Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
musturreko (V-m ap. A; Añ (V), H). �1. "Cachete", "sopapo" Añ. "Bofetada, mojicón" A. � Musturreko bi
emongo deuadaz txistua baiño ariñago. A BGuzur 149. Zelango musterrekoa [sic] emon deustana probintziano
zantar batek. In MIH 367n. v. tbn. Bilbao IpuiB 124. �2. (V-m ap. A; H). "Bozal, por ej. de cerdos. Iñuska egin
eztaien ezarten jake txarriai musturrekoa" A. � "(?), freno, por ej. de caballos" A.
musturretako. � Sopapo. � Noiz edo bein musturretakoren batzuk be artzen dauz eztakit zer egin dabela-ta.
Alzola Atalak 65.
musturtu (V; Añ, H). Ref.: A; Etxba Eib. �1. "Enfadar", "amohinarse" Añ. "Ez dakitt zergaittik, emaztia
musturtu jata" Etxba Eib. � Gelditu zan triste, musturturik ta sentimentu andia erakusten. Añ MisE 155. Luzaro
berbarik egin baga musturturik egon oi dana. Añ NekeA 222. Arpegi muker musturtuaz [...] au ta ori ta bestea
esaten asi. A Ezale 1898, 372b. v. tbn. A BGuzur 120. �2. "(V-m), hocicar" A.
musturtze (V-gip). � Enfado. "Illabetera jakin neban zergaittik zan andrian musturtzia" Etxba Eib.
musu (V-arr, G, L, B, BN-ciz, Sal; Ht VocGr, Lar, Lecl, VocBN, VocZeg 286, Dv, H, VocB), mosu (V-ger-gip;
Añ (V), Dv (V)), muzu (Lcc), moso (V-ger), mozu (Añ, Izt 82r). Ref.: A (musu, mosu); Etxba Eib e Iz ArOñ
(mosua); Iz To (musuba); Elexp Berg (mosu); Izeta BHizt; Gte Erd 225s. � Tr. La forma propia de la literatura
vizcaína es mosu (Moguel, D. Agirre, Erkiaga y B. Enbeita usan además musu), aunque tbn. la emplean algunos
escritores guipuzcoanos como Lardizabal y T. Agirre. Lazarraga emplea musu. Hay muzu en Pouvreau y mozu en
Echeita (Jos 359). En DFrec hay 12 ejs. de musu y 2 de muxu.
�1. Hocico, morro de animales; labios, parte inferior de la cara de las personas; cara. "Face" Ht VocGr 358.
"Visage" Ib. 437. "Semblante, y labios" Lar (s.v. musa). "Hocico, cara, no toda, sino parte, y es la inferior" Ib.
(s.v. amusgar). "Morro, hocico", "labio" Añ. "Mosu, cara, rostro. Sin embargo, no se dice mosuko miña, ni
musuko muña, sino arpegiko miña (Vc, Gc)" A. Cf. en apodos Johan Musu Oz (1366, Arzam 350) y Martitxo
Musu (Echalecu, c. 1545, FLV 2007, 63). � Tr. Documentado ya en Lazarraga (en pl.), es más usado en la
literatura meridional; su frecuencia crece en el s. XX.
