Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- GOLDE-MUTUR. v. golde.
- IRUZUR ETA LAU MUTUR. "Irúsur da lau mútur ein xao, le ha engañado" Iz ArOñ 130.
- ITSAS-MUTUR, IZEN-MUTUR. v. itsaso, izen.
- MUTTUR (Lar, H ). (Forma con palat.). a) "Hociquillo" Lar. � Dama muttur luxe-dunak. Gy 276. Bere
mutturrekin [...] / hari dire luzeki pipia zainharrak. Hb Esk 235. Zer uste duk ala hire muttur pullitarendako
bilduak ditudala diru hauk oro? Barb Leg 66. v. tbn. Ox 88. b) Puntita, trocito. "Arantz baten mutturra sartu zait
oinean" H. � Beren xokolat mutturraren jateko. Barb Piar I 146. Lukainka-muttur txikitu-bagakoak. Or Tormes
29. Oin-mutturren gaiñean. Or Mi 144. Arteka batetarik uzten zuen itsaso-muttur bat sartzera alhorreraino. JE
Ber 84. Mutturra, dena marra malba eta xuri. Lf Egan 1955 (5-6), 6. c) Poco, pizca. � Baiña ez zuan bere
nagusiagandik pauso-muttur bat ere alde-egiteko ausardirik. "Un negro de uña". Berron Kijote 223s. d) (Adj.).
Mohíno. � Aspaldizkoan muttur bezala bazagon jendea plazarat ez hurbilduz, pilota partidak ez balioz
bazterrerat utzi nahi ukan balituzte bezala. Herr 31-5-1962, 2.
- MUTTUR-OKER. a) "(G-bet), licor que se toma en ayunas. Se usa sin artículo. Krak krak egin dio mutturokerrek"
A. "Aguardiente" A EY III 242. � Tolosako mugatik gertu bizi zeratenok Muttur-oker ta Ttotta ta Juju
maite omen dituzute. A Ardi 36. b) "Copa para licor" Gketx Loiola.
- MUTUR-AMARRA. v. MUTUR-SOKA.
- MUTUR-HANDI. a) "(B), morrudo" A. b) "(V, G), bobo" A.
- MUTUR-HANDITU. Enfadarse. � Ez ziren ere biak berdinki mutur-anditzen: Zerbitzari zen pindartzen,
kaxkartzen, errabiatzen... Otsobi aldiz sumintzen, bultatzen, erhotzen. Larz GH 1963, 329.
- MUTUR-APAL (S; müthür-aphal S). Ref.: A; Lrq. "Eufemismo de la palabra 'cerdo'; litm., de hocico bajo" A.
- MUTUR-HAUSKA. A golpes, a puñetazos. � Eskuz-esku gizonekin bide hobeki egiten dela muthur-hauska
baino. Larz Iru 40.
- MUTUR-BELAR. Nombre de cierta planta. � Bazka ederra ahatik eta muthur-belharra nasai. GAlm 1958,
35s.
- MUTUR-BELTZ (gral.; baltz V). Ref.: A; AEF 1955, 141. (Adj.). Cf. infra MUTUR BELTZ. a) "Hocicudo,
adusto" A. b) (V-gip ap. Elexp Berg). De morro negro. � Zezen mutur beltzak. Zub 110. Ahari mutur beltz bat.
Zerb Azk 40 (tbn. âri mutur beltza en Or Eus 29). Ardi mutur-beltza. And AUzta 47. Ardi mutur beltza edo
maxkaroa. Otoizlari 1970, n.º 59, 50. Hirugarren [zerri] bat ere bazen, ordea, mutur-beltza. MEIG I 175. � De
cara negra o morena (usado en tono despectivo o como insulto); de cara sucia, ennegrecida. � Español muthur
beltza. Barb Sup 132. To, atxikak hori, muthur beltza! Lf Murtuts 11. Gizon muturbeltzak [...] ontziaren
labetarako ikatza sartzen. JAIraz Bizia 15. Iñoiz irudiz ikusi izan degun Judas mutur-beltzaren begiratu
zorrotzeko gizona. Anab Poli 17. Geltokitik atera zan mutur beltz batek egin zuan oiu. Ugalde Iltz 24. Debru
muthur beltza! Larz Iru 62. Makiña bat ijito mutur-beltzi. Salav 12. � "Pertsonez mutur-beltza dela esan ohi da
norbait antipatikoa edo desatsegina denean" Elexp Berg. c) (Sust.). Salmonete. "Rouget" Lf GAlm 1957, 33.
