Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Oloroneko diosesak Frantses Nahasmendu Handiraino. "Grande Révolution française". Ardoy SFran 15.
- NAHASMENDUZKO. De confusión. � Babelen dorrea, erran nahi da, nahasmenduzkoa. Lg I 37.
nahasmenta. � Erria ttipiago, ta nasmenta aundiago (B). 'Elkar ezin-eramanak, mingain-luzeak, naspillak'.
Inza NaEsZarr 2147.
nahaspaper. "(L, BN, S; Hb), homme brouillon" Lh.
nahaspen (Dv � A, H (+ nas-)). �1. "Action de mélanger" Dv. "Confusion de choses, pêle-mêle de choses
indistinctes" H. v. nahasmen. �2. "Trouble, saisissement intérieur" H.
nahaspila (-illa S; -illa H, Foix ap. Lh), nahaspil, naspilla (Lar, Añ, Dv (G), H), naspil (G-to-bet; vEys),
nahaspuila. Ref.: A (nahaspilla, naspil); Lh (nahaspilla). � Tr. La forma general es naspilla, seguida de
na(h)aspilla. Hay naspill en Mendiburu y Etxegarai, y naaspil en Lizardi y Villasante; nahaspuilla se documenta
en textos suletinos (aunque nahaspilla en Maister) y en J.B. Etcheberry. En DFrec hay 11 ejs. de na(h)aspil(l)a y
sendos de naspilla y nahaspilo. �1. Jaleo, follón, enredo, lío, caos, desbarajuste, confusión, complicación;
desorden, tumulto, revuelta, alboroto; turbación, confusión. "(Es un) cuento de cuentos, naspilla utsa da" Lar.
"Enfrascamiento", "entricamiento" Ib. "(En) puridad, naspilla bage" Ib. "Quitarse de cuentos, naspillai larga" Ib.
"Embrollo", "confusión", "enredo" Añ. "Egitekoen nahaspilla, état [...] d'affaires embrouillées. [...] Gerthatu zen
hirian nahaspilla handi bat, il arriva dans la ville un grand trouble, bouleversement" H. "Débâcle" Lh. Cf. ikusnahaspil.
� Tr. Documentado en autores guipuzcoanos (tbn. en Erkiaga) y alto-navarros desde mediados del s.
XVIII. Al Norte se encuentra sólo en Maister, en textos suletinos de finales del s. XIX y principios del XX, y en
J.B. Etcheberry. � Asmatzen dituztela errazbageak, sortzen naspillak, isurtzen egiezak. Lar Fueros 225. Nuiz
dateke bake hura, bake nahaspillarik batere gabe segür datekiana. "Imperturbabilis & secura". Mst III 48, 3 (Ip
khordaka ez nahas eztaitekian hura). Triballiak eta nahaspillak oro. "Labor & tumultus". Ib. 47, 1. Atera
ninduzun munduko kateen ta naspill galgarri eroen artetik. Mb IArg I 206. Jenero ta preteritoen naspilla edo
iskanbillarik, besten gisa, Euskerak ez du. Cb EBO 33 (v. tbn. 49). [Babelko torretzarrean] lengoajeen naspilla
izandu zan. Ib. 6. Etxeetako naspilla, gorrotoa, auzia, ondamendia ekarri oi duen misto madarikatu aek. AA III
559. Atzenean, baldin zuk naspilletan ez ibiltzeagatik esaten badiozu erosleari: [...]. AA II 185. Onezkero
zuzmur txarren batzuek adituko ziñuen Bilbaoko naspillen baten gañean. CartAnd 379. Zenbat soldaduk egiten
etzuten [...] naspilla geiago ipiñi baizik. Lard 545. Naspilla guzia zuzendu, pakea egin eta [...]. Ib. 204 (v. tbn.
11). --Jende ernaia ta marrajo xamarra biltzen omen da [feriyetan] [...] --Ta zer naspilla jenero egiten dituzte?
