Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
(BN-lab), judía" Ib.
- NAFAR-LAPURDIERA. Dialecto navarro-labortano (del euskera). � Batasun euskalgia jaio zan hunela:
napar-lapurdiera. Osk Kurl 13.
- NAFAR-OGI (SP y H, s.v. kabardena). "Froment barbu" SP.
- NAFAR-ZOZO. "Napar-sosua: biriarro modukoa; uda-azkenean pasatzen da" Iz ArOñ.
nafar. v. 1 nabar.
nafarban, naparban (V-ger ap. A Apend). � "Picadura de viruelas" A Apend.
nafarbantzu, naparbantzu (A Apend). � "Picado de viruelas" A Apend.
nafargorri (G-nav). � "Sarampión" Ond Bac.
nafarketa. � A por vino navarro (?). v. arnoketa (2). � Eta Ellande emaiten da kantuz: Hauxe da Nafarketako
/ mandoaren traza. Barb Sup 72.
nafarmin, nabarmin (L; Lar, Hb ap. Lh), naparmin (G-to, L), naparmia (G). Ref.: A (napar-miñ); A Apend
(naparmia); Lh (nabarmin, napar-min). � "Alfombrilla, enfermedad a manera de sarampión y con manchas,
nabarmiña" Lar. "Rougeole" Lh. "Epizootia" A. "Glosopeda" A Apend.
nafarren, nabarren (BN-bard ap. A Morf 120). � "Viruela" A Morf 120.
nafarrera, naparrera. � Dialecto navarro (del euskera). � Eta bere mintzoera? [...] Naparrera polit eztitsuan.
EEs 1918, 86. Gipuzkera edo naparrerazko esakeren batzu. Osk Kurl 16. Naparreraz emoten dabezan
Baztanaldeko barriak. Alzola Atalak 112.
nafarreri (AN; Añ (G, AN), H), nabarreri (AN-5vill-ulz-egüés-ilzarb-olza, B, Ae, Sal, R; Lar, Añ (G, AN), H,
VocB, ZMoso 72), naparreri (V-m-gip, G-goi-bet-nav), naparri (V-och-gip; Zam Voc), nafarrei (G-nav, AN),
nafarrai (G-nav), nafarri (V-gip), nauarreri (H). Ref.: Bon-Ond 141; VocPir 316; A (nafarrei, nabarreri,
naparreri, naparri); ZMoso 72; Iz Ulz (nabarrerie), Als (nafarrei), R 404; Ond Bac (nafarrai); Etxba Eib
(nafarrixa); Elexp Berg (naparri). �1. Viruela. "Arpegi guztia pikauta zeukan, gaztetan naparrixa pasauta"
Elexp Berg. "Naparri-etxe, lazareto para enfermos de viruela que se encontraba en las proximidades del caserío
Hondartza" Ib. v. astanafarreri, 1 baztanga. � Tr. Documentado en Mendiburu, J.J. Moguel y en autores
meridionales desde finales del s. XIX. � Aurtasun guzian bagenuen zer edo zer. Bagenuen [...] baztanga edo
nabarreria, [...] xixariak [...]. Mb (ap. H). Onelakuen eskandalubak iraasten dira nafarreijaren gisaan. JJMg
Mayatz 105. Naparrei edo sakutea izan ei eban. Ag Kr 222. Zenbat ixurri, naparri ta abar, / sartu dan Euzkelerrira.
Enb 87. Zaartzaroan, nafarreria. Erkiag BatB 138. Albaiteruen esanak naparreria edo beste zerbait dela
eta. MEIG I 101. v. tbn. Naparreri: A Ezale 1897, 182b. Inzag RIEV 1933, 415. Ibiñ EG 1951 (7-8), 8.
Naparrei: Aran-Bago ManMed 203. EEs 1914, 58. Naparri: AB AmaE 91. FLV 1988, 276 (Larrainzar, 1905).
�2. naparreria (V-gip ap. Iz UrrAnz), naparrei (G-goi ap. AEF 1955, 108), naparri (V-gip ap. Elexp Berg).
"Glosopeda o mal de boca (naparreie). [...] Se les hinchan éstos [los pies], cayéndoseles las pezuñas" AEF 1955,
108. "Naparrerixia, la viruela (enfermedad del ganado de pezuña hendida)" Iz UrrAnz. � Nafarreri gaitz
eriotsuak arrapaturik edo bestelako gertakari gaiztoren batekin ardiak gitxiturik. Izt C 226 (v. tbn. 221).
�3. "Naparreri (G-bet), sarampión; litm., enfermedad abigarrada" A.
- NAFARRERI BELTZ (nabarreri beltz AN-araq ap. A Apend; naparreri beltz Garate 6. a Cont BAP 1949, 362).
Viruela.
- NAFARRERI GORRI (nafarrei G-nav ap. A; CEEN 1972, 49; nabarreri A Apend). Sarampión.
- NAFARRERI-PIKA. "Naparreripeka, cacaraña" A Apend.
- NAFARRERI-PIKATU (naparreri-p. G-goi, nafarri p. V-gip), NAPARRERIPEKATU (A Apend). Ref.:
VocZeg 286; Etxba Eib (nafarri pikatu). "Cara apedreada, musu naparreri pikatue" VocZeg 286. "Cacarañado"
A Apend. "Picado de viruelas. Gaurko egunian, ez da ikusten iñor nafarripikautakorik" Etxba Eib.
- NAFARRERI PIKORTA. "Nafarreri pikortak, grains de petote vérole" H s.v. pikorra.
- NAFARRERI ZURI. "Naparreri zuri, es varicela en Guipúzcoa" Garate 6. a Cont BAP 1949, 362.
� Etim. Para su relación con nabar, v. FHV 266.
nafarreridun (H nafar-eridun), nabarreridun (Lar, Añ (G), H (nabar-e.)), nauar-eridun (H). � "Virolento"
Lar y Añ. "Varioleux, qui a la picote" H.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
806