 410.
� (Uso adv.). v. nagusiki, nagusiro. � Joera horretakoen artean behinik behin gailen eta nagusi jasoko du
burua. MIH 350.
�2. (G-azp, V-arr-gip; Lar, Añ, Dv, H), nausi (V-ger; Dv, H), nabusi (Dv, H). Ref.: Holmer ApuntV (nausi);
Gte Erd 247. (Adj.). Principal, mayor, más importante. "Mayor, superior" Lar y Añ. "Acto mayor y menor,
egiteko nagusia eta txikia" Lar. "Primicerio, lehena, nagusia" Ib. "Alcalde mayor, alkate nagusia" Ib. "Boneta,
[...] bela nagusiaren eraskiña" Ib. "Etxe nausia, maison maîtresse. [...] Boz nausia, majorité des voix" Dv. v.
gehien II, AHAIDE NAGUSI, ALDARE N., APAIZ N., BIDE N., ELIZA N., HERRI N., ESKOLA N., GELA
N., IKASTETXE N., HIRI N., JAI N., JAUNARTZE N., KALE N., KAMARERO N., KAPILLA N., KAZA N.,
KOLEJIO N., MEZA N. � Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos. � Secunda est in
Aranvide Nagusia (1249). Arzam 354. Çiçur Nagusi bidea (1594). Top 12, 123.
� Har kantoin nabusia. Lç Mt 21 (tít.). Agur, Errege guztien / Errege nausia! EZ Noel 67. Othoitz nausia. EZ
Eliç 56. Ala bainan hortan Iainkoa da egille nausia. SP Imit IV 5, 1 (Ch nausi, Leon nagusi; Mst prinzipal).
Erromako Santa Maria nagusian. Urqz 20. Atera zen S. Franzisko Xabier guzien ontzi nagusian. Mb IArg II
341. Zein dira [ordena] sagraduak edo nagusiak? Ub 220 (v. tbn. 119). Buru barruban: azur nausi, zortzi
azurregaz bat egiña. Mg PAb 86 (v. tbn. 210). Tximo nagusi edo besten buru bezela zanak. VMg 72. Gure
pekatu guzien sustrai nagusia. Gco II 20. Gure griña nagusiak eta oitura gaiztoak ezitzeko. AA III 513.
Edanaren ume nagusia da lujuria. Ib. 380. Besterik esatea debekatua dago exkomiku nagusiarekin. AA I 535.
Jainko guziz botheretsu baten lan nausia! Dh 171. Birjinen ardura nausija da, Jesus maitiari naija egitia. fB Ic
III 325. Plaza zaldunak ere / dira bertakoak, / aguazil nagusiak, / baita mazeroak. Echag 232. Aplikatzea
bereziki bere pasione nausiaren gudukatzera. MarIl 19s Inkisizioko agintari nagusi izandakoaren ezurrak. Izt C
458 (v. tbn. agintari nagusi en Ur MarIl 45 y Munita 32). Bekatarien Ama au Seme Jainkoaren ondoan gure
Bitarteko nagusi daukagulako. Lard 536 (v. tbn. 177). Auziak batzar nagusi onetan erabakitzen ziran. Ib. 120 (v.
tbn. batzar nagosi en Enb 53, batzar(r)e nagusi en Inza Azalp 109, Ldi IL 142, billera nagusi en Bv AsL 190,
Basarri 3). Grekek bazituzten hirur yainko nausi: [...]. Hb Egia 49. Asko zuhamuk badute erro nausi bat lurrean
zuzen beheiti sartzen dena. Dv Lab 327. Erreka nausian ezartzen dira drain nausiak, erran nahi da, lodienak. Ib.
113. Sala nagusi goieneko hura. 'Sala principal'. Aran SIgn 3. Satan, gure arimen etsai nagusia. Jnn SBi 1.
Lehen eta azken xedea, xede nausia. HU Aurp 175. Etxe nagosi baten / sartuten danean. Azc PB 277 (in Ur
PoBasc 172 andiki etxe baten). Izate Nagusi eta Gorena. Itz Azald 21 (v. tbn. 55).
