Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nafar (V-gip). Ref.: Bon-Ond 154; A (naar, nabar, napar); Lh; Iz UrrAnz, ArOñ, Ulz (bei), Etxba Eib (nafarra);
Elexp Berg; Izeta BHizt2. �1. Abigarrado, multicolor; pardo. "Xori nabarra, oiseau bigarré" SP. "Abigarrado,
vestido de diversos colores", "bragado, manchado de colores" Lar. "Abalorio, cuentas de vidrio de diferentes
colores, beira nabarrezko aleak" Ib. "Arropa nabar bat, une robe de couleurs variées; bi behi nabar, deux
vaches de couleurs variées" VocBN. "Katamotzaren larru nabarra, la peau tachetée du tigre. Iaunzkura nabarra,
vêtement bigarré. Syn. pikardatua" H. "Athorra nabarra, chemise de couleur" Lh. "Bei nabárrak, las que tienen
blanco y negro" Iz Ulz 420. "Lo que no es blanco y negro" Iz ArOñ. "Color. Ardau nafarra, izko nafarra, narru
nafarra" Etxba Eib. "Pardo. Bei nabarra saldu dugu" Izeta BHizt2. v. ñabar. � Tr. Documentado en autores
meridionales desde principios del s. XIX; al Norte se encuentra en Pouvreau, Duvoisin, Elissamburu, J.
Etchepare y Zubiri (106). Nabar es la única forma atestiguada. � Nork ere nahi baitu Iakobek bezala bildots
ederrik, nabarrik eta pikartik izan [...]. SP Phil 392. Katu nabar bat zelan zuritu? Mg CO 112. Edatearekin [...]
iduritzen zate zuria nabar. AA III 379. [Kardantxilloa] ain tzan ederra luma nabarrez / ta ori-gorri guztikoz.
Zav Fab RIEV 1907, 94. [Ardi] zuri uts edo beltz utsak baño, nabarrak askoz ere geiago zirala. Lard 39. Janzi
nabar polit bat. Ib. 48. [Konexuaren larru] horasta edo nabarra. Dv Dial 100 (Ip ñabarra, It arrea, Ur arria).
Ardi guztiak egiten zituzten ume nabarrak. "Varios". Ur Gen 31, 8 (Dv, Ol, Ker nabarrak; Urt pikotatuak, BiblE
pintoak). [Zilizioa] geiago maita zuala jantzi pitxi ta nabarrak baño. Bv AsL 90. Lephoan artha handirekin
inguratua zuen xerrenda nabar eta [hertsia]. Elzb PAd 1. [Gabinareak] egotxo nabarrean / derama kartea. Balad
205. Neure oilanda nabarra / txikarra baina zabala. Ib. 148 (v. tbn. ollo nabarra en TAg Uzt 112). Begi
nabarrak. Ag G 53 (v. tbn. 335). Bere baserritar jantzi zar ipingitsu nabarraz. Kk Ab I 24. Buru-zapi nabar,
txirikorda luze [...]. "Las tocas chillonas". Mok 16.
� (s. XX). Komentuko pareten gorrats ilhun-ilhunak, goipularriaren nabar-arinak [...]. JE Ber 55 (v. tbn. 70).
Bai zorrotz begitu berak asto nabar areei! Kk Ab II 149 (ref. a una cebra). Bei nabar [...] luzia. Enb 66 (v. tbn.
BEnb NereA 162 bei nabar). Zer balijo dau zuri, baltz, gorri / edo nabar ixatiak? Ib. 41. Zezen nabar arengana
badoa. 'Sur le taureau aux blanches taches'. Or Mi 49. Gerriko nabarraz. 'Avec ceinture bariolée'. Ib. 46.
Noizbait orlegi, gaur nabar basoa. 'Hoy amarillea'. Ldi BB 128. Zuaitz-tartetandiko urre nabarra. 'Oro
abigarrado'. Ib. 124. Narru nabarra. "Piel parda". Laux AB 29. Ar nabar aundi bat. "Un gusano pardo". Or Eus
226. Itxaso-mugan suturik ango / oz-alde nabar guziya, / geldi-geldiro jeisten ari da, / eguzki-litsa gorriya. EA
OlBe 65. Zuaitzak laztan, usai garbidun / eskeintza lili nabarrak. Ib. 16. Haurraren begi nabar zoargiak. Mde
HaurB 8. Zelai ta soloen kolore berde-nabarra. Erkiag Arran 125. Uren zurrunbillo / nabar bat. Gand Elorri
