Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
primer tercio del s. XX (en la mayoría de ellos junto a nastu); en el s. XX na(a)si y na(a)stu se documentan en
proporción similar, con alternancia en algunos casos de varias formas en el mismo autor. Hay nasi en Mendiburu
(junto a nastu), Lizarraga de Elcano (junto a nasitu), en un texto de Goñerri del s. XVIII (FLV 1989, 110),
Samper, Inza e Iraizoz (en éste junto a naasi); nahasi en F. Irigaray e Izeta, y nastu en Goñi. En la tradición
vizcaína son escasos los testimonios encontrados: naastu en Moguel (junto a nastu) y fray Bartolomé, Añibarro,
Uriarte, Arrese Beitia (AmaE 76), Iturzaeta y Enbeita (98), naasi en un ej. de Moguel (v. infra (4)) y Gandiaga, y
nasi en Arrese Beitia (sólo en la acepción (4)) e Iturzaeta (v. infra (5)). Al Norte se atestigua nahastu en un ej. de
Hiribarren (Esk 22; junto al gral. nahasi) y en HeH. Finalmente hay nasitu en Iztueta, na(a)situ en T. Agirre
(junto a na(a)stu), y nastutu en Bilintx y T. Alzaga (en éste junto a nastu). En DFrec hay 51 ejs. de nahasi (7
sept.), 36 de na(h)astu, 23 (4 sept.) de na(h)asten y 6 de nastu. El radical na(h)as, fuera de su empleo al Norte
para la acepción (4), se documenta tbn. en algunos ejs. en contextos correspondientes al participio: en un refrán
recogido por Sauguis y Oihenart, y en un ej. como adj. de Berrondo (v. infra (3); cf. tbn. el ej. de Etxaide).
�1. (Sentidos prop. y fig.). Mezclar(se). "Nahastatzea, nahastea, mêler, brouiller" SP. "Aguar, [...] urez nastu,
naasi" Lar. "Alear, mezclar o fundir plata u oro de diferentes leyes [...], aleatu, zillarra edo urrea nastu, nahasi"
Ib. "Adozenarse [...] deungeakaz nastea, anitz beeragoakin nahasitzea" Ib. "Adulterar" Lar y Añ. "Meramente,
utsik, bakarrik, nasbage" Lar (tbn. en Añ). "Encartar, incluir, sartu, nastu, nahasi" Ib. "Bayonako bi ibaiak
itsasoratzean nahasten dira, [...] se mêlent" H. "Uraz naasikua zan, estaba mezclado con agua" Iz ArOñ. v.
nahastatu, nahastekatu. � [Galileanoen] odola Pilatek nahasi ukhan baitzuen haién sakrifizioekin. Lç Lc 13,
1. Etzaie deus probetxatu predikazioneko hitza, zeren ezpaitzén fedearekin nahasia enzun ukhan zutenetan. Lç
He 4, 2 (He fedeaz baltsatua). Odola zen amen esnez / oraño nahasia. EZ Noel 74. Lengoaia komun guztiak bata
bertzearekin nahasiak direla. Ax 20 (V 11). Ene odolarekiñ nahasi den odol preziatu hau. Gç 119. Olio eta
gatza elkharrekin nahasirik. Mong 589. [Ian behar da] nahasi gabe beste iatekoeki. Bp I 119. --Beraz,
alageranzia zerbait nahasten da hil ohoretan eta zerbütxü saintietan? Bp II 129. Nik naastu [San Agustiñ]
edozeiñ Santuri dagokan argipilla-batean? Lar SAgust 4. Ezkontzaz gaiztoakin nastu ta gaiztotu ziran. Ub 13.
Orijo, ardao ta jan edan bestelanguak salduten ditubezala [...] naastuta, obeto irabazteko. Mg CO 256. Lo egin
bear izaten dabe nasturik era guztiko personak aposentu baten. Añ LoraS 161. Eta justuak erak egiten dituen
obra onak ere askotan galdu eragiten die izan bear zuen saria, banidade piskaren bat nastu zaielako. Gco II 24.
Begira egin ote dituzun juramentu birauakin nastuak. AA II 35 (v. tbn. III 385). Botatzen zaio [esneari] kollir
bat gatzagi [...]. Ongi nahasi ondoan [...]. Dv Dial 86 (Ip nahasi, It nastu, Ur nastau). Eta edatera eman zioten
arnoa minarekin nahasirik. Dv Mt 27, 34 (Samper, Ip, SalabBN, IBe na(ha)si, Ur (G), Or, Ker, IBk na(h)astu;
Lç, TB, Hual, HeH, Leon na(ha)stekatu, He, Ur (V) na(h)asta(t)u). Gaztelania franzes-esaerakin naasturik. Aran
SIgn 202. [Maria] txipienekin eta praubenekin nahasi [zen]. Ip Hil 112. Emeki-emeki, inguruetako arrotzekin
nahasten eta bat egiten dire jendeak. Arb Igand 46. Eskuarari nola-nahika nahasi dute erdara. Ib. 34.
