Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nagiarazi (Dv � A). � "Rendre paresseux, indolent. Adinak nagiarazten du gizona, l'âge rend l'homme
paresseux à agir" Dv. "Emperezar, hacer perezoso" A.
nagi-are (V-gip), naiera (V-gip). Ref.: Urkia EEs 1930, 44; Iz UrrAnz (naiera); Elexp Berg. � "Lurra arrotu ta
ondoren berdintzeko tresna" Urkia EEs 1930, 44. "Naieria, el trillo entretejido para romper terrones" Iz UrrAnz.
"Elusu aldian da esixa, da oni alperra, da guk erpillarrixa ta nagiaria" Elexp Berg.
nagi-aretxo. "Lurra berdintzeko burniaren atzetik erabiltzen dan alpertxoa (V-gip)" Urkia EEs 1930, 44.
nagidura (L ap. Lh; Dv � A, H). � "Se dit d'une certaine paresse du moment et qui n'est pas habituelle" Dv.
"Sentiment, impression d'indolence, de nonchalance, de pesanteur; disposition à l'inactivité, au repos, à la
langueur, à la paresse" H.
nagigarri. "Chose propre à donner de l'indolence, de la nonchalance, de l'inactivité, de la langueur, de la
paresse" H.
nagikeria (gral.; Lar, Dv, H, VocB, Zam Voc). Ref.: A (nagikeri); Etxba Eib e Iz ArOñ (nagikerixia); Elexp Berg
(nagikerixa). � Pereza, dejadez, indolencia. "Acidia" Lar. "Dejadez, abandono. Batan eta bestian nagikerixia
gaittik, sasixak eta azunak jan eben baserrixa" Etxba Eib. v. nagitasun. � Tr. Documentado tanto al Norte
como al Sur desde la primera mitad del s. XIX, principalmente en autores vizcaínos y guipuzcoanos. En DFrec
hay 4 ejs. � Alperkerija eta nagikerijagaitik biarrik egiten eztabeenak. Astar II 89. Zure alferkeria eta nagikeria
hari obeditzetik urruntzen zaituena. Jaur 205. Zer da nagikeria? Gauza onak egiteko jausitasuna edo atzerapena.
Itz Azald 176. Euskalerria, bere semien nagikeriz ta lege zorrotzen debekuz, auleriak jota. EEs 1916, 50.
Usandizaga nagikeriaren etsai aundia zan ta etzan geldi egotekoa. Garit Usand 49. Griña txar nagusiak zazpi
dira: [...] bekaizkeri ta nagikeria. KIkV 60 (KIkG 41 nagikeria). Hemengo umeek berek beren nagikeriaz
galtzerat utzia. JE Ber 92 (v. tbn. 86). Nagikeria oitura, ekandu txar askoren ama da. Eguzk GizAuz 107. Ez
niken nai nire nagikeri utsez [...] luzapenik ematea. Etxde JJ 123. Nagikerien mende gaudenak / badaukagu zer
ikasi. Basarri 50. [Bere ahaleginek] ez zuten antzinadanik zetorren nagikeria baztertu. MEIG V 69. v. tbn. Dv
Lab 343. Prop 1876-77, 9. Ag G 298. JBDei 1919, 232 (nagikeri). Enb 41. Erkiag Arran 228 (nagikeri). Berron
Kijote 86.
- NAGIKERIAN (EGON, PASATU, IGARO...). (Estar, pasar (el día, etc.)...) holgazaneando. "Atsalde guztia
nagikerixan pasau dot" Elexp Berg. � Zagola deusik egin gabe eta nagikerian. Jnn SBi 82. Joko ta nagikerian
igaro ditu egunak eta urteak. Ag G 367.
- NAGIKERIAZ. Por pereza; con pereza, perezosamente. � Gogoaren faltaz edo nagikeriaz utzitzen badu.
Echve Imit (ap. H). Nik bederen ez ditut nagikeriaz utziko horren onthasun baliosak galtzera. Dv Lab 350.
Aritzondo artetik zerua. [...] Nagikeriz bezela kulunka adaburuak. Txill Let 26. Lenen argi-izpiek esnarazi
ninduten [...] ta jaiki ta leioa itxitzeko nagikeriz [...]. Anab Poli 79.
nagiki (SP (sin trad.), Dv, H, A). � Perezosamente, con desidia. "Paresseusement, indolemment, avec
nonchalance" Dv. � [Hasuiña] leunki, emeki, nagiki eta balakuz bezala [...] ferekatzen [...] baduzu, erreko zaitu.
Ax 41 (V 25). Egiten duten ongi gutia ere hain hozki ta nagiki egiten dutenei. Dh 271. Ez [...] gogotik eta laster
eta suharki, bainan bai [...] nagiki, lazoki. Dih MarH 347 (ap. DRA). Ari zen bere lanean [...] eztiki, urriki,
nagiki, batere izerditu gabe. EGAlm 1903, 44.
nagikiro (Lar, H). � "Perezosamente", "floxamente" Lar. "Avec indolence, nonchalance, mollesse, négligence,
langueur, paresse" H.
nagil. "Nagil (Lar), port. Je ne sais plus à quel mot espagnol il fait correspondre nagil ou nagila" Dv (pero no lo
encontramos en Larramendi).
(nagila). "En esp. naguela. Voilà un mot dont l'usage s'est perdu en Labourd et qui ne s'est conservé que comme
nom propre de maison à Lahonce, à Ustaritz, etc.. En espagnol et en arabe, il signifie cabane" Dv.
nagintza. � Pereza. v. nagitasun. � Jangoikoaren serbitzuko naginzatik datoz anitz kalte. Mb IArg I 79. Bere
irabazi guziak egiten ditu naginzak utzi ta poz eta atseginz andiarekin. Ib. 296 (85 naginz gaizto).
naginur, nagiur. � Naginura, laratzean dago lo (AN-erro). "El agua recalentada espera en el llar". Inza Eusk
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 811
mende.