Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Iru 28. v. ej. de Herr 27-12-1956, 1 s.v. manalari.
manaspen (S ap. Lrq; -nh- BN-mix, S ap. A), manazpen (BN, S ap. Lh). � "Autoridad, dependencia" A.
"Autorité" Lrq.
- MANASPENEAN. a) (Precedido de gen.). Bajo la autoridad (de). � Ezarri ninduen gizon borthitz baten
manaspenean. Prop 1896, 231. Tokia Angelesen manaspenean delakotz, Angelesa da hemengo mintzaira nausia.
Prop 1906, 155. Gerla jin baledi ez ginateke, hala, besten manhaspenian, petrol faltan. Herr 24-4-1960, 3. b)
"Propulsión. Arlija berri bat elektrizitatian manhaspenian, Garindañe-k baduke. Herr 27-6-1963" DRA.
- MANASPENEKO (S ap. Lrq; -nh- S ap. A), MANHASPENAKO. (Precedido de gen.). "Dependiente" A.
"Sous l'autorité de..." Lrq. � Zure manhaspeneko basabürütar aphez bat. Iribarren Mysterio 6 (ap. DRA).
Apheztü zen eta bertan Olorueko Aphezküpütü. Lixose haren manhaspenako zen. SGrat 5. Bere manaspeneko
baditu hamabortz hogoi bat muthil gazte. Prop 1897, 117. v. tbn. Prop 1898, 271. Prop 1911, 58 (ap. DRA).
manasta. v. banasta.
manatari. v. manari.
manatsu. � Tranquilo, sosegado. Cf. 2 mana. � Ugazaba ta onen emazte manatsu ta baratza, arriskuan
dakusaz. Erkiag BatB 142.
1 manatu (AN, L, B, BN, Sal, S, R; Volt 65, SP, Urt I 190, Ht VocGr 312, Lar, Añ (AN), Lecl, Izt 70v, VocBN,
Dv, H; -nh- Gèze), menhatu, manutu. Ref.: A; Lrq (manhatü); Iz R 292 y 310; EAEL 263; Izeta BHizt. � Tr.
General en textos septentrionales y alto-navarros desde Dechepare (incluído Mendiburu); se encuentra tbn. en
Hualde (Mt 8, 4) y en Arana (SIgn II, en la forma manutu). La forma con nasal aspirada se documenta en textos
suletinos, excepto Tartas, Belapeyre y Constantin, y hay un ej. (seguramente errata) de menhatu en Inchauspe
(junto a manhatu). En cuanto al auxiliar trans. tripersonal o bipersonal, los autores antiguos emplean ambas
formas. El uso del aux. trans. bipersonal va disminuyendo progresivamente hasta casi desaparecer en el s. XX.
En DFrec hay 20 ejs. de manatu, 14 de ellos septentrionales.
I (Vb.). �1. (Aux. trans. bipers. y tripers.). Ordenar, mandar. "Nork manatzen du hemen nik baizik?, qui
commande ici, si ce n'est moi?" H. "Te mandé, manatu naun, manatu naizun, manatu naian" Mdg 148. "Nork
mánatan du étse kóntan? "¿quién manda en esta casa? (R-uzt)" Iz R 292. Cf. Lf Gram 876: "Manatu diotet joan
diten. Manatu diotegu joaitea. Manatu zautan lehen-bai-lehen hari jarraikitzeko". � Iuje iaunak manaturen,
bera iaugin gaberik, / gauza oro xahu dezan behin suiak lehenik. E 61. Aiták manatu zeraukan guzia [...] egin
zuenaz geroz, etzén mengoarik gehiagorik lurrean konbersa lezan. Lç Ins C 6r. Orduan mana zezan populua iar
ledin lurrean. Lç Mc 8, 6 (He, TB manatu zuen, Dv manatu zioen; Ol, Ker agindu). Lege hartan ordenantza
hamar tutzu manatu, / zeñak behar baititugu errespetuz guardatu. EZ Man I 12s. Nik neure ebanjelioan
manatzen dudana. Ber Trat 55r. Manatzen derautazu berze gauzarik. Volt 209. Aita sainduak, manatu behar
izatu baitzuen, urthean behin bedere kofesa gindezilla. Ax 533 (V 343). Iauna, zuk othoi mana ezazu benedikatu
garen. Hm 69. Hala ordenatu duzu eta hala nahi izan duzu eta zer ere manatu baituzu, hura egin da. SP Imit III
50, 3 (Mst, Ip, Leon man(h)atu; Ol, Pi agindu). Heldu arren, / herioa gogora, / manatzen du fite arren, / doakola
kanpora. Arg DevB 143. Zuk hitz xoillaz manaturik, / kalmatu zen guzia. Ib. 216. Manatzen du Jesus Jaunak /
afaritan eman onak / ofrenda diotzogun. Gç 111. Jinkoak zer manatzen derie haurrer? Bp I 92. Lege bat,
zeinetan manatzen baitzuten, [...] etzedila egin testamentik. ES 401. Eliza ama sanduak manatzen duenean. El 9.
Manatu darotazu maita zaitzadala. Ch III 10, 1. Manatuzue egin zeitezela amarren primiziak. SermAN 5r.
Manatu izan zeroten arbola eta landare guziei ekhar zetzatela zeiñek bere motaren araberako fruituak. He Phil
10. Agindu ta manatu zigun Jesusek mundu guzian ager genezala gerok dakiguna. Mb IArg I 363. Jainkoak
manatu zion gorderik egoteaz Karithko ibaiaren hegian. Lg I 349. Jangoikoak lenbiziko kriatu zuén gizónari
berak manátu ta erakutsi baizio nekazálgoa. LE Prog 96. Othoiztü behar dügü kontinozki, zeren Jesü Kristok
hola manatzen baitügü. CatLan 67. Othoitz egitea manatu darokuzunaz geroz jauna, othoi, aditzatzu [...] egiten
darozkitzudan othoitzak. Brtc 26 (v. tbn. el mismo ej. en MarIl 53 y Arb Igand 200). Erresumako legek
manatzen duten khasutan. Revol 93. Beren hondikariak dereielakoz manhatü bethi botz behar ziradiala izan.
Egiat 232. Manhatzen ait berris ere / khen akidan aizinetik. 'Je t'ordonne'. Xarlem 675. Jesu-Kristok dautzu
manatzen / etsaiari barkatzea. Monho 132. Jainkoak manatzen dauku maitha dezagula. Dh 237. Zer manatzen
zaigu manamendu untan? CatB 45 (CatS 39 deikü manhatzen, CatUlz 31 manatzen zaigu). Zer manatzen da
manamendu huntan? CatLuz 19 (Añ CatAN 38, CatAe 44, CatSal 45 manatzen, CatR 45 manatan). Elizaz
manhatü barürak fidelki egin itzazü. UskLiB 76. Bertzeri manatzea, bertzeak gidatu nahi izaitea. Jaur 127.
Baiña aldiz zuk emadazu / aireari manatzea. Gy 141. Manatu dut ohe bat ekhar dezoten. Laph 148. Siñesten dut
gure Eliza Ama sainduak siñesten eta siñesteko manatzen duen guzian. Legaz 66. Aitak manatu zion / seme bati
behin, / larrerat egurketa / goizetik gan zadin. Zby RIEV 1908, 766. Gauza ederra laiteke orok mana eta nehork
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
76