Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nagagarritasun. "Qualité de ce qui est nauséabond, dégoûtant, fastidieux" H.
nagagarritu. "Devenir nauséabond, dégoûtant, fastidieux" H.
nagakin (L ap. Lh; msLond ap. A). � "Fumaria o palomilla, nagakina (Fumaria officinalis)" LandHizt 371.
"Fumeterre" Lh.
nagala (det.). "À Urdax, d'après vous, nagala serait le petit cangrejo appelé improprement scorpion" Bon RIEV
1910, 248. Cf. negel.
nagaro (Lar, H). � "Asquerosamente" Lar. "D'une manière nauséabonde, dégoûtante, fastidieuse" H.
nagartu. v. nagatu.
na(g)aski. "Pan hecho sin apartar todo el salvado (G-goi)" Iz IzG.
nagatiro (Lar, H). � "Fastidiosamente" Lar.
nagats (Lar, Hb ap. Lh, H), nabats (Lar, Hb ap. Lh, H). � "Abominable" Lar. "1. qui excite le dégoût,
nauséabond; 2. abominable, détestable" H.
nagatsu (H), nabatsu (H). � "Nauséabond, dégoûtant, répugnant, fastidieux, ennuyeux; littéralement, qui cause
des nausées, du dégoût, de l'ennui dans beacoup d'aspects" H.
nagatsukiro (H), nabatsukiro (H). � "D'une manière fortement nauséabond, dégoûtant, fastidieux" H.
nagatsuro. "Abominablemente" Lar.
nagatu (G, L; Lar � vEys, Añ, Hb ap. Lh, H), nagartu. Ref.: A; Lh. �1. "Abominar", "asquear", "atediarse",
"basquear", "enhastiar" Lar. "Fastidiar", "(provocar a) vómito" Lar y Añ. "Nagatu nau geiegi iateak, le trop
manger m'a donné des nausées, id. nagatu naiz geiegi iateaz, [...]. Nagatzen nau gaztak, id. nagatzen naiz gaztaz,
le fromage me cause du dégoût. Nagatuko du orrenbeste itz egiteak, id. nagatuko da orrenbeste itz egitez, [...]"
H. "Asquear, detestar" A. � [Sodoman eta Gomorran] gizonak emakumeakin beren buruak zikintzez nagaturik
elkarrekin egiten zituen ezin aitatu ditezkean urdakeriak. AA II 131. Beti nai izan oi det / laburtxo gelditu, / ez
kanta luzeakin / jendea nagartu. Echag 232. Ukitze utsak ere nagatzen zituen. Lard (ed. 1887), 290 (ap. A). �2.
"Nagátu, nagáketan (?), arrepentirse de un contrato. [...] Nagátu in da, gogobaatu in dda" Iz ArOñ. "Nagatu =
damuketia" Ib. 183n.
nagel. v. negal.
1 nagi (V-gip; SP, Urt II 294, Ht VocGr 396, Lar, Añ, Izt 91r, Lecl, VocBN, Gèze, Dv, H, VocB, Zam Voc). Ref.:
Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg. �1. (Adj. y sust.). Perezoso. "Ezta nagi behar, il ne faut pas être paresseux"
SP. "Flemático, perezoso", "apoltronado", "dexado", "pando, lento, tardo" Lar. "Floxo, perezoso", "baldío,
ocioso", "desidioso", "haragán", "lerdo, pesado, tardo", "remolón" Lar y Añ. "Lothuko hiza lanari, nagi ezin
higituzkoa?, [...] indolent; [...] Nagi handi bat da, c'est un grand indolent, nonchalant, paresseux" H. "Nahi du
eta ez du nahi nagiak, el perezoso quiere y no quiere" A. � Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. En
DFrec hay 10 ejs. � Gizon beti nagia, etsa galzaigarria. RG B 3. Iaigi zidi nagia, erra zizan uria. RS 294.
Iarraikitzera atzartzen tik presuna nagiak. EZ Man I 29. Zeren nagi-alferrak eztu behin ere erraiten, egun. Bethi
bihar, bethi gero. Ax 44 (V 28). Trabaillatzen eztiren alferrak eta nagiak. Ib. 35 (V 21). Nahi eta nagi. Bela 38.
Nagia bethi lanzu. O Pr 322. Mutil nagia, jagi adi! Acto 129. Langille txar nagi alferrak gaizki ta berandu
maneatzen ditu bere bazterrak. Mb IArg I 81. Arima uzkur eta nagi batek [...]. Mih 47. Laneko nagi direnak,
ohean sobra egoten direnak. Brtc 67s. Guraso asko dira txit nagiak umeen aziera onean. Mg CC 105s. Zorrai
eranzuten nagiak dirianak. CrIc 82 (cf. infra NAGI IZAN). Esku nagi edo alperrak berekin ekarri du premia.
AA I 573s. Zer penak ez ditu ipiñi gai onetan nagiak diran arzaien kontra? AA III 408. Seme alper, nagi,
jokolari [...]. Astar II 79. Gizon nagi, axolagabe bat. Dv Lab 229. Laborariak nekez bilatu ogia, / zuk gozatuko
duzu hiritar nagia! Elzb Po 219. Eztago dema bezelako akullurik, nekazaririk txepel, nagi ta geldoena
dendatzeko. Ag G 80. Nagia pizkortzen ezta erraz. Urruz Zer 32 (v. tbn. Urz 60). Bestetan nintzen ernia / lan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
808