Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
nahas-mahaste. � Lío, enredo, tejemaneje. v. NAHASTE-MAHASTE. � Beretzat prevôteko kargu-ageri bat
eginarazten du [...]. Alabainan zuzenkontrakoak zituen nahas-mahaste horiek oro. GH 1921, 313.
nahas-mahastu, nas-mastu. � Enredar. � Itsas-aize argiak [...] garbitu gabeko izaien artean nas-mastu ta
armiarmasare oztiñak [...] gorgoiñatzen ditu. Amez Plat 30.
nahasmakil. � Alborotador, enredador. � Erromako ikasleak ere gaizto (tít.). [...] Egia, ango [Afrikako]
naasmakil aienik emen etzala oartu nintzan; baiña diñotenez [...]. "Illas eversiones a perditis adulescentibus". Or
Aitork 120.
nahasmen (L, B, BN ap. A; Lar (naa-), Añ (naa-), VocCB, Dv (+ naa- V, G), H), nasmen (Lar, Añ, Dv (G), H),
nasmenea (det., Lar y Añ). � Mezcolanza, batiburrillo; lío, enredo, confusión. "Baturrillo" Lar. "Babilonia, es
una Babilonia, naspilla bat, naasmen bat da" Ib. "Aparato de humores en una enfermedad" Ib. "Mixto,
substantivo, compuesto de diversos elementos" Ib. "Ambrolla, embrolla u enredo" Ib. "Embrollo", "miscelánea"
Añ. � Uriari deitu zioten Babilonia eta Dorreari Babel-koa, zeñak esan nai dute nasmena edo naspilla. Lard 11.
Euskal soñu-zarren gañean ipiñitako pot pourri edo nasmen onenaren egilleari (Donostia, 1882). JFLor. [Atezate
ematen zioten dena katilu artara kondenatzen zuan]. Katilua ustutzen zijuan bezela, len nasmen ark ematen
zion larria zijuakion ere gutxituz. Bv AsL 52. Emakumea, zuk jartzen duzu / mundu ontan nahasmena, / zure
mendean galtzen dakizu / gizonaren zentzumena. Etxde JJ 174. En DFrec hay 2 ejs. de nahasmen. � "Trouble,
saisissement intérieur" H.
nahasmendu (L ap. A; Dv, H). �1. Confusión, turbación. � Tr. Documentado en autores septentrionales desde
la primera mitad del s. XVII. No se encuentran ejs. del s. XX. � Herodesen nahasmenduaren gañean [tít]. [...]
Hala Herodes penatzen / zen bere bihotzean, / iaun ikhusi nahi gabez / nior bere gañean. EZ Noel 71.
Nahasmendurik behin ere ez sentitzea. SP Imit III 25, 2 (Ch bihotza bethi soseguan izatea). Plazerak dire
asalduz, nahasmenduz eta eskasez betheak. SP Phil 527. Horra zerk eman darozkidan hersturak eta nahasmendu
posible diren handienak ene ariman. Gç 50 (v. tbn. 45). Noiz gozatuko naiz bake fermu eta nahasmendu gabeko
hartaz. Ch III 48, 3. Baiñan tentazionea heldu da bai, erortzen naiz nahasmendurat. Ib. 20, 1. Zure hersturetan,
zure barneko nahasmenduetan [Mariari egiozu othoitz]. Dh 268. Nere baithan ez dut deus ere kausitzen [...]
neure pasione nahasien nahasmendu gaixtorik baizen. Brtc (ed. 1877), 51 (ap. DRA). v. tbn. EgunO 153 (ap.
DRA). Lap 386 (V 176).
�2. (L ap. A; Urt IV 427, Ht VocGr 414 y 418, Lecl, vEys), nasmendu (AN ap. Asp ANaf). Revuelta,
revolución, disturbio, rebelión, desorden, revuelo; lío, enredo, embrollo, confusión. "Nasmendu, enredo,
mescolanza" Asp ANaf. v. infra NAHASMENDU HANDI. v. nahaskeria, nahaspila, nahaste,
nahastekamendu, nahasteria, nahastura. � Tr. Documentado en autores septentrionales (entre los suletinos
sólo en AstLas 69) desde la primera mitad del s. XVIII. Lo emplean tbn. algunos autores meridionales modernos.
En DFrec hay 2 ejs. � Ihes egiozu ahal guziaz munduko habarrotsari eta nahasmenduari. Ch I 10, 1. Ezen non
ere baida bekhaizgunea [...] han da nahasmendua eta egitate gaixto guzia. He Iac 3, 16 (TB, BiblE
nahasmendua; Dv nahaskeria, Ker naaste, IBk nahaspila, IBe nahasketa). Etzen nahasmendurik baizen Israelgo
erresuman. Lg I 346 (v. tbn. 268). [Abimelechek] nahasmendu hainitz eman zuen aita hil zitzaionean. [...] Hil
arazi zituen bere hirur hogoi eta hamar anaiak. Ib. 216. Zer nahasmendu ez liteke munduan manatzeko zuzena
dutenen ordenak obeditu behar dutenez examinatuak izan behar balute? Mih 73. Zer nahasmenduak, / kalteak,
gastuak, / derakharzken hoien gobernamenduak! Zby RIEV 1909, 228. [Hainitz aingeruk] nahasmendutan /
zerua zuten ezarri. / Jaunaren hasarrea sutan, / zitzaioten han jazarri. Id. ib. 1908 205. Familietako
nahasmendu hainitz ez othe dire [...] ithurri beretik heldu? Lap 196 (V 87). Zer nahasmenduen ariaz Jaunaren
eguna izanen da bada zuretzat debruaren eguna, krimaren eguna. EgunO in Arb Igand 188. Memento hartan
Italian ez baitzen gerla eta nahasmendurik baizik. Zerb IxtS 106. Burdinetan daukazuen gizona eremazue hamar
orenetan auzitegirat. Kasu ez dadin bidenabar nahasmendurik gertha. Lf Murtuts 47. Gora abiatze ori gizarteko
matxinada ta nahasmenduek ezin dute galerazi. Vill Jaink 47. Aurkitu berriak gertatu zirenean, etzen makala
izan nahasmendua (Galileo, Kepler, Koperniko [...]). Ib. 43. Bat bestearenzat hartze hortarik heldu direla ainitz
nahasmendu deitoragarri. "Désordres". Ardoy SFran 324s. Erran ditake orduko nahasmendu berrien artean,
fedea xuxen eta azkar zaukala. "Troubles". Ib. 105. Gurutze zitala [...] / sentitzen didazuna borondate biren /
nahasmendu zikina. Azurm HitzB 52. Babelgo nahasmenduaren ondoren. MIH 196. Ikas bezate, bederen, noiz
kendu behar diren -tu eta -i horiek [...]. Nahasmendura goaz bestela, ez batasunera. Ib. 113. Nahasmendu hori
(saltsa hemen, huelga han) aitzakitzat hartu. MEIG VIII 37. v. tbn. Prop 1876-77, 2. Prop 1900, 7. Mde Pr 298.
Othoizlari 1960, 269.
- NAHASMENDU HANDI. Revolución (ref. en todos los ejs. a la Revolución Francesa). � Frantziaren
nahasmendu edo erreboluzione handiak [...]. Arb Igand 109. [Bordeleko liburu zaharren biltegian] zer edo zer
kausi ginezake Nahasmendu Handiaren denborakoa. Zerb Azk 34. Bere eremuetan atxiki baitzuen Xuberoa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
775