Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
enpleguan manatu zuen Joandoni Joannis. ES 152. Judeako gobernadore Poncio Pilatus deitzen zen batek
manatzen zuen denboran. CatLav 84 (V 50). Jauna, ene abis sentimentia duzu / Buliferreki juntatu, / eta zuk
behar gutuzu / gu biak manatu. AstLas 22. Zer leku den infernua, / zer duan hor ikusten, / nortaz haizen
lagundua, / nork duen hor manatzen. Monho 122. Eztük ez Ürüñian / bestarik manhatüren. 'Tu ne présideras
pas'. Xarlem 571. Gure arimetan Jangoikoak erreinatu, manatu ta agindu dezela graziaz emen lurrean. Añ
CatAN 30. Eztütün, ez hik, han manhatüren bestak. 'Ce n'est pas toi, qui, alors mènera le bal'. Etch 278. Ttipiak
ez du hainbertze buruiope, ez dabila erresuma manatu beharrez. Dv Lab 4. Badakizu zer egin, bereziki jasangaitz,
oro manatu nahi lituzkena balinbada edo nehork ezin asea? HU Zez 212. Errexkiago hatzeman ere dezake
langile saldo batek norbeit [...], arthalde bat bezala gizon bilku hura zaint dezakenik eta mana. JE Bur 202.
Horien gidatzeaz eta artatzeaz, behar orduan manatzeaz eta izendatzeaz, kargatua zen. "Les commander".
Ardoy SFran 242. Bihotz ona, segur, bainan fedeak baino segurrago odolak manatzen solasak. Ib. 298. v. tbn.
Hm 96. Lg I 263. Egiat 179. Bordel 150. � (Con dat.). � Nahiz [zauria] ikhusteak berak izitzen duen, ikhasia da
hatik [Franzizko] bere naturalezari manatzen. Laph 166.
�3. Enviar, comisionar. � Tobias gaztea manatu izan zenean Erragetzara ioaiteaz. SP Phil 15 (He 14 igorri).
Herodes Erregerengana / Pilatusek du manatu. Gç 85. Hunelako arbola gure Salbatzaileak ere pikatzera eta
suan erretzera manatzen du. ES 172. Huna nüzü Espaiñatik / berri gaistos beterik / Alfonsa Erregiak / zuregana
manhatürik. 'Envoyé'. Xarlem 847. Soldaduak an ditu / manatzen berehala, / konpañiarengana / lagun
gintzatela. Bordel 43. Othoizka zagozkion, etzetzan lezera mana. Dv Lc 8, 31 (Leon etzitzan othoi leizerat
mana). Funts ederretan bizi dira senar-emazteak dohatsuki, Pariserat manatu etxeko premuaren igurikan. Zub
87. � Mover, desplazar, arrastrar. � Zeren goaiak hagitz manatzen baitu. INav 82. Mareak hagitz manatzen du
Lirlesko senadirat. Ib. 48. � "Kanporat manatu nau, il m'a mis (ordonné d'aller) dehors" H. � Gobernutik
gizonak / manatzen zituzten, / konpostura asi ta / lehen bezala uzten. Bordel 155. Gure elizetarik fuera kanporat
eskuararen manatzeko. HU Aurp 198. Josepek Ejiptoar guziak manatu zituen kanporat eta anaieri oihu samin
bat egin zioten. Zerb IxtS 29.
�4. (BN-lab ap. A; H). Permitir. � Othoitzen zütielarik ezinago ümilki, nahi düzün manhatü püblikatü izan
dadin. Mercy 11. Badira larre hainitz ezin-phezoinezta daitezkeenak, lekhuak ez-duelakotz manatzen. Dv Lab
337. Azken denboretan etzen gurekin hanbat ibiltzen. Osagarriak etzion manatzen. Xa Odol 49.
�5. "Le G et le V usent de manatzea bien que beaucoup plus rarement que de agint[z]ea, pour rendre le sens de
'mandar, léguer' [sic]" H.
II (Sust.). � (B ap. Gte Erd 223; Lecl), manau. Orden, mandato. "Ordre, message" Lecl. "Bertzen manatuz daile
(B), bestek manatuz dabila (BN-arb), bestek manatürik düzü (S)" Gte Erd 223. � Egin beharrak eta manatuak
osoki eta fidelki egin ondoan [...] hari zaite zuretzat. SP Imit I 19, 5 (Ol, Pi aginduak, Leon eginbideak; Mst
gaiza manhatiak). Obedezituko diote manau oni Zeruek, infernuek, purgatorioak eta linboak (Goldaraz, 1833).
ETZ 209.
- EZIN MANATU. Indomable. � Haurrak [...] dena sineste baitira, dena bihotz eta ezin manatuak, erleak
kofoirat bezala bazoazkoten, burrunban. JE Bur 43.
- EZIN MANATUZKO. "Ezin-manatuzkoa, (chose ou personne) qu'on ne peut commander, rebelle au
commandement" Dv.
2 manatu. "Manar agua, ura manadu" Lcc. "Manadero, manaitan dan lekua" Ib.
3 manatu. "Manatu, ponerse paralítico (V-ple)" A Apend. Quizá relacionado con 1 mankatu.
manatu. v. banatu.
manatzagi. "Administrator belli, armadako buruzágia, armada manatzágia" Urt I 193.
manatzaile (L, BN; Lecl, Dv, H (+ -alle); -aille SP (s.v. manaria), Ht VocGr 407), manazale (AN-ulz, S),
manatzale (B), manale. Ref.: A (manatzaile, manatzale); Lrq e Iz Ulz (manazale). � (El) que manda, ordena,
gobierna. "Précepteur" Ht VocGr 407. "Nor da hunen manatzailea?, qui est celui qui a commandé ceci?" H. �
Tr. Documentado en textos septentrionales desde el s. XVII. Al Sur se encuentra en Mendiburu y Z. Moso (79
manazale). La forma manale se documenta en Mendiburu (junto al más frecuente manatzalle). � Fiñean biaia
ona egiteko grazia, / egiguzu, uhiñaren manatzaille handia. EZ Man II 130. Manatzailerik gabeko etxean guziak
nagusi. O Pr (ap. H). Armadaren jenerala eta manazalia. Tt Onsa 2. Guziak lurrean belaunak ezarri ta ezagun
zezaten beren biso-rei manaletzat. Mb IArg I 393 (316 manatzalle). Gure Jaungoikoa [...] manatzen dutenen
manatzallea da. Mb OtGai I 65. Hartzekotzat bere manatzailletzat [...] Sathan gaixtoa. Lg I 263. Soñü egiteko
behar dük nuizetaik manhazalia, / godaletaren hartzeko aldiz bethi prestik (dük) eskia. Etch 310. Aitzindariak
gaixtaginen alde dira eta diotenaz anhitzak heien manazale ere ziren. Prop 1884, 288. Zu zira herioari
manhazalia / zu zira gizon ororen jujazalia. J. de Menditte Jesusen Erregegoa (ap. DRA). Manatzaile hauta,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
78