Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
artean. Arb Igand 44. Ari ledin nagitü gabe Ebanjelioaren azi saintiaren barreiatzen. Ip Hil 190. Alabainan
thoildu edo nagitu da populu hunen bihotza. DvHtoy Mt 13, 15 (He loditu, TB pizatu, Dv thoildu). Gauaz beraz
ohartu zen kapitaina untzia nagituz zohala [...] ez zaitekeela nahi zen alderat eraman. Prop 1898, 33s. Jendeak
berak nagituak eta ahuletsiak badaude. Prop 1906, 166. [Erresuma] nagituko, gemenik gabe jarriko [dela]. JE
Bur 55. Mainak guritzen duela gaztea eta nagitzen. Ib. 208. [Geren izkuntzaren] erabilkera aztu ez-pada, nagitu
egiten zaielako ez ote da? Inza in Jaukol Biozk VI. Hotz ikarak nagitzen eta uzkurtzen gitu. Zub 122. [Idiei]
ibillia aldizka nagitzen zitzaienean [...] akulluz zartatzen zitun. TAg Uzt 264. Nagitu ez baiña laister egin zun.
"Tardavit". Or Aitork 91. Aiekiko nabastarreak [...] besterik billatzeko nagitzen nindun. Ib. 117s. Dijestiua
nagitu egiten da eta biotza moteldu. Oñatibia Baserria 18. [Kilkerrak] erdi isildurik zetzaten [...] ordurako
nagituta nonbait. Erkiag Arran 10. Arraunlaria urrutiratzen asia, txalupa berriz nagitzen asia. Anab Poli 36.
Noizbait mingañak lotu ta oiñak nagituko [dituen ardoa]. Ibiñ Virgil 84. Ez baitzaio biderik eman behar are
gehiago nagitzeko eta axolakabetzeko. MEIG III 77.
v. tbn. Zuzaeta 104. Añ LoraS 180. Dv Imit 53 (ap. DRA). AzpPr 111. EusJok 141. And AUzta 142. Basarri
Auspoa 112, 64.
� (Con suf. de comparación). � Zenbatenaz nagitzenago baita nihor haren khentzera hanbatenaz [...]. SP Imit I
13, 5 (Ch zenbatenaz berantzenago baitugu hari kontra egiterat).
� Arriturik, ikararik / dagoz yenteak entzuten, / ta barriak itanduten. / Besteari ez nagitu: / t'alkarren atzean
ditu / berbak irabiotuten. Zav Fab RIEV 1907, 535.
� --Nere ustez, orain, zuk, agin ta ortzak nagitu bear dituzu. --Nagitu? Mediku gazteak biotzerrea sendatzeko
bizpairu sendakai eman dizkit. Lab EEguna 63.
nagitxo. � Dim. de nagi. � Onetan nagitxo zebiltzala ikusirik, aingeruak Lot [...] eta bi alabak eskutik oartzaka
artu eta uriaz kanpora atera zituzten. Lard 20.
nagitzaile. Figura en SP (-aille), sin trad.
nagitzar (Lar, Añ). � (Aum. de nagi). "Hobacho, hobachón" Lar. "(Es un) bragazas, frakajario bat da, nagitzar
bat" Ib. "Zángano, holgazán" Añ. � Sarri konfesetan dirianak, errazago [ekarriko ditu gogora] nagitzar belurik
belura duazanak baño. Mg CO 18s.
nagiur. v. naginur.
nagixko. � Dim. de nagi. � Ark egin omen zitunak [...] siñesteko nagixko zegon. Or Aitork 179. Baiña bestela
nagixko zebillana. "Tardior". Ib. 42.
nagizki. Figura en SP, sin trad.
nagoni. v. nerau.
nagosi. v. nagusi.
nagotze. v. nabotze.
nagusi (V, G, AN, L, B, BN, S; Urt I 233, Lar, Añ, Dv (G), H, Zam Voc), nausi (V-arrig-m-gip, G, AN-araqulz-arce-gulina,
L, B, BN, Sal, S, R; SP, Urt I 11, Ht VocGr 382, Lecl, Arch VocGr, Gèze, Dv, H), nabusi (BN;
Volt 92, SP, Lar, Dv, H), nagosi (V-ger-ple-oroz-m, G-nav; Dv), neusi (V-gip), naisi. Ref.: A (nagusi, nausi,
nabusi, nagosi); ContR 518; Iz Als (oyukan), Ulz, To y UrrAnz (nausi); EAEL 39; Etxba Eib y Elexp Berg
(nausi); Gte Erd 135. � Tr. Nagusi es la forma más extendida en la tradición occidental. Además de ésta, y
desde finales del s. XVIII, se documenta nausi en varios autores tanto guipuzcoanos como vizcaínos, y nagosi en
Zuzaeta y en autores vizcaínos desde mediados del s. XIX, alternando en muchos autores ambas formas con
nagusi. Al Norte nabusi es la forma mejor documentada hasta mediados del s. XVII, seguida en frec. de nausi
(en los versos de Etcheberri de Ziburu nausi es normalmente trisílabo). A partir de esta época y hasta la segunda
mitad del s. XIX hay casi exclusivamente nausi (salvo algún ej. aislado de nagusi en Gasteluçar (82) y
Goyhetche (199)); posteriormente se documentan tanto nausi como nagusi, siendo esta última forma menos
frecuente. En textos alto-navarros hay nagusi y nausi en proporción similar; los testimonios más antiguos son de
nagusi; hay naisi en un refrán salacenco recogido por Inza. En DFrec hay 882 ejs. de nagusi (37 de ellos sept.),
67 (34 sept.) de nausi, 2 de nabusi y 1 de naguzi.
�1. Amo, dueño, señor, patrón, superior, jefe. "Maître" SP. "Padre de familias" Lar y Añ. "Patrón y patrona de la
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
813