Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
forma más documentada en textos septentrionales; hay además nabaditu en Duvoisin (Gen 42, 1), Laphitz,
Joannateguy y en Prop ((1908, 109); sg. DRA se encuentra tbn. en Herria (10-9-1968), pero la ref. es incorrecta),
nabaitu en Joannateguy y Casenave, y nabarritü en un texto suletino de GH (1931, 447). Salvo errata, hay sust.
vbal. nabartze en Oskillaso (Kurl 130). En DFrec hay 29 ejs. de nabaritu y 15 de nabaitu, todos ellos
meridionales.
�1. (Aux. trans.; tbn. impers.). Advertir, percibir, notar, sentir, darse cuenta; vislumbrar, distinguir. "Apercevoir,
découvrir de loin. Arranoak nabaritu duenean. Begiak nabari ahal dezan guzia" SP. "Remarquer" Ht VocGr
416. "Hatzetarik nabaritu dut hemen iragan dela, j'ai connu par ses traces [...]. Nabaritzen badut ene etxean
sartu haizela!, si je m'aperçoit, si je connais par quelque moyen que [...]! Nabaritu duzu gaurko gabean uria egin
duela?, [...]. Eztuzu nabaritu argi hori, habarrots hori [...]?, [...]. Zure urhatsa nabaritu du[d]an bezain sarria
laster egin, sitôt que j'ai distingué votre pas [...]" H. "Ama dala nabartzen ari da (BN-baig), empieza a
manifestar que es madre, está embarazada" A. "Ezta nabaritzen izkirio-arroltzeak diren edo usoenak (Ae), no se
distingue o aprecia, si..." A Apend. "An amaren palta ederra nabaritzen da (AN-gip)" Gte Erd 121. Debido a
una errata de la edición o a un descuido, Azkue da la forma nauritu, citando a Etcheberri de Ziburu (Noel 50).
Lhande da "Nabari (L) sentir, percevoir, ressentir. Var. de nabaritu", quizás por nabari izan. v. nabari izan. �
Arranoa dathorreño xoriak dik kantatzen, / nabaritu duenean ordean duk ixilltzen. EZ Man I 45. Ezen begiak
nabari ahal dezan guztia / gauza xoill itsusia da. Ib. 104. Ardiats diezadazu grazia herioa aitziñetik senti eta
nabaritzeko. EZ Man II 174 (v. tbn. Noel 50). Orai nabaritu doa / kurutze misterioa. 'Voici que paraît'. O Po 64.
Eztuzea ordian hautemaiten edo nabaritzen zien aldian diren Ainguru eta Arkanjelu salduak? AR 255. Bainan
ikhusi baitzituzten ioaiten batzuek, eta bertze hainitzek ere nabaritu, laster egin zuten hara. "Et cognoverunt
multi". HeH Mc 6, 33 (Dv nabaritu; He, TB ezagutu, Leon asmatu). Nabaritu zueneko Jesus. HeH (ap. Dv, que
traduce "dès qu'il entendit que Jésus était là"). Hau nolatsukoa den nabaritzeko, izpirituz igan nadiela zeruko
gortera. Dv LEd 48. Nabari baleza gobernadoreak [...]. "Et si hoc auditum fuerit a praeside". Dv Mt 28, 14.
Zeruko gauzen nabaritzeko nihor ez da gai. Dv Imit 109 (ap. DRA). Karrikan iragaitean, etxe batetarik
nabaditzen ditu garrasia batzu. Laph 76. Nere sabelean daukadan haurrak, nabaitu edo sumatu dueneko hemen
zarela [...]. Jnn SBi 38 (307 sumaturik edo nabaditurik). Ülhain batek nabaritü zian bere idi bat bestiak beno
gizentzenago zeiola. Ip Hil 193. Nabaritü zien han, harroka artian, Maria Birjinaren imajina eder bat. Ib. 200.
