Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
1927, 144. Nagi-ure laratzian dago (AN-erro). Inza NaEsZarr 2236.
nagipen. "(BN), paresse" Lh. v. nagitasun.
nagipetu. "(BN), devenir paresseux" Lh. v. nagitu.
nagiro (Lar, Añ). � Perezosamente, con desidia. "Floxamente" Lar y Añ. "Perezosamente" Lar. v. nagiki. �
Epelki ta nagiro egiten dute egiten duten otoitza. Mb IArg II 352 (v. tbn. IArg I 82 y ss.).
nagitasun (gral.; SP, Urt I 92, Ht VocGr 396, Lar, Añ, Izt 91r, Lecl, Dv, H, Zam Voc). Ref.: A; Iz ArOñ; Etxba
Eib. � Pereza. "Desidia", "dexamiento", "flema, tardanza", "floxedad", "poltronería", "inercia" Lar y Añ.
"Acidia", "ocio", "roncería, tardanza" Lar. "Galbana", "ociosidad" Añ. "Caractère indolent, paresseux, lâche" Dv.
v. nagikeria. � Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos desde finales del s. XVI. No se
encuentra ningún testimonio septentrional del s. XX. En DFrec hay 3 ejs. � Pekatu kapitalak dira zazpi. [...]
Zazpigarrena, nagitasuna. Bet 14 (OA 98, Iraz 41, CatBurg 39, Cb CatV 55, Gco II 7, CatBus 33, CatLlo 78
nagitasuna, Añ CatAN 57 nagitasuna edo alferkeria, Legaz 47, CatB 76 nagitasuna edo pereza). --Zer da
nagitasuna? --Gogoaren hiltasun bat. Mat 171. Ezta izurririk [...] nagitasunak edo alferkeriak bezanbat kalte
egiten duenik. Ax 41 (V 25). Nagitasuna sartzen bazaio berak atzartu behar du bere bihotza. SP Imit IV 10, 5.
Geuk daukagun nagitasun andia egiteko Jaungoikoen legeak aginetan deuskuna. Urqz 10. Etzuen nagitasunik
agertu graziari ihardetsteko. Lg II 158. Enbidiya, kodiziya, nagitasun, banidade ta soberbiyazko pekatubak.
Zuzaeta 46. Erdi lo zaude, ta zere nagitasunak ez dizu esnaatzera uzten. Mg CC 232. Nagitasun andiaz ibilten
dira. Añ LoraS 181. Jainkoaren itza entzuteko nagitasunean bizi diranak. AA III 409. Ze nagitasuna! Ze
atzerakunzia komulgetara juateko! Astar II 234. Arimako nagitasuna. fB Ic II 263. Ahalge gaiten gure
nagitasunaz Jainkoaren zerbitzuan. Jaur 200. Goixago oetik jagi, asi baga eguna nagitasun ta alper usañagaz.
Ur MarIl 2. Baña nagitasun apurtxo bategaitik edo [...]. Ag Kr 40. Obra onak iteko nagitasune edo deseio falta.
CatUlz 51. Nagitasunik ez dauken lapur eskubiurriak. Erkiag BatB 134. Nekia edo nagitasuna / arkitutzen nuen
lendik. Uzt Sas 138. Bide berrietan barrena abiatzeko nagitasun hori zabalduxea dago. MEIG I 197.
v. tbn. EZ Eliç 112. Harb 185. Cap 75. Ch III 52, 2. CatLav 179 (V 93). Mb IArg I 80. Cb Eg II 173. Mih 41.
LE-Ir (373). CatElg 155. Dh 142. VMg 71. MarIl 109. Arr May 9. Lap 351 (V 161). A BeinB 59. Itz Azald 202.
Enb 148. Or Aitork 101.
- NAGITASUNEZ. Por pereza. � Garbietea anz guztiak pekatuenak, inoranziaz edo nagitasunez geratu oi
iakuzanak. Cap 66. Nagitasunez libru onak utzi ta [...] ignoranzia itsuan betiko geratzea. Cb EBO 12. Edo
nekearen beldurrez edo nagitasunez [...] oraziora ez joatea. Mg CC 221. Uzten baitire nagitasunez edo
zabarkeriez. Añ CatAN 44 (v. tbn. LoraS 169). Nagitasunez egunoroko errezuak egin baga itxitiagaz. Ur MarIl
25 (v. tbn. CatArrig 85). v. tbn. CrIc 102. AA I 471. Itz Azald 99.
- NAGITASUNEZKO. (Adnom.). � Alferkeria edo nagitasunezko bekhatuak. EZ Eliç 162. Nagitasunezko egite
batekiñ egunari asiera eman eztakion. Arr May 9.
nagito (V ap. A � Añ (V)). � "Floxarrón, (V) nagito, alperronzi" Añ. "Flojazo, indolente" A.
nagitsu (Lar, Añ, H). � Perezoso. "Desidioso" Lar y Añ. v. nagi. � [5 laurlekoko] sari ori artzera bere etxera
gizonak bidaldu ta ala ere ordaindu ez. [...]. Nagitsu oiekin [...]. EEs 1920, 220. Otoitzerako ez gaitezela /
nagitsu, alperrak izan. Basarri 2. � (Uso adv.). Perezosamente. � Nagitsu ezpada adi-izaten ez diranak. "Los
que no atienden sino que flojamente pasean su entendimiento". Zink Crit 7.
nagitu (gral.; SP (sin trad.), Urt V 410, Ht VocGr 416, Lar, Añ, Lecl, VocBN, Dv, H, Zam Voc). Ref.: A; Iz
ArOñ; Elexp Berg (nagittu). � Hacer(se), volver(se) perezoso. "Emperezar", "perecear" Lar. "Apoltronarse" Añ.
"Poltronizarse" Lar y Añ. "Relâcher" Ht VocGr. "Begiak logalez nagituak eta naretuak, [...] appesantis,
languissants et comme noyés" H. � Tr. Documentado desde Leiçarraga en autores de todas las épocas y
dialectos. � Zeren enzutera nagitu izan baitzarete. Lç He 5, 11 (He herabe izan, TB alfer egin). Halakotz, ez
gara nagitzen. Lç 2 Cor 4, 16 (He ez gare gogo urritzen). [Gorputzetik separatuz geroz spiritua] mianbro guztiak
dire gogorturik gelditzen, / bai halaber podoreak obretarik nagitzen. EZ Man I 46. Begirautzue orduan
zabartzetik, nagitzetik eta ezansiatzetik. Ax 188 (V 127). Eztuela nagitu behar othoitz egitera. SP Imit IV 5, 3 (v.
tbn. III 35, 1). Etzaiteala aurrerako nagitu ez alpertu. Lar, carta a Gandara 162. Komulgatzen ziran zortzi
egunetik zortzi egunera [...]. Nagitu ziran gerora kristauak pakearekin. Mg CC 207. Bildurrak ez dau nagituten
ta bai bizkortu. Mg CO 86. Zenbat eta geiago nagitzen dan persona tentazioai kontra egiteko [...]. Echve Imit
(ap. H). Alanbere ez zan nagitu ez otzitu arimako lanetan. Ur MarIl 95. Pausua nagitu, / ezin da mugitu, / zaldi
orrek ditu, / zazpi espiritu. Bil 42. Orregaitik egozan uritar egiñik, / eta baserriari iguiña arturik; / garbiro
esateko erdi nagiturik. AB AmaE 416. Bekhatuak desmasia frango badarabiltza gure gizon gazte nagituen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 812
mende.