Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- MUTUR ILUN. Expresión mohína, de enfado. "Mutur illuna zeukan (AN-gip-5vill)" Gte Erd 150 (junto a
mutur beltz, kopeta haserre, kopeta beztuta, etc., de otras zonas). Cf. supra MUTUR-ILUN.
- MUTUR-JO (AB Dic 86 ap. DRA). a) Abofetear, golpear en la cara. v. MUTUR-JOKATU. b) "Muthur-jo (L,
BN, S), se cogner, frapper l'angle d'un mur, d'une table, etc." Lh.
- MUTUR-JOKA (V-gip ap. Elexp Berg). a) (Adv.). Luchando, a golpes, a puñetazos; riñendo, disputando.
"Orrek bixok beti dabitz muturjoka" Elexp Berg. � Asi biar dezu mutur joka antzara oiekin. Iraola 40. Bi urte
barru mutur joka orra / gizona aberastu dana [Uzkudun]. EusJok II 146. Tellape batean bizikide izango
baziñate, laister mutur-joka ziñakete. Etxde JJ 142. Ardo-puska bat edan eta gero mutur-joka ibiltzea. Salav 33.
Eta hasten dituzu mutur joka Iñaki, Josetxu eta apaiza. MIH 311. v. tbn. Lab EEguna 87. b) (V-gip, G-to, ANlarr,
B). Ref.: A; Asp Leiz2 (burrukatu); Elexp Berg. (Sust.). "Lucha de hombres a puñetazos" A. "Izugarrizko
burruka eiñ ondoan, beltzak txurie burrukatu du mutur-yokan" Asp Leiz2. "Atzo ikusi giñuan muturjoka politta"
Elexp Berg. � Ukabilkak, mutur-jokak, baditu aldekoak eta etsaiak. MEIG I 166. � "A morrazos, entre
animales. [...] Ze, beixak muturjokia dauke, ala?" Elexp Berg.
- MUTUR-JOKALARI. Boxeador; luchador, pendenciero, que lucha a golpes. � James Cagney ez da hemen
betiko mutur-jokalari bizkorra. MEIG I 190 (v. tbn. 166).
- MUTUR-JOKATU. Abofetear, golpear en la cara. "Zergaitik itxi zeuntzen alkar muturjokatzen eta
muturjotzen?" AB Dic 86 (ap. DRA).
- MUTUR-KORDEL. v. MUTUR-SOKA.
- MUTUR-LUR. "Tierra levantada por los cerdos con el hocico" Asp Leiz.
- MUTUR-LUZE. A) (Adj.). a) "Emazte muthur luz, femme à langue pendue (longue)" H. "(AN-araq),
desvergonzado" A. Cf. VocNav: "Muturluzes, mote que aplican a los de Urroz-Santesteban". � Aho legun,
muttur luz, / zenbat axeri / bele gaizoen gostuz / direnak bizi! Ox 86. b) (V-gip ap. Elexp Berg). De morro largo.
� Bizkatxa mutur luzeek ausik nindezaten. JE Bur 15. Bambarocha mutur-luzea da. Or Mi 78. � Flasko muturluze
bat. Léon Elissamburu in Elzb Po 217.
B) (Sust.). a) Nombre de una variedad de manzana. � Gezamiña, giel txorrotxa edo mutur luzia (oso ederra da
jateko bañan du azal lodiya). Sor Bar 30. b) Animal de morro largo. � Bizkatxak, azeriaren iduriko mutur luze
batzu. JE Bur 13. c) "Porc" Lh.
- MUTUR-MINTZ (G-azp). Hocico (de perro).
- MUTUR-MOTZ. a) (Sust.). "(L-côte, ...), especie de dorada (pájaro [sic])" A. "(Lf), pagre (poiss.)" Lh. "Pagre"
Lf GAlm 1957, 33. b) (V-gip ap. Elexp Berg). (Adj.). De morro corto. � Zezen mutur-motz orrek. Urruz Zer
138. Bi zakur muthur-motzek. JE Ber 58.
- MUTUR-MUTURRERA. Hasta el extremo, la punta. � Zuaitzaren mutur-muturrera iritxi arte. Munita 150.
- MUTUR-OKER. a) Ceñudo, hosco. "Rostrituerto" Lar. b) De extremo torcido. � Iru ixkiñakuak [arditak] eta,
laukuak eta, koxkadunak eta, mutur okerrak eta... Alz STFer 129. c) Vil, ruin. � Nere aurka ari diranak beeko
jende mutur-okerrak dirala. "Canalla y gente baja". Berron Kijote 98. d) (V-gip ap. Elexp Berg). De morro
torcido.
- MUTUR-ON (Sal ap. A), MUTUR ONEKO (B ap. A). Goloso.
- MUTURRA HARTU. Tomar como pretexto para iniciar algo. � Eskla izeneko oietatik muturra artuz, bide
ontako ibilkera aierazi nai dizut. Or Jaink 50 (ap. ELok 241).
- MUTURRA AURREAN IBILI. Ser impetuoso, decidido. � Erdera izkuntzak aurrên / dabilki muturra.
Auspoa 86-87, 232.
- MUTURRA BIHURRITU. Dar la vuelta, refutar. � Au guzia egia din, eta egi oni muturra biurrituko dionik
etxun sortuko. Or QA 80.
- MUTURRA ITZULI. "Vencer; litm., doblar el morro (G-to, AN-ulz)" A EY III 346. Cf. Or Eus 330: [Beorrari]
itzul diote muturra "hacerle volver la cabeza".
- MUTURRAK HAUSTEN (G-azp), HAUTSIAZ, etc. A toda velocidad. � Eriosugar igesari eman zioten
muturrak austeko zorian. Izt C 316. Eskallerak iya muturrak ausiyaz pasiaz. Iraola 17. Nora dijua ori muturrak
austen? Alz Txib 94.
- MUTURRAREN ERDITIK. (Mentir) con toda la boca. � Gezürra erranen dik / balima müthürraren erditik.
'À pleine bouche'. Xarlem 507.
- MUTURRA SARTU (V-gip, G-goi-azp, AN-gip-5vill, B, BN-arb). Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 277.
Entrometerse. "Muturra sartu bear ez den lekun sartzen duzu" Gte Erd 277. � An inguruan zan itziartarrak
zerbait entzun eban da sartu eban bere muturra. SM Zirik 22. Gure zorretan muturra sartu bearrik eztaukala,
esaiok. EgutAr 16-11-1959 (ap. DRA).
- MUTURREAN (AN-gip). Ref.: Gte Erd 294, 235. De morros, enfadado. "Muturrean segitzen du (AN-gip),
muturrean da" Gte Erd 294 (junto a muturtuta, muturraldiakin, etc., de otras zonas).
- MUTURREZ (c. sg. A). De bruces. � "(Sc), encontrarse en un camino; litm., de morros" A.
- MUTURREZ AITZIKA. De bruces. "Muturrez aintzika (AN-5vill)" Gte Erd 9 (junto a muturrez aurrera,
musuz aurrera, etc., de otras zonas).
- MUTURREZ AITZINA (aintz- AN-5vill, B ap. Gte Erd 9). De bruces.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
745