- MUTUR BELTZ (G-azp, AN-gip-5vill). Ceño. "Mutur beltzakin dabilla (AN-gip) [...], mutur beltza zeukan
(G-azp, AN-gip) [...] mutur beltzakin zegoen (G-azp, AN-5vill)" Gte Erd 150. Cf. MEIG VIII 43: "Fazismoaren
mutur beltza". Cf. supra MUTUR-BELTZ. � Aitak umearen aurrean amari mutur beltza jarri edo itz zakarrak
esan. EgutAr 7-9-1956 (ap. DRA). � (Fig.). "Oi mutur beltza dauke eualdiyak!" BU Arano 218. � Orain ere
eguraldiak mutur beltza jarri du eta euri-jasaen bat etorri liteke. Eizg 167 (ap. DRA).
- MUTUR-EGILE (-th- Dv, H (s.v. muthurkaria)). "Boudeur" Dv y H.
- MUTUR EGIN (-th- Dv, H). "Faire la moue" Dv. � Alde batetik ez jakin De Gaullen gobernuak ez othe
zuenetz Europari muthur eginen. Herr 13-11-1958, 1.
- MUTUR-EGOILE (-th- H, s.v. muthurkaria). "Boudeur" H.
- MUTUR-HEZUR. Mandíbula. � Makiña bati mutur-ezurra / ederki berotu diyo. EusJok II 155.
- MUTUR-FIN. "De paladar exquisito. Jatun txarra dok baiña muturfiña" Elexp Berg.
- MUTUR-GABE. Sin punta. � Gizon arek matrail-ezur sendoa eta okotz mutur-gabea zituan. JMB ELG 18. �
Muturgabeko hezurrez. "Despuntadas". MEIG IX 123 (en colab. con NEtx).
- MUTUR-GAIN. "Muthurgain, muthurgañ (BN, S), partie supérieure du museau du bœuf" Lh.
- MUTUR-GAIZTO. a) "(B), ceñudo" A. b) "(R-uzt), laminero" A. c) Malhablado. � Ixil adi, mutur-gaizto; /
non entzun den izketa au? Or Eus 66.
- MUTUR-GORRI. a) (Sust.). "Mutturgorri (L-ain), jilguero (pájaro)" A. "(GH), chardonneret" Lh. � Zer du
mutur-gorriak txepetxaren aldean. 'Chardonneret'. Or Mi 19. b) (V-gip, G-goi). Ref.: AEF 1955, 141; Elexp
Berg. (Adj.). De morro rojo; de pico rojo. � Txori mutur-gorri baten antzekoa. 'Chardonneret'. Or Mi 74 (cf.
supra). Ari mutur gorriya. Tx B 191. Ardi mutur gorria. Otoizlari 1970, n.º 59, 50. Mutur gorri haundia. Ib. 50.
Mutur gorri ttipia. Ib. 50. � De cara colorada. � Prantzez eo ingeles, eo mutur gorri oietako bat zai daukak. Alz
Burr 17.
- MUTUR-IHAR (m-igar V-gip ap. Elexp Berg (sin trad.)). De cara flaca. � Titi gabeko mutur igar bat /
presentatu zan lenbizi. Tx B II 37.
- MUTUR-ILUN. De cara sombría, triste. Cf. infra MUTUR ILUN. � Faboratzen baute, alégre zóro; kóntra
badire, bérla mutúr ilún. LE Urt ms. 89v.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
744