Sor Bar 103s (v. tbn. 73).
� (s. XX). Baña azkenean, naspil onetatik garbirik zer ateratzen dezu? "Barahúnda". Zink Crit 57. --Baña, zer
naspil dira abek?. --Zer dituk katramil oiek? Alz Burr 45. Itsasaldi batek ixurkiaren ondarreraño amiltzen gaitu
[...]. Ua larria, ua naspila. 'Quel bouleversement'. Or Mi 130. Maiz sortzen zuten matxinada edo naspillen bat
beren nausi arrotz aien aurka. Ir YKBiz 287n (v. tbn. 412). Ekizu [...] illunpean zarabilten naspil oiek nik
sortuak ez dirala. Ldi IL 113. Nâspilla zenbait sor zitula. "Camorras". Or Eus 182. Ke artaz gaindi pakea dago, /
ke-tarte artan, nâspilla. "Desconcierto". Ib. 400. [Etorri naiz] arindu naiaz / nere buruko naspilla. EA OlBe 46.
Naspil-irudi gaiztoa. Ib. 107. Arazo-naspil nekegarriak. Ib. 36. Ikusiz zeinen kaltegarri den euskara baturik ez
izatea. [...] eta orain nolako nahaspilan gauden. Mde Pr 52s (v. tbn. HaurB 48). Orrela aurtikitzen nuen neure
burua naaspillara, gezurrera. "In dolores, confusiones, errores". Or Aitork 36. Burruka ta naspilla / ontzitako
lagun, / eriotzak ugari / ziran gau ta egun. Basarri 44. Gerra ta naspilla asko zebillen urte aietan Txinan. A.
Zavala in Goñi 14. Ekarri zuten Piztia Claudeten aitzinera. Bazirudin lasai zagola eta naspil oietan oitue. Izeta
DirG 79. Baiña zoritxarrez laister dator geiegikeria ta naaspilla, gauzak bere neurritik ateratzea. Vill Jaink 79.
Esaera au dela-ta sortzen diren oker-aditu ta naaspillak. Ib. 97. Nora noa? Adimen-zurrunbilloan, / zorabio det.
Garunetan naspil. NEtx LBB 245. Grafia aldetik s eta z-k nahaspila handi xamarrean dabiltza. MEIG III 48.
[Erromantzeen bidez sartu zaizkigun hitzetan] bi nahaspila modu ikusten ditut nik, beste edozeinen gain. 1. T +
S gisakoak sortua. MEIG VII 181. Etxekoek sortu digute nahikoa traba, eragozpen eta nahaspila. MEIG IX 29.
v. tbn. IBk Iac 3, 16. MIH 70. Naspilla: Izt C 65. Arr GB 95. Zab Gabon 54. Otag EE 1882c, 414. Itzald II 132.
Mok 7. Erkiag Arran 144. Zait Plat 15. Ibiñ Virgil 61n. Uzt Sas 101. Naspill: Etxeg EE 1891b, 555. Nahaspulla:
ArmUs 1896, 111. Eskual 25-7-1913, 3. Etcheb Zeruari 21 (ap. DRA).
� Eskribaua: -- [...] arrazoia ez dago zure aldetikan, bañan ipiñiko det naspilla bat Juridi-trampi-legal deitzen
dioguna. Sor AKaik 123s.
� Estruendo, barahúnda. � Soiñua naspilla aundikoa, gora ta bera. (Acot. escén.). NEtx LBB 179. Zugatz auen
burrunba-zorroaren naspilla. "El sordo y confuso estruendo". Berron Kijote 216.
� "Maraña en la seda, hilo, lana, &c." Lar. "Hastariaren, ilearen [...] nahaspilla, état de cheveux, de laines
mêlés, d'écheveau mêlé" H.
�2. (-illa S ap. A; -illa Dv (S), H), naspilla (Lar, Añ (V, G), H), nahaspil, naspil (G-to-bet ap. A), nahaspuila (-
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
776