� (s. XX). Zabaldu ebezan euren bela nagosiak. Echta Jos 85 (cf. infra (6)). Lasarteko lekaimeen ama nagusi
Berastegiarrari. A Ardi 23 (BGuzur 107 nagosi). Estekatzen du gerezi ondo baten adar nausiari. Barb Sup 99.
Gizon aipatu onen Mirei poema nagusia. Or Mi VI. Europa ta Amerikako irakastetxe nausi-nausietan. Kk Ab II
108 (26 nagusi, Ab I 25 nagosi). Komentuaren erdiko athe-nausi zabalerat. JE Ber 67. Uri nagosi atako [...].
Otx 45. Eldu zan [...] areto nagosira. Ib. 51. Gizartekeriaren buraso ta irakasle nagosi Karl Marx. Eguzk
GizAuz 46 (38 nagusi). Gizon bakotxaren elburu nausi, betiko zoriona. Ib. 84. [Mojetako] gure Andre nagusia
beti euskaldunen kontra ari zian. [...] eta nagusiagoari karta egin nioan. Or QA 86. Ikasteko zentzu nagusiak
begiak baitira. Or Aitork 288. Nere kezka nagusia. Txill Let 46. Kanpai nagosiaren durunda otsak. Erkiag Arran
109. Erriko jai-egun nagusia. Ib. 189. Mugarteko Buruzagitza nagusiak. Arti Tobera 265. Ango ikastaroan bi
sail ziran nagusi. Zait Plat 8. An agertu zan Gorgia, izlari nagusi bezala. Ib. 122. Huntziko jan-gela nagusia.
Osk Kurl 126. Arantzazu, olerki auen gai nagusia. Vill in Gand Elorri 11. Puntu nagusi batzuk ikutu bear dira,
alare. Vill Jaink 119. Lege nagusi edo prinzipio batzuen araura. Ib. 75. Laterriko gorabeera nagosiak. Erkiag
BatB 183. Gosea ta egarria, txikitako premiña nagusi ta buruak. Ib. 34. Azkueren iztegi nagosian. Ibiñ Virgil
119. Liburu onetan dijoazen gertaera nagusi guztiak. NEtx LBB 13. Teatro nagusian. Lab SuEm 209. Etsai
nausi ukana zutela Iñigo. "Adversaire principal". Ardoy SFran 97. Pertsu batek eskatzen duen baldintza
nagusia. Xa Odol 60. Egiazko jakinduriaren oinarri nagusia. MIH 324. [Buero Vallejoren obran] pertsona
nagusia Esquilache siziliarra da. MEIG I 192. Nere eginbehar nagusiak ordea bestelakoak ziren. PMuj in
MEIG I 90. [Perpaus] nagusiak eta mendekoak bereizten direla. MEIG VI 143.
v. tbn. Cb Just 49. Inza Azalp 95. KIkV 14. KIkG 10. Etxde JJ 172. BEnb NereA 242. Gazt MusIx 57. Nausi:
INav 126. Arch Fab 237. Zby RIEV 1908, 417. Ir YKBiz V. Mde Pr 79. Etxba Ibilt 473. Nabusi: Hm 212.
Nagosi: Zuzaeta 59. Ur BulaAl 44. Apraiz in Jaukol Biozk IX.
� Lora-pilla txiki bat dan legez au, balitz Lora-sorta nagusi bat [...]. Añ LoraS 121s.
� (Con suf. de comparación). "Mayor, superior, nagusia, nagusiagoa" Lar y Añ. � [Iainkoak emazteak] kreatu
itu naturaleza sendoago eta nausiago batekin. SP Phil 396. Eztau menpekuak ontzat artu biar bere irabazija
baño ezer nagosijagorik. "Cosa che sia maggiore del suo merito". Otx 66. � Yainko nausiagoko batek arthiki
omen zuen [Brahma] zerutik. Hb Egia 58. � Mendi-aran[a]k gustiak baino / ene koitaok nagusi .
Lazarraga (B) 1205r.
� Gran (guerra). v. GUDA NAGUSI. � Gerra nausian alemanak ezebela garbitu? Kk Ab II 33.
� (Exposición) universal. � Mende huntako azken erakusketa nagusia bururatu da Lisboan. Herr 8-10-1998, 1.
� Grave; importante. � Alan gauzarik txikienak urtengo dau andiak; ta egitekorik zantarrena izango da txito
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
815