� (s. XX). Olio naturala balsamoarekin nahasia. CatJauf 109. Hotarik har bizpahiru xorta, nahas pinta bat
urekin. JE Bur 89. [Koroan] len entzun gabeko mintzura lodi eder bat nasi zan lengoen artean. A Ardi 109.
Nastu al diteke aragia ta arraia barau-egunetan? KIkG 62. Ur gozoari nahasiz nigar ephel ezti. Ox 73.
Kaliporniyan [...] su ta autsa nasiko elementuak / gizona pranko il ditu. Tx B I 125 (34 nastu). Su-gaiaren
karrakarekin naasten da txixtu-soñu bizia. Or Mi 95. Bien xerriak elgarrekin nahasi ziren; hasten dire berexi
beharrez. Barb Leg 128. Iru margoz, poliki naasiak alegia, irudia osatzen da. Ldi IL 47. Alorrean belar ona ta
belar txarra nasirik sortzen diran bezela. Ir YKBiz 175n (500 naasi). Kanta zârren artean nâsiz zenbait berri. Or
Eus 141 (QA 57 nastu). Gatzagi baetu ori esneari nastu. TAg Uzt 89 (107 naasitu). Urez ta eztiz: ardo-tantarik
ez naasi. Zait Sof 119 (Plat 78 nasi). Azaleko lur goxoa azpiko lur gosearekin ez nastu. Munita 41 (79 naztuta).
Gazigar bat nahasi zen haren aho-gozoari. Mde HaurB 76 (v. tbn. Po 99). Mattin eta Sebastian ere arrapaladan
nastu ziran beste eliztarren artean. Etxde JJ 150. Kazuakin naastu zopia koipeakin. And AUzta 46. Berak
irakatsia ta beste sofistek irakatsia [...] nahasi bage. Zait Plat 117. Nolako jakin-ezekin nere burua nahasi
behar! Osk Kurl 176 (v. tbn. 190). Bi gauza guztiz desberdiñak nahasi. Vill Jaink 61 (60 nahastu). Elektrum,
zillar eta urrea naasirik egindako metal [argia]. Ibiñ Virgil 106n (47n nastu). Euskara garbia zuen maite, ez
frantsesarekin nahasia. Xa Odol 26. [Santa Grazi] mendi gaiñien artetan da / Basabürün hedatia, / Xiberuko
herriekilan / ez batere nahasia. Casve SGrazi 20. Pasaiako ardogileek kolore bateko eta besteko isurkariak
nahasten omen dituzten eran. MIH 79. Farre-algara eta negarra elkarrekin nahasiak ibili dira. Ib. 318.
v. tbn. Hm 109. Arg DevB 103. SP Phil 228. ES 96. Mercy 14. Hb Esk 86. UskLiB 40. ECocin 21. CatS 115. Zby
RIEV 1909, 397. CatJauf 23. Ol Lev 14, 51. Zerb IxtS 13. Txill Let 63 (105 naastu). Etxde JJ 159. Berron Kijote
125 (131 naastu). Nastu: Lard 7. Arr GB 33. Iraola 34. Ag G 184. JanEd I 84 y II 141. JAIraz Bizia 62. Anab
Poli 80 (Aprika 86 naastu). Ugalde Iltz 17. Lab SuEm 192. Nasi: LE Urt ms. 56v. PE 123. SMitx Aranz 245. Or
in Gazt MusIx 48. ZMoso 49.
� (Con complemento ines.). Mezclar(se) en (un asunto, cuestión, problema, etc.). "Ez nazazuela ni nahas
egiteko hortan, ne me mêlez pas à cette affaire. [...] Se souiller, se contaminer. Lohikerietan nahastea, se salir
dans les impuretés" H. � [Munduko satsutasunetan] nahasirik benzut baditéz [...]. Lç 2 Petr 2, 20 (He koaitatu,
TB trabatu, Dv biribilkatu). Lokaitz itsusian nastu ta itorik banago. Cb Eg II 52. Munduko artu eman [...] edo
peligroetan beren bizian nastu ez dirala. Cb Eg III 348. Pekatubetan nasturik bizi izan dirianak. CrIc 31.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
766