Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
erranak, haren muturgoak, [...] haren aharrosiak ere errepikatuko baitituzte deplauki. SoEg Herr 9-4-1959, 1.
Muturgo bultan bada zure senarra, ez otoi kexaraz gehiago tinta-minta guzien ondotik ibiliz. Egunaria 19-5-
1969 (ap. DRA).
muturi. � "Oi jale mutuiya!, nabarmena, geiegia [azienda batengatik]" (G-bet). Cf. mutiri. � Urteak joan-ala,
malizia muturi. Berron Kijote 125. Leenago murritz geldituko zala, muturi baiño. "Demasiado". Ib. 112.
muturka (V-gip ap. Elexp Berg; Lar). I (Adv.). �1. "Muturka, a hocicadas" Lar (s.v. amurcar). "Txarrixak
muturka apurtu dau atia" Elexp Berg. � Asten zaio [basurdea] muturka / eramanik griñak. It Fab 154. Alkarri
muturka ekiten zioten maiz kurrintzaka. TAg Uzt 209. � (Gc, AN-egüés, L-ain, B ap. A; H (+ -th-)).
"Hocicando, hozando" A. � Au izango da ganadu beltzen eran [...] zikinkerietan muturka asitzea. AA III 358.
Aketzak muturka ik baño obeki lantzen dik lurra. Or Mi 113. �2. "Bojeando, dándose de puñadas" A. � Atzó
musuká, egún mutúrka. LE Urt ms. 61r (Harriet traduce "hier se baisant, aujourd'hui se boudant"). Musuka ta
muturka, parrez ta negarrez. Ag G 248. Idazti bat au bezelakorik muturka, burruka, irakurri naiez. EArzdi in Kk
Ab II 5. Burrukazale ziranekin alkar-joten eta muturka ibiltea. Erkiag BatB 24. � Hutsuneari muturka dago.
"Rechaza el espacio". MEIG IX 138 (en colab. con NEtx). Euskaldunak hor nabaritzen du alde bietatik, elkarri
muturka datorkion deia. Ib. 132. �3. De morros, enfadado. "Torpeza, hacer o recibir a uno con torpeza, agiraka,
muturka" Izt 117r. � Patroiakin muturka gaudela, / ori gezurra sortzia! (1919). Auspoa 61, 112. Zurekin alai
ala asarre, adiskide ala muturka, izketan, jardunian, bañan zurekin. ABar Goi 52. � "(G-goi), con hosquedad"
JMB At. �4. De bruces. "(Lc), cabeza abajo" A. � Muthurka joan ziren elgarren gainerat. Barb Leg 137.
Bideko ibillera / ez daukat abilla, / nunai abiyatzian / zerbaiten billa, / balantz eta muturka / nere eskanbilla.
Auspoa 115, 125. Balantzaka-balantzaka batera ta bestera, emen oztopo, an erori, muturka ta zutituz. Ataño
MLanak 138.
� (En expresiones del tipo presaka eta muturka, 'a toda prisa'). � Gorrotoa diot presaka ta muturka hitzegiteari.
PPer Harrip 92. Presaka eta muturka, itobeharrez, jaioak direla hemen agertzen diren zenbait izkribu. MIH 371.
II (Sust.). �1. "Bouderie, action de faire la moue" H. � Ekusiko dezu mirabe bat, aginduak egiñ nai gabe
dabillena, muturka ta lotsagabekeria andiak egiten dituana. AA III 603.
�2. Pelea a puñetazos. "Ukabilka ta muturka, iotea bada; bestela, bera botatea" A Ezale 1897, 173n. �
Jostaldiak aieka danetan, ta... ez arramaiska bat, ez muturka bat, ez ordi bat. M.A. Iñarra Ezale 1897, 240b.
Igaro zan igande gaban muturka bat gogor xamarra izan genduban. EgutTo 19-5-1918 (ap. DRA). �3. (B ap. A;
H (+ -th-), VocB). "Hozadura" A. �4. (G-to, B ap. A; VocB). "Tropiezo con caída" A.
- MUTURKAKO. Contrario, contradictorio. � Lehenagoko lanarekiko [...] lehengoarekiko muturkakoa izan
arren, badu halako [...] antza. MEIG IX 140 (en colab. con NEtx).
muturkari (G, AN, L, BN ap. A; H (+ -th-)). �1. Hozador, que hoza. "Hocicador" A. � "Animal aficionado a
propinar morrazos, hocicador. Muturkari amorratua da gure astua" Elexp Berg. �2. "Bojeador (FSeg)" A. �3.
"Il se dit plus rarement de: boudeur" H.
muturkati (H). � Hozador.
muturkatu (V-gip (+ -kaatu), AN-araq, B, Sal; Lar, H (-th-), VocB), muturketu (AN-larr-ulz). Ref.: A; Iz ArOñ,
Ulz (muturkétu); Asp Leiz (arrotu); Satr VocP. �1. "Hocicar, hozar la tierra" Lar. "Alhor handi bat ere muthurka
dezake gau batez basurde batek" H. Cf. VocNav: "Muturquiar, hozar los cerdos (V. de Odieta)". � Bil ezak
zitua, bil ezak, muturkatu dukan lur ortan. Or Mi 59 (dirigiéndose a un contrario al que ha derribado). Gaztain
zâr ori muskildu, bildu, / zaborrez estal ezazu, / larre-zerri naiz ezkur-basurdek / ez dezaten muturkatu. Or Eus
87. � Rascar la superficie, indagar. � Muturkatu ezkero, berriz, ez uke paltako, Austin mendian moskortu egin
dala esango lukean mingain gaiztorik. Lek EunD 45. �2. (A), muturketu (B ap. Izeta BHizt2). "Tropezar" A.
"Muturketu nitzen ta lurrera erori" Izeta BHizt2. � Artuko zaituzte beren eskuetan, arri zenbaiten kontra
muturka etzaitezin. Echn Mt 4, 6.
muturkatze. "Hozadura" Lar.
muturkeria (H (+ -th-)). � "Bouderie" H. � "Muturkeri (G-goi), trato hosco" JMB At.
muturketa. �1. (Sust.). Lucha, pelea. � Eliz-atarian izandako muturketa orretan. Ag AL 26. Gizon bik
muturketa bat izan dabelako. Ib. 25. �2. (-th- L ap. Lh). (Adv.). "À coup de groin" Lh.
- MUTURKETAN. "(AN-araq, B), hocicando, hozando" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
747