Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
leiora / nagi bagarik goizian goiztik. BEnb NereA 36. Beste batzuek nagiagaitik / itxi oi dabe geroko. Ib. 190.
Nagirik bako langille trebe [...] sutsua. Ib. 158. Beste ainbestez erantzun zion Santxori eta bai esnarazi ere
nagiagatik. "Le quitó el sueño". Berron Kijote 180. Gure artean gogo onez ta nagi-gabe euki dugula. "Con
prompta y buena voluntad". Ib. 126. Beharrak bulkatzen baina nagiak iltzatzen. MIH 135.
�3. "(V-ple), (dedo) anular" A.
- NAGIA(K) ATERA (V (atara), G; H (que cita a AA); n. atheratu L; etara V-gip). Ref.: A (nagi); Lh (nagi); Iz
To (nagik atera); Elexp Berg (nagi). Desperezarse. "Estirarse; litm., sacar las perezas" A. "Nagiak atheratu, être
ennuyé, s'étirer" Lh. "Eztakitt ze pasatze jatan gaur, egun guztia nagixak etaratzen diardut" Elexp Berg. Cf. Or
Eus 313: Nagi guziak atera ziran / entzunez aren oiua. "Todos sacudieron su pereza al oir este grito". � Au
zabalka, erdi lo edo nagiak ateratzen. AA III 339. Besoak luzatuta, nagia ateratzen zun noizbeinka soina
biurraldikatuz. TAg Uzt 249 (v. tbn. 108 nagia atera). Arrausika edo / nagiak ateraten / ari da. Gand Elorri 173.
Katua, bizkarra arrotu ta nagiak ateratzen gelditu da. NEtx LBB 156. v. tbn. Nagiak atera: JMB OC II 291 (ap.
ELok 87). Or Eus 238. JAIraz Bizia 45. Bilbao IpuiB 236. Osk Kurl 168.
- NAGIAK HARTUA IZAN. "Nagiak hartua hiza? es-tu pris de paresse?" Lh.
- NAGIAK ASTINDU. Desperezarse. v. NAGIA(K) ATERA. � Nagiak astindu zituanean, kabitik atera zan
alai. NEtx LBB 186. � Goiz-nagia astindu ondoren, sabel-irakitan suspertu da izadi osoa. TAg Uzt 146.
Joaleen deira, jaieguneko loaldi nagia astindurik. Ib. 23.
- NAGIAK BOTA, KENDU, UTZI, UXATU. Desperezarse. v. NAGIA(K) ATERA. � Ta nagiak ezin botean
egoala, esan eustan: Au logurea daukadana, Aita! Ag Ezale 1897, 67. Nagiak botatzen zituzten [...] eta berriren
berriz asten ziran beren lanean. Ag G 25. Nagiak bota ditu; / esna duzu oro. / Zuti da aguro. Ldi UO 36.
Oillaritea adituz nagiak uxatu. "Todos se desperezan". Or Eus 13. Garaidi, nagiak bota ta bereala jeiki zan.
Loidi 51. Nagiak kendu ta errenka atera zan [Poli] eguzkitara. Anab Poli 13. Zenbait eguneko nagiak kendu ta
[...] bidean asi zan. Ib. 57. Jagi eta [...] nagiak utziaz, bide nagosiratu da. Erkiag BatB 118. � Ire nagiak /
beinguan kendu yozak gustiak / or agertu dan udabarriak. Enb 192.
- NAGIAK EMAN. "Nagixak emon, nagikeriaren mende egon. Erri aretara aillegau giñanian nagixak emon
zoskun da ezkiñuan aurrera segidu" Elexp Berg.
- NAGI-ANTXEAN. Algo perezosamente. � Bere bidetik ibili ziren, lasai eta nagi-antxean. MEIG IV 128.
- NAGIARREN. "(V), por pereza" A Morf 363.
- NAGI BAI NAGI. Perezosamente. � Ala ta bere, nagi bai nagi, jagi zan. Erkiag BatB 98.