165. Praka nabar batzuk. Erkiag BatB 42. Botika nabar bat erosi egiala, sakia igurtzi bigunean jagoteko.
(Interpr?). Ib. 98. Biak larru nabarrez estaliak. "Pictis incinctae pellibus". Ibiñ Virgil 114. Bere burua batere
kolorerik gabea, zearo nabarra, grisa zala konturatu zan. NEtx LBB 129. Oihal zuri bat itxura aldatzen urrun
nabarrean. "Difuminada". Lasa Poem 67. Eta zelai nabar-illunean urrezko katu. "En campo leonado". Berron
Kijote 199. Kolore nabar alaiez pintatua. MEIG I 175. v. tbn. A Ezale 1897, 17a. Otx 11. Gand Elorri 40.
� (Uso adv.). "(Estar de) quinola, nabar egotea" Lar y Añ. � [Ihauteri arrats batean] nabar jantzirik zebilen.
Soineko hertsi, laukitu bat zekarren. Mde Pr 106. � (Uso sust.?). "Alistado, hecho de lista, zerrenda, lista,
nabarrez egiña" Lar (es muy probable que se trate de ... lista nabarrez...).
� (Empleado como nombre propio). � Berriz begira dio Beltzak Nabarrari. "Negro a Nabarko". Or Eus 31 (ref.
a un carnero). Nabar! Nabar! dei egin zion zakurrari. NEtx LBB 97.
� (Uso fig.). Abigarrado, variopinto, variado. � Bizi, nabar, ximen eta izpildun agertuko digu [mundua]. Zait
Plat 48. Edotariko gizatalde ugari ta nabarrak elkarturik. Ib. 124. Bere gogoa beredin tasunez ederturik zuen
gizon nabar, sarkor eta zindo ark. Ib. 52. Ofizio nabar xamarrak izan ditut, [...] bulego lanak gehienik. MIH
368. Hizkuntzaren izaera nabar-aldakorra. Ib. 194. Olabideren hizkera, hain nabarra izanik azalez, gipuzkera
soila da. Ib. 348. Herri-jaietako suen antzera, atertu gabe ari da askatzen txinpart goriak, kurpil arinak,
laudorio kiribilduak, negar-malko mardul-nabarrak. MEIG II 93.
�2. (V, S-saug; Dv, H). Ref.: A; Lh. "Faux, qui a de la duplicité" Dv. "5. au fig., [...] trompeur, dissimulé, qui se
présente sous différents aspects. Zer perfidia nabarra! Zer hipokrisia beltza!, [...]. 6. au fig., sale, déshonnête.
Guthizia, desirkunde nabar, lohi, satsuak, envies, désirs sales, impures, immondes" H. "(Vc), lascivo, torpe (Se
aplica a las palabras)" A. "Hypocrite. Gizon nabarra, un homme à plusieurs visages" Lh. � Alde batetik tentatu
duenean etsaiak, / alabaiñan irabazi ez deus enganariak, / berze alde batetara itzultzen tu harriak, / hala nola
xoriari nabar ihiztariak. EZ Man I 51. [Tramana ta Brix] biak ziran nabar samarrak, biak euren buruaren
anditasunagaitik ebiltzanak. Ag Kr 176. [Lekaimetxo] alperrak eta nabarrak. Badira, badira oietan ederrak.
ABar Goi 18. Bizitzako egoera ta jardunaldietan oi dan amarrukeria ta jakituri nabarra ikasteko. Erkiag BatB
72. Onen antzeko txori nabarrak / noizbaiten dira ikusten. BEnb NereA 220 (ref. a una chica minifaldera).
�3. Ioango da gizona / astelen-gaubean, / etxera tabernati / edan nabarrean. Azc PB 234s (in Ur PoBasc 183
edan samarrian).
�4. Escaso, poco frecuente. � Jakintsuen artian nabar bada ere, azaldu oi da inbidia, jakintasuna umiltasunian
zimentatzen ez danian. Bv AsL 201.
�5. "Nabar: dama-karakol. Los navarros erdaldunes le llaman nabarrico, según he oído" Ond Bac.
�6. "(Adj.), azul. Begiak nabarrak (V-ger; 'los ojos azules')" Holmer ApuntV.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
789