� (s. XX). Nabaitzen dira tronpeta soñuak urrun samar. Ill Pill 20. Osaba apezak nabaritü zialarik Graxik
Dominixeri egiten zian sua. Const 35. Nere begiak Jesus / an ez dute ikusten, / oro bat sentzukiyak, / ez dute
nabaitzen. ArgiDL 160. [Neska] bi nabaitu nituen / esanaz elkarri: [...]. Tx B III 36. Nabaitzen didazu, ama, zer
esan nai dedan? Alz Ram 79 (v. tbn. 91). Alde guzietarat bea, etzuen gudularik nabaitzen. FIr 142. Kanpak joten
diñardubela nabaitzen dot. Otx 168 (83 nabattu). Ostatura iristean, nabaitu zuten Maria ta Yosek Yesus aurra
etzetorrela. Ir YKBiz 34n (459 nabaritu). Hormaren barruan oraindik beste leze edo zulo barneago bat nabaritu
genuen. Mde Pr 112s (HaurB 49 nabaitu). Mediumekiko batzarretan nabaritzen diren "hilen arimak". Ib. 345.
Barruti bazterreko bidean erromes bat nabaitu zun [...] berari so. Etxde JJ 238. Gogoko tokian ezpaita aldapik
nabaitzen. Ib. 89. Garbi nabaitzen zitzakion an zerebilzkien arloengandik urrun zeukana burua. EG 1956 (5-6),
24. Erotzen ari naiz, bai; neuk nabaitzen dut. Txill Let 88. Eta ezkututik bi gizonen izketa-otsa nabaitu det. NEtx
Antz 21. Jentea batera bestera nabaritzen eban tontor artatik. Erkiag Arran 186 (BatB 186 nabaitu). Gaur
nabaitu dot, lenengoz, aurton, neguaren otza. Gand Elorri 172. Motorraren soñua nabaritu det. Anab Aprika 71
(v. tbn. Poli 94). Ankak, egurrezkoak balira bezela nabaitu nituan. Ugalde Iltz 17. Uretatik irtetzean, alako
ozkirri bat nabaritu du. Vill Jaink 71. Amarrak aldera nabaitu zuten atea yoka. Izeta DirG 27. Asmo txarrik
nabaitzen badiozu, astindu zure ukabillak. Matx Gazt 75. Ez nuan beñere soldataren usairik ere nabaitzen. Salav
35. Nabaitu al dituk tiroak, Pedro? Ib. 49. Gure biziak bere azken-muga urreratzen nabaitzen du. NEtx LBB 7.
Badiagü basurde [...] basollar, ürzo eta trida [...]. Phitz egon nabaitzeko / hegalak eta adarrak. Casve SGrazi
58. Lenengo tragoxkan, ura zala nabaritu zuan. Berron Kijote 192 (189 nabaitu). Burruka-zarata nabaritu zuan
alde artara joan zan. Ib. 180. Larrialdi hurbilik nabaritzen ez zutenez gero, ez ziren sobera kezkatu. MEIG VII
41 (MIH 318 nabaitu). Ez da azter-sail gehiegirik [...] horren pareko goraldirik nabaritu zaionik Francoren [...]
garaietan. MEIG VIII 85.
v. tbn. Arb Igand 151. A Ardi 130. Eguzk GizAuz 167. SMitx Aranz 133 (225 nabaitu). Munita 76. Azurm HitzB
29. Nabaitu: Ag G 315. EgutTo 8-10-1918 (ap. DRA). Moc Damu 34. Jaukol Biozk 94. Enb 110. Laux BBa 98.
Aitzol in Ldi UO 6. Lek EunD 21. ABar Goi 26. TAg Uzt 161. Zait Sof 63. Basarri 72. Onaind in Gazt MusIx
148s. Lab SuEm 181.
� (Aux. intrans.). Advertir, percibir, darse cuenta. � Ongi nabaritu zen Azkue horretaz, baina, [...] ez zion
atezulorik ireki bere isuriari. MEIG VII 35.
� Ver. � Zarren mai luzean, ogei ta sei bat atso-agure nabaritu nituen. A Ardi 64. [Itz] izardun [...] oriek 145garren
orrialdeko Geigarrian nabaritu zenetzazke azalduak. Ib. X. Ez al dek, Antton, nabaritu, nork oratu dion
gaur aurren-aurrena ardo-bonbilari? Ib. 36.
� Oir. � Zer itz oargarri nabaitu didazu, ba? '¿Me has oído?'. Zait Sof 80.
�2. Gizonen saldukeri ta gaiztokeria nabaritzen dituan edesez. "Resaltan". Zink Crit 47n.
�3. (AN-larr). "Sobresalir, distinguirse" Asp Leiz. AxN explica nabarbendurik (434; cf. ej. s.v. nabarmendu),
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
793