- NAGI-EPELIK, NAGI-EPELKI. Con pereza, con desidia. � Nagi epelki bere gauzak egiten dituenak [...]. Mb
IArg I 81. [Meza enzuten dogu] guztiz nagi epelik, ganora baga, arrauzika. Añ EL 1 86. Irazartu ta biztu nagizu
banakutsu nagi epelik. Ib. 10.
- NAGI ERE NAGI. (Estar, mostrarse) perezoso. � Emengo ugazabok euren langilleak garazkide egiteko nagi
be nagi, muker be muker dagoz. Eguzk GizAuz 154.
- NAGI-ITURRI. "Nagi-iturrixa: pot-iturri [fuente que brota hacia arriba]" Iz ArOñ.
- NAGI IZAN (intrans.) (c. sg. A; Dv). Tener pereza, dar pereza. "Nagi naiz ohetik jaikitzera, j'ai de la paresse à
me lever du lit. Hartzerat erne, ematera nagi, alerte pour recevoir, paresseux à donner" Dv. "Nagi da, tiene
pereza" A. � Bada ez naiz nagi izanen gauza hauzaz bethiere zuen orhoit erazitera. Lç 2 Petr 1, 12 (TB ez naiz
alfer izanen). Zerbitzu egitera ez nagi, spirituz ardént, Iauna zerbitzatzen duzuela. Lç Rom 12, 11 (He ez zareten
nagi zuen eginbideetan, Dv ez izan nagi). Eta ez naiz zuen kaltetan nagi izanen. Lç 2 Cor 12, 14. Gaixtakeriara
lixturtua eta oneratzera nagi izan naizela. SP Imit III 52, 2. Besua aterateko bere nagi naz. Mg PAb 116. Beraz
jagi biar dot. O ze nagi nazan! Ib. 116. � Eta alanbere ze nagi, ze atzera pekatupetik urteteko. Astar I 116.
- NAGIPEAN. "(L, BN, S), sous le coup de la paresse" Lh.
- NAGIRIK. (Estar) perezoso. � Alperrik eta nagirik egotiak gatx asko irakatsi ditu. Astar II 150s.
- NAGI-TIRAKA. "Nagitieki, el acto de desperezarse; nagitiekan doo, está desperezándose" Iz Als.
- NAGI-URTIKA. "(V-gip), desperezándose" A.
- NAGIZ. "Nagiz nago, la paresse me tient" SP. � Edo deskuiduz edo nagiz igaro iakan urtebete eginzaga. "Por
pereza". Cap 114. Bada nagiz ekusi nai ez dezu zere bekatua. Mb IArg I 84. Aleak une, diardu, nagiz, Aldiak /
yalkitzen artaburua. 'Perezosamente'. Ldi BB 36. Ohea uzteko nagiz nindagola pentsalari. Xa Odol 197.
Mamirik geiena tinta-ontzian uzten dute nagiz, gaiztoz edo ezjakiñez. Berron Kijote 176. � Begira ea
konfesoreak aginduriko penitenziak [...] luzaro zeure nagiz atzeratuta erabili izan badozuz. Añ EL 2 133.
2 nagi. "(Git.), no" A.
nagialdi (gral.; Dv). Ref.: A; Elexp Berg. � "Accès, alternative de paresse. Baditu noiztenka nagialdi batzu, [...]
des boutades de paresse. Utzazu geldirik, nagialdian da, [...] il est dans un moment de paresse" Dv. "Acceso de
pereza" A. "Ezta olakua, baiña aspaldixan egundoko nagialdixa dauka" Elexp Berg. � Gauz onetan ere izaten
dituzte beren nagi-aldiak eta beste uts txikiak. Mb IArg I 240. Eltxoen ziztada zorrotzak astindu dioe nagialdia.
TAg Uzt 238. Bizkor erasotzen zioten lanari urrengo nagialdirarte. Ib. 264.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
810