Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Ldi IL 60. � Lia zan begi makartsua, Rakel arpegi ederrekoa eta liraña. Ur Gen 29, 17 (Ol bepera, Ker begisamurra;
BiblE begirada samurrekoa). �2. Defectuoso. � Zaarbidean egoan zugatz okertu, zirritodun ta
makartsua. Erkiag Arran 82.
1 makartu. "Makartzea, makhartzea, devenir chassieux" H.
2 makartu (Añ, A Apend). � "Debilitar" Añ. "Enflaquecer" A Apend. � Ezta inoiz bere argaldu edo
makartuten, loditu bere ez. Ezale 1897, 318a.
makartxo, makartxu. � Dim. de 2 makar. � Sein edo aur makar makartxu bat iaio iakon. A BeinB 75.
makartzu. v. makartsu.
makats. v. 1 makatx.
1 makatu (BN-mix, Sc ap. A; VocBN, Hb ap. Lh, Dv, H (+ -kh-)). �1. Contusionar. "Tracer des bosses" VocBN.
"Bossuer le bois, les métaux, etc., contusionner, blesser un fruit" Dv. "Abollar" A. � Izan zen aharra bat
handia. Anhitzak makatuak izan ziren bainan heriotzerik ez zen gerthatu. Prop 1883, 88s. Laster ginduen,
begitharteaz abarreria batzuk zafratzen eta zangoaz harri kotorra batzuk, makatzen zauzkigutenakgatik. Prop
1910, 76 (ap. DRA). �2. (Lar � H). Manchar(se), mancillar(se). Cf. Lar: "Macarse, empezar a pudrirse, viene de
maka, cuyo origen es Bascongado, makatu, usteltzera egin". � Pekatu mortalaz makatuko edo mantxatuko
arimak. Kortazar Serm 281. Mingaiña doi-doi Jainkoagana / uztarik ez dezan maka. "No fracase". Or Eus 342.
2 makatu (BN ap. A; SP, Dv (-kh-)). � "Se préparer à frapper, locher. Makatu dio" SP. "Faire semblant de
frapper" Dv, que cita a Oihenart. "Amagar, amenazar con la mano" A. � Hik maka, nik saka. "Tu fais le
semblant de frapper, moi je frappe effectivement". O Pr 232.
1 makatx (G-to ap. A; -ts Zait Sof II). � "Animal de cuernos torcidos" A. "Adar-makats, adarkatx, adar-oker (L,
B, Sal, R)" Zait Sof II.
2 makatx (Lar � H), makatxe (Lar � H). � "Makatxa, makatxea, que significa mancha menuda" Lar (s.v.
mancha). v. 1 maka.
3 makatx. � Agrio (?). Cf. 1 makatz. � Prantzes ardoa ekarri zuan noski; ardo makatxa eta indar gutxikoa.
BasoM 123.
makatx. v. 1 makatz.
makatxe. v. 2 makatx.
1 makatz (V-m, G, AN-5vill; Lar, Izt 40v, H), makatx (V-gip). Ref.: A; Arzdi Plant1 277; Elexp Berg. � Tr.
Documentado en textos meridionales (tbn. en Hiriart-Urruty, sg. DRA) de los ss. XIX y XX. �1. Arbol silvestre.
"Arbol no injerto" Lar. "Frutal silvestre" Ib. "Guadapero, peral silvestre" Ib. "Makatza baño gogorragoa da, [...]
más duro que un perojo" Izt 40v. "Peruétano, pera silvestre" Ib. "Regoldo, castaño borde o silvestre" A.
"Makatza, es el arbolito joven (G-goi)" Arzdi Plant1 277. "Makiña bat makatz jaten gontsan etxe aurreko
makatzai" Elexp Berg. � Abe nagusijak dira oneek [...] masustabia, makatza, mispillia [...]. Mg PAb 188. Gure
gizonak zuen oiloak ikusi gure makatxean atzo. HU "Behien ezagutza" (ap. DRA). Basondoko makatza goxoa.
Eston Iz 8. Makatz aundi-aundia da. Bai, makatz-tantaia. Iñun be eztot ikusi onelako makatz-tantairik. Alzola
Atalak 82. Makatz zar arrotu aundi batek erakusten dauz adar igertuak. Ib. 82. v. tbn. Akes Ipiñ 34. � (Adj.).
Silvestre. � Arbola makatza eta onek botatzen dituan alsumak ez dira egokiak fruta gozoak emateko. AA I 41.
Landarak izateko ereiten diran aziak, batzuetan basokoak izaten dira, makatzak, gizonak landu gabekoak. EEs
1916, 282. � "Au fig., gizon makatza, sauvageon, homme sauvage, sans éducation, rude, etc." H.
�2. (V; Añ (V)), makatx (V-gip). Ref.: A; Iz UrrAnz, ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg. Pera. "Pera pequeña, [...] a
las duras, makatzak" Añ. "Makatz, makatza, (la) pera más temprana y pequeña. Makatz(x)ak, peras silvestres" Iz
ArOñ. "Makatz ederrak agertzen dira Bizkaitik gure plazara" Etxba Eib. � Foru illak zuk ezin biztu ziñaizala /
makatz ustelik zeiñek osatu leike bada? AB AmaE 460 (podría corresponder a la 1. a acepción). Kandelario lerio,
atxari ura dario, makatzari madari, eutsi Peru ankeari (V-ger). "A la perucha pera". A EY III 159. Lengo
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
7