Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
murtex. "(S; Foix), mortier" Lh.
murtik. v. 1 murt.
murtistu. � Koblari hauta izana zen, bulta huntan murthistua bainan duela hogoi urthe, papoa beroa zuelarik,
hoberenen lerroan ezartzeko on zen. Herr 23-2-1956 (ap. DRA, que traduce "enmudecer").
murti(t)xa. v. mordaza.
murtrier, murtrer. � Asesino. � Ravaillac, sakrilego murtrer gaixto eta madarikatu hark. Tt Onsa 124. Bere
buriaren murtrier eta homizida baitate. Tt Arima 9.
murtu. "Murtua, la torcida, mecha" A. Cf. bihurtu. v. AKATS-MURTU.
murtu. v. bihurtu.
murtuts. "(L-sar), escarcha" JMB At.
murtxa. � Succión. � Begi ukaldi, behatze, usna [...] murtxa, milika, ausiki, xurga [....] oro baderamatzagu bat
bertzearen ondotik. JE Bur 110.
murtxakin, murtzakin. � (Lo) que se succiona. � Hoberen hoberena [süge usukia], batere egürüki gabe,
plegaren ahal bezain azkarki murtzatzia. Urthukiren da murtzakina. Eskual 10-7-1908, 4.
murtxarazi, murtzaerazi, mutxarazi. � Hacer succionar. � Murtza arren edo murtzaeraz . Eskual 10-
7-1908, 4. Eztiz nahastekatu pozoin bat mutxarazi diote. Herr 21-6-1962, 1.
murtxari. "Suceur; qui tète beaucoup; qui a l'habitude d'imiter un enfant qui tète" H.
murtxatu (BN, S ap. A; Gèze, H (BN, S)), murtzatu (Dv � A), mutxatu. �1. Chupar; succionar. "1. téter; 2.
imiter avec les lèvres un enfant qui tète" H. � Jesu-Kristoren sahetseko zauri preziatietan ahua ezarten diela,
odola hantik murtxatzen diela. AR 202s. Iratzartzearekin, [haur ttipiek] lehen lana dute nigar egitea; bigarrena
ttittiaren edo ttuttuaren murtxatzea. Prop 1897, 44. Bere pipa beltx fina astirekin murtxatuz. JE Ber 34. Bethi
zukre murtxatzen ari. JEtchep 89. Mutxatzeko hezurrik ere ez daukute gehiago eman nahi. Herr 16-12-1965, 2.
Jan dezagun uso saltsa, plazerrekin eriak murtxatuz. Herr 7-10-1971, 6. v. tbn. Prop 1884, 70. Murtzatu: Eskual
10-7-1908, 4. �2. "(BN, S), probar, saborear" A. � Birana eri sar ditzatela bi eltzeen barnean [...] barnekoa
murtxatuz. A Aezk 192. Batek ere eztu nere afaria murtxatuko. Ir YKBiz 297. v. tbn. Or Mi 8. � (Fig.). �
Yainkoarengana garamatzin bizitza bizkorra murtxatu nai dun. Or Mi 124. Eriotza murtxatuko ez dutenak. Ir
YKBiz 241. Ezkontza murtxatu gabe. Zait Sof 184. � Aurrek ori [Irutasun Aundia] maitatzen amaren altzoan /
ikasten zuten, ori murtxatzen agoan. "A gustarla en sus labios". Or Eus 250. Ta nik aren agintza goxoen eztia
murtxatu nun. Amez Hamlet 88.
- MURTXA ETA MURTXA. Chupando continuamente. � Eta murtxa eta murtxa, marrumaño batean artzen
ziren, supazterreko puxka-miko guziak azkeneraino jan arte. "Suce et suce". Barb Leg 26. Zigarro luze bat
murza eta murza ezpeinetan. SoEg Herr 7-10-1965, 1.
� Etim. Préstamo, en último término, de lat. mors- (mordere).
murtxatzaile, murtxazale. � Chupador. � Nausi malsoak [Anglesak], bainan bizkarkinak ezin gehiago,
hezurreraino xurgazale eta murtxazaleak. JE GH 1926, 615.
murtxikatu. "Mâcher" Peillen in VocS 137 nota.
1 murtxila (-ll- L; Dv), motxila (Lar), mutxila, muxila (-ll- V-arr-oroz-m), muxil (V-gip), mortxel. Ref.: A
(murtxilla, muxilla); Iz ArOñ (muxill). �1. Zurrón; mochila. "Mochila, la talega", "troxa, troxada, mochila de
soldado" Lar. "Panetière" Dv. "Pañuelo o bolsa de mano en que se llevaba la comida al monte" Iz ArOñ. �
Patrikaraan edo muxilleetan laboria edo aldagijeena etxeti oostuta. fB Olg 201 (cf. infra (2)). Ezarri zituen
[harriak] bere artzain-murtxilan. Dv 1 Sam 17, 40. Goan da gure murtxiletako ogia. Ib. 9, 7. Ez bidean
murtxilarik, ez-eta bi soineko. Dv Mt 10, 10 (He zakhu, Or e IBk bide-zorro). Zama izugarriya mortxel (pardela)
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
704