26.12.2012 Views

Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan<br />

mandamentu (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg; Lcc, Lar, Añ, H (V, G)), mandamendu, mandami(e)ntu,<br />

madamentu. � Mandamiento; precepto, orden. "Ordenanza", "orden, mandamiento" Añ. "Precepto" Ib.<br />

"Eleizaren sei mandamentuak, [...] les 6 commandements de l'Église. [...] Ontziaren mandamentua, le<br />

commandement de vaisseau" H. "Mandamentu barri bat lagatzen detsuet: [...]" Etxba Eib. "Buruz ikasten<br />

giñuzen Amar Mandamentuak, naiz ta jakiñ ez zer esan nai zeben" Elexp Berg. v. manamendu. � Tr. Propio de<br />

la tradición meridional desde el s. XVI; su uso disminuye notablemente en el s. XX. Al Norte sólo se encuentra<br />

en CatS y Mattin (63 -mendu). La forma general es mandamentu (-ndu en Ubillos (178)). Hay mandamintu en<br />

Betolaza (junto a mandamentu) y en el catecismo de Arrigorriaga (69), y mandamientu en VJ (12). Hay tbn.,<br />

salvo errata, un ej. de madamentu en un texto de Erro del s. XIX (ETZ 271). � Bizi zinean orduan / kunplidu<br />

dozu / oi ondo mandamentuak. Lazarraga 1200r. Ni[k] atsegin dot, / aita, egin zure mandamentua, / zerren ori<br />

da ene kontentua. Ib. (B) 1154rb. Amar mandamentu onek enzerretan dira bitan. Bet 11 (v. tbn. mandamintu en<br />

la misma pág.). Legeko ta Eleizako mandamentu, sakramentu ta miserikordiazko obrak. Cb EBO 60. Urratu<br />

dituztelako Elizako mandamentu biak. Mg CC 211. Mandamentu au nork ausitzen du? Añ CatAN 39 (v. tbn. EL 1<br />

135). Zoin da Jangeikuaren legeko lein mandamentiua? CatR 43. Ezpaita áski bedrátzi mandamentuak<br />

goardátzea, bát austen badá. LE Prog 114. Biziyo guzietan / ori da txarrena, / mandamentu guziak / galtzen<br />

dituena. JanEd I 42. Ondo adittuko dezu Jaungoikoaren mandamentu edo agindu bakoitzaz galarazia ta zillegi<br />

utzia. Inza Azalp 22. Andra bat joan zan kofesatzera eta mandamentu danetan berak pekaturik bape etzeukala.<br />

And AUzta 82. Biziorikan txarrena dago / seigarren mandamentuan. Uzt Noiz 15. ¨. tbn. Ber Doc 88r. Cap 51.<br />

ConTAV 5.2.11, 152. OA 5. Arz 23. El 55. Iraz 6. Mb IArg I 325. Acto 477. Zuzaeta 45. CrIc 50. Gco I 438. AA<br />

III 522. JJMg BasEsc 57. fB Ic I 21. Astar II 35. Echag 218. CatLlo 37. CatBus 26. CatAe 60. CatSal 47. Brunet<br />

Lc 1, 6. Aran SIgn 203. Xe 362. Legaz 30. Apaol 98. Itz Azald 13. Balad 160. CatUlz 34. Tx B I 205.<br />

� "Mandement. Ipizpikuaren [...] mandamentua, mandement de l'évêque" H. � Baiunako Jaun aphezküpiaren<br />

mandamentia. CatS III.<br />

- MANDAMENTUZ. Mediante mandamiento(s), por mandamiento(s). � Jangoikoak bere mandamentuz ta<br />

konsejuz adirazten diguna zuzenkiago egin naiez. Mb IArg I 326. Agindu ta debekatu egitten digu bere<br />

mandamentuz edo agintzaz. Inza Azalp 139.<br />

1 mandar (Vc, Gc, ANc ap. A; Lcc, Lar, Añ, H), mandoar (H). � Mulo. �<br />

�����<br />

2 mandar (G-nav, AN-larr-ulz, B, Ae, R-is-uzt), mandarra (AN-ulz), maldar (AN-larr). Ref.: A; A Apend; A<br />

Aezk 296; Asp Leiz2; Iz Ulz (mandarra), R 404; Izeta BHizt2. � Delantal. "Mandil (Ae)" A Apend. Cf. CEEN<br />

1970, 193: "Mandarra o mandil (Valcarlos)". Cf. VocNav s.v. mandarra. Cf. 1 mantar. v. amantal, mantal. �<br />

Mirabe-morroiak [...] beren mandar (altzo) zuriak gora ta bera erabiliz. A Ardi 63. Apaltzeko maie jarri<br />

t'ondorin artzen emendik amak bere maldar berrie. Inza EEs 1913, 10 (escrito en el habla de Larraun).<br />

Haizkorak bizkarrian eta mandar xuriekin. Zub 115. � Donibandarra, k k mandarra (L-côte). Lander Eusk 1925<br />

(IV), 50 (y añade "mandarra = emplâtre de nature sèche: sorte de Toile souveraine").<br />

3 mandar (Sal ap. A). � "Escobón, estropajo para limpiar el horno. Ezpelez xu jagoenetan laba xautzeko<br />

mandarrak, los escobones que se emplean para limpiar el horno [...]" A. Cf. VocNav: "Mandarro, escoba hecha<br />

con ramas de boj, que emplean para barrer el suelo del horno doméstico (Salazar)".<br />

mandar. v. 2 mantar.<br />

mandareko. v. mandarko.<br />

mandareko. v. mandarko.<br />

mandari. v. mandatari.<br />

mandarin. � Mandarín. � Ungi liteke [...], Yuduek arnegatzea Santu-Izpiritetan, Mandarinek ostrikatzea<br />

Sinan. Hb Egia 54s. Loui-Kuingo mandarin edo aintzindaria. Prop 1876-77, 28. Mandarin nagusiak jakitate<br />

eman zioten, ordutik bere buruen zaintzeaz egiteko bazuketela. Prop 1906, 74 (v. tbn. 76). v. tbn. Prop 1897,<br />

13ss.<br />

mandarindegi. � Residencia del mandarín. � Wong mandarinaz denaz bezanbatean, haren mandarindegia<br />

Aita Chanes hil zuten kaperatik berrogoi urhatsetan zen. Prop 1900, 10.<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

81

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!