Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
3 mutin. "(BN), pegajoso. Lur mutina, tierra pegajosa" A.
mutinarazi. "Agitare plebem seditionibus, poblua [...] altxarazi, mutiñarazi" Urt I 443.
mutinatu. � Sublevar(se). � Zergatik mutinatu izan dirade jendeak? Lç Act 4, 25 (He alboratatu, TB altxatu,
Dv suhartu). Hala Iaunari zitzaizkon / farisauak bekhaiztu, / hala zioten hiriko / jendea mutiñatu. EZ Noel 91.
mutinazione. � Revuelta. � Zein baitzén hirian egin izan zen zenbeit mutinazionegatik eta heriotzegatik
presoindegian ezarria. Lç Lc 23, 19 (He sedizione, TB asaldura, Dv bihurrialdi, IBk e IBe matxinada).
mutinkeria. "(L-côte), mutismo, terquedad de no hablar" A.
mutino (BN ap. A � VocBN; H (BN)). � "Silencieux, taciturne" VocBN.
(mutio). � "Vivero. Arregi EAlde 1916, 635" DRA. "Pozo donde guardan la sal en las salinas (Obanos)"
VocNav. � Sancho Mutio, Toda Mutio (Iranzu, s. XIII). Lac RIEV 1930, 249.
� Etim. Relacionado probablemente con lat. puteus.
mutioi. "(S?), rebelde" A Morf 209.
mutiri (L, B, BN-baig; SP (sin trad.), Lar, VocB; -th- Lecl, Dv, H), mitiri (-th- S; VocBN, Gèze � Dv, H), miti
(-th- vEys (BN)). Ref.: A (mutiri, mithiri); Lrq (mithiri); Inza EsZarr 177; Izeta BHizt2. �1. Insolente;
desvergonzado, descarado; agresivo, violento. "Hardi jusqu'à l'impertinence" VocBN. "Impertinent" Gèze y Lrq.
"Miru mutiria, milano atrevido" A. "Etxea zaintzeko zakur ona dugu, mutirie, fuerte saingetzen duena" Izeta
BHizt2. Cf., s.v. mutiritu: "Zakurrak mutiri dira (B), los perros andan exaltados, ladran fuerte" A. � Bañan dituk
munduaren kontra armak muthiri. EZ Man I 44. Ema-muthiriaren demanda. Ax 388 (V 254). Hitz garratz, gaitz,
gaixto, muthiri eta urguillu suerte guzietan. SP Phil 3. Zeren [bere aiphamenaren gaineko] minberatasun hartaz
egiten dira moldegaitz, bihurri, muthiri ezin pairatuzko. Ib. 223 (He 225 muthiri). Mando muthiri baten gisa. Gç
44. Kopletan ezta ergela, ez muthiria. ES 191. Eztuela haragia ungi hezia; baiñan muthiria, eta maiz spirituaren
kontra altxatzen dena. Ch III 13, 1. Gerizatzen baitzinduen tentazione muthirien kontra. Ib. 50, 2. Haiñ asaldu
muthiriei eziñ, nekhez baizen, buruegiñ diozokete. He Gudu 78. Bere etsai muthirienak. Lg I 229. Plazeretarat
duen jaidura eta inklinazione muthirien bidez. Jaur 194. Zezena muthiria. Hb Esk 222. Debru muthiriak. Dv LEd
169 (Cb Eg II 93 aserre). Gizon muthiria izanen da. Dv Gen 16, 12 (Ur ezigaitz). Zamaldunari ihes mando
mutiria / dabila uztar, salto, hezgaitz iduria. Eskualdun kantariak 30 (ap. DRA). Herritar muthirien eretzean.
Prop 1906, 57. Bilhoz xurinko [sagüa], khorpitzez eskas, südürrez txüt, begiez mithiri. Eskual 22-1-1909, 5.
Kantu mutiri eta kobla jasangaitz batean. JE Bur 149. Soiñen batek itzal mutiria badagio. "Importuna". Zink
Crit 9. Emango dio bear duen guzia, ain mutiria dalako. Ir YKBiz 270. Izaeraz ez dira gaiztoak, isekari eta
mutiri baizik. Mde Pr 270. v. tbn. Harb (ed. 1690), 458. Mih 79. Brtc 257. Dh 84. MarIl 86.
� (L, BN ap. A; Dv, H), mitiri (-th- H (S)). (Ref. a fenómenos naturales). "Fort, violent" H. "Impetuoso,
vehemente" A. Cf. infra (3). � Ezin garaituz muthiri itsasoen lanzadak. EZ Man II 135. Haize / muthiriak
ematzen. EZ Noel 157 (tbn. haize muthiri en SP Phil 234 y Dh 159). Haize handi muthiri bat jaiki zen. Dv 3 Reg
19, 11 (Ol y Ker zakar, BiblE zakar indartsu). Bet-betan itsas zolatik atheratzen da ur mendoi bat, botheretsu
eta muthiri. Laph 223. Aize gorria albotik mutiri (lotsagabe) sortu da. Or Eus 246. Ekaitz egunetako itsasoak
alakoxe joan-etorri latz, indartsu, mutiriak sortu oi ditu. Erkiag Arran 171.
� Indócil, que se resiste. � Bainan badira [lore] mutiriagoak, debrua ikusi baituke gizonak heien arima [=
olioa] nola bil ikasteko. JE Bur 87.
�2. "(Lc), serio, de pocas palabras" A. � Jende ikasiak ardura mutiri. Zerbeit jakinak [...] tinkatzen daizko
ezpainak gizonari. JE Bur 132. � + muturi (müthü- S (Foix) ap. Lh). Mohíno. "Boudeur, grognon" Lh. � Haren
isiltasun mutiriari kasu eman gabe. Mde HaurB 31. Ezpain meheak tinkaturik eta mutiri. Ib. 6. � (Hablando de
cosas). Desagradable, poco grato. "Maussade et dur" JE Ber voc. � Noiz zabal, noiz hertsi, noiz herri, noiz
bortu, nihoiz ez muthiri, Errobiaren harana [...]. JE Ber 10. Bainan zer jateko urintsu, hotz, usain gozo gabeko,
muthiriak! Ib. 26. � (Uso adv.). � Baina haurra bihurtu zen eta esan zion mutiri: "Utzi nazak!". Mde HaurB 43.
�3. "Lugar o paraje donde sopla viento fuerte. Mendi zoko oi toki mutirie da, aize otza" Izeta BHizt2.
� Etim. Préstamo románico; cf. fr. mod. mutin.
mutiriagotu. "Muthiriagotu, devenir plus violent" Dv.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
738