� Mosu linduan argitzen dira begi eder gorri bi. Acto 342. Muskerra da musu-okerra. Mg PAb 174 (tbn. en
VMg XIII). Aldiz axeriak baitzuen musua / hagitz bertzelako amak moldatua. "Museau". Gy 51. Valdes bera
heldu da, odola musutik. Hb Esk 163. Zigarro bat bethi musuan. Hb Egia 29. Oihal batez musua estaltzen
darotate. Dv LEd 184. Begiyak beltxak, musu biribill, / zuri-gorriya larrua. Xe 314. Larrosatuten etxakon mosu
zurbildua. AB AmaE 135. Zaldiari mosua tapaurik. Ib. 306. Tximurrik mosua. Azc PB 285. Nire mosuko bizar
erdi-gorri erdi-urdin onei begiretute. A BGuzur 142. Umetxoaren musu borobill polita. Ag G 78. Musu beltza
txuritzera. EusJok 110. Sigarrue fumeten? Mosuen ulien punterik pe eztakok eta! Ort Oroig 18. "Txokor" ederra
daula biztuta mosuan. Enb 164. Musu polita, arpegi fiña. Tx B 121. Larrosatxo bat eskure eta / kribilinea
mosure. Balad 170. Musu ximela. "Rostro arrugado". Ldi BB 94. Âri ille-motza dakar, beltz-nabarra musu. Or
Eus 28. Musua garbi duten baiño lên. "La cara". Ib. 299. Norbaiti ezpañak musura geitxo inguratu zizkan.
JAIraz Bizia 35. Mendekantzak ditu / hamar mila musu. Arti MaldanB 220. Mosua kuskurtu. And AUzta 135.
Jendeari musuan emateko, gaur arratsaldean elkarrekin ibilliko gera. NEtx LBB 201. Gurpen dagizu, buru eta
musu. Berron Kijote 28. v. tbn. Ayerb EEs 1917, 81. Jaukol Biozk 91. Lek EunD 12. EA OlBe 95. Mde Pr 141.
BEnb NereA 207 (195 mosu). Gand Elorri 187. Erkiag BatB 123. Uzt Sas 182.
� (Pl.). "Hocico como de puerco, muzuak urdean legezkoak" Lcc (la k de muzuak tachada). "Mosuok astinduko
deutsudaz, ixillik ezpazagoz (V-ger), le hincharé a usted los labios, si no se calla" A. � Banikeo nik aurraldea /
motziturik eskuetan; / ukabilaz musuetan / izorradu ezpanaagi. Lazarraga 1190r. Aurkez aurke edo neure musu
garbijetan [esan]. Mg PAb 49. Bizarrak koipetu ta musuak eztiturik zebiltzala jaaten. VMg 12. Arnoak hirrisku
du musuen ukia. Hb Egia 92. Txiliren mosuetan adurra ikusi. A BeinB 55. Bere mantal zikiñarekiñ begietako
makarrak eta musuetako dindirria kendu zituanean. Ag Ezale 1897, 187s (DRA traduce "nariz"). Bere arpegi
zabalekin eta musu gorri oietan. Iraola 93. Ik niri mosuak apurtu badagistazana. Otx 146.
� (Uso adv., tras sust.). � Baña bestiak, negar-mosu, "pelegriño, pelegriño, billete galdu" beti esateban. Kk Ab
II 82.
� (V-gip, G; Aq 153 (G)). Ref.: A; EAEL 4; Gte Erd 49. Nariz. Cf. Lar (s.v. moco): "Entre otras significaciones
del musu una es la de nariz, como en musuak austea". � Kirats ustel baten gisa musuetatik sartuko zaio. Cb Eg
II 148. Nere burua, begiak, aoa, musuak, oñak. Ib. 121. Estutasunean bota diteke musuetako zapira. AA I 460
(cf. infra MUSU-ZAPI). Zetarako du baña dirua, musutik ateratzen badaki? Ag G 185.
�2. (G, AN, L, B; O-SP 230, Deen I 406, Urt III 275, Ht VocGr 332, Lar, Añ (G), Arch VocGr, H, VocB, Zam
Voc (G)), mosu (V; Añ (V), Zam Voc), muzu (SP), mozu, motxu (Mic 5v). Ref.: A (musu, mosu); Etxba Eib
(mosua); Holmer ApuntV (mosu); Izeta BHizt. Beso. "Osculo, beso en la cara, a diferencia de mun, beso en la
mano" A. � Tr. Documentado desde principios del s. XVII tanto al Norte como al Sur. Muchos autores no
limitan su significado al de 'beso en la cara'; véanse los ejs. de Haraneder, Cardaberaz, Duvoisin (LEd 3) y
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
723