Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
lotsabakoena. "Más desenvuelto". Or Tormes 105. (Amorruz) Emonio nabarmena! Lab EEguna 116.
Nabarmena ez bestena. Utzi ezkero sartuko litzake baten eztarriko zuloan. Ib. 91. A, esker txarreko andra
nabarmenok! Otx 27. Erri ontako / umeteri nabarmena. "Atrevida". Or Eus 231. Gaiztakeri batzuk aski
nabarmenak: gurutze santua eskoletatik kenarazi [...]. Or QA 77. Orren ibillera eta jazkera nabarmenak berriz,
Parisko emakumerik ajolakabiena lotsa-araztekoak. Etxde JJ 137. Xalbati Engraziren gorputz eragingarria ta
bere izakera nabarmena mozkorgarri zitzaizkion. Ib. 199. Arpegi illun, gazte tximurtu, mingain nabarmen,
billoizkeri limurituak. Erkiag BatB 135 (v. tbn. Arran 144). Jantziko iaku, naiz-ta nabarmen / izan, modien
jazkera. BEnb NereA 88. Gaiak gordintxuak dirala esan dezake norbaitek, baiña gaurko gazteentzat ez det uste
nabarmenegiak diranik. NEtx LBB 77. v. tbn. Añ EL 2 220.
� (Usos predicativos y adverbiales). � Ageri askoan ta nabarmen asko ibiliak badituk ba. ABar Goi 15. Zer
ziran emakume aiek? Ain jantzi ariñetan eta gizakume artean ain nabarmen! NEtx LBB 39. Ekin zioten alkarri
zirika, geroago ta nabarmenago. Ib. 119. Gizonak nola itzegin leike / tamaña ortan nabarmen? Uzt Sas 232.
�3. (Dv, H, Zam Voc), nabarben (AN ap. A; SP, Ht VocGr 374, Lar, Lecl, Dv, H). "Opiniâtre, têtu, acariâtre.
Nabarben zare" SP. "Incivil" Ht VocGr. "Arrebatado, hombre inconsiderado" Lar. "Athea hertsi behar zaio
nabarmen horri, [...] à cet indiscret" Dv. "Enojado, encolerizado" A. � Tr. Documentado sólo en la tradición
septentrional, salvo el dudoso ej. de Cardaberaz que podría tbn. corresponder a la 1. a acepción. � Superbioaren
eta nabarmenaren seinalea da. SP Imit I 9, 3 (Leon urgulutsu [...] eta thematsu). Bada naturalezaz jende arinik,
bada nabarbenik eta moldegaitzik. SP Phil 87 (He 88 bihurri). Baldin kolera ori [...] moldatzen ezpadezu [...]
geiago irazakiko da. Ori bere modura S. Carpori ta are geiago Demofilo nabarbenari gertatu zitzaion. Cb Eg II
163 (Harriet traduce: "l'inconsidéré, le trop prompt"). Familiako aitak ihardetsi zion langille nabarben hari: ene
adiskidea, ez darotzut egiten bidegaberik. Lg II 197. Nork ikusi hulakorik / etsai nabarben gaxtorik; / nihoiz
bakerik / nihoiz pausarik, / bethi behartzen gaituzte. CantIzp (1826), 50 (ap. DRA). Har xixari nabarben gosez
hiratuak / gure haragi hezur haukien nahituak. Ib. 39 (ap. DRA). Angeles aintzindari nabarbenen eta aphez
xizmatiko errabiatuagoen gaixtakeriari ihardokitzerat. Prop 1906, 112. � (Uso adv.). � Hain nabarmen
hitzketean, hain ixilgaitz konpainietan. SP Imit IV 7, 2 (Ch haiñ guti beiratua mintzatzean, Leon solasetan hain
arin).
�4. "Precipitación, prisa demasiada, urduria, nabarbena" Lar. "Precipitadamente, urduriaz, nabarbenaz" Ib.
�5. "10.º (Hb), soupçon; 11.º (Hb), conjecture" Lh.
�6. [Konzienziyan] begiratzen danak errez kentzen ditu egotzitzen zaizkan nabarmen da palta mota guziak.
'Fácilmente quita las motas y faltas que caen en ella'. Aran SIgn 67.
�7. "Nabarben (V-ger), muy salada (comida). [...] Lapikokoa nabarben daukagu, gazi dago ta, el potaje lo
tenemos fuera de lo ordinario, pues está salado" A, donde del ej. al menos no se sigue que nabarben signifique
"muy salado".
�8. (H), nabarben (V-m, G, ap. A; H). "Goulu, qui mange sans regarder à la qualité des mets (It Fab)" H. "5.º
(G; It), goloso, laminero; [...] 9.º (V-m), glotón" A.
�9. (BN-baig ap. A), nabarben (BN-baig ap. A), nabarpen. Señal, síntoma; particularidad; vestigio. "Vestigio.
[...] Nehon ezta nabarmenik agertu (BN-baig)" A. � Euskara horren mami eta usaña biltzen nun nai eta aren
nabarmen berexieneri oartzen. FIr 178. Gaitza bakotxaren nabarpen larrienak. Ib. 185. Irlandararen hitzjoskeran
eta morfologian ere nabarmenak utzi ditu Indoeuroparren [...] hizkuntzak. Mde Pr 219.
�10. "Nabarpen (BN), reconnaissance" Lh.
�11. Descaro, atrevimiento. � Orrenbesteko nabarbenez itz egiten azartu al zera? 'Con tanta desvergüenza'.
Zait Sof 67.
�12. "Sonrojo, vergüenza. Sapatuetako mozkorrak, errixan nabarmena, [...] la vergüenza del pueblo" Etxba Eib.
- NABARMENEAN. De forma llamativa, ostensible (?). � Izketa luzerik, / nabarmenean, / euskaldunak ez du /
oi, maizenean. Ldi UO 39.
- NABARMEN EDUKI, IZAN (trans.). Manifestar, mostrar abiertamente, claramente. � Gazte ta zarrak
nabarmen dute / berengan alaitasuna. Basarri 20. Izkutuan egon bear zuana, agirian eta nabarmen daukate.
MAtx Gazt 80. Emakumearen begiak gizakume egarria nabarmen dute. NEtx LBB 106. Gure izkuntzak
nabarmen dauka / bere aberastasuna! Uzt LEG II 180. Euskalerriko oroitarri zaharrak, oso nabarmen dute,
gauzak geometri-neurrietan sartzeko asmoa. MEIG IX 139 (en colab. con NEtx). Giro eta joera baten
ezaugarriak nabarmen dituzte aurpegian. MEIG III 127. Hauei ez zaie nabari Campionek nabarmen duen ajea.
MEIG VI 77s.
- NABARMEN(A) EGON, IZAN. Ser evidente (que), saltar a la vista (que). � Nabarmena da zertarako dan /
askon erropa kentzea [...] buruan duten amets bakarra: / jendeak begiratzea. Basarri 100. Yayoa eta azkarra
dala / nago ni konturatua, / nabarmen dago etxe onetan / dala au edukatua. Basarri in Uzt Noiz 51.
- NABARMENEKO. "Nabármenekua, la acción mala que no se puede ocultar" Iz ArOñ.
- NABARMEN IZAN. Notarse, percibirse. v. nabaritu. � Engoitik nabarmen da haatik laster datorren
udazkena. Mde Pr 370. [Fenomenu] batzu haren gogo-barruan baizik ez dira gertatzen; bestetzu kanpoko
zeretan [...] nabarmen dira. Ib. 320.
� Etim. De nabar + suf. -men; la forma nabarben es debida a asimilación.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
796