Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
"Revoltijo, mezcolanza, p. ej., cuerda enroscada y enredada, trapo mal plegado" A. "Morkil (V-m), revoltijo de
hilos" Ib. �3. "Morgil (V-arr-oroz), tumor en la piel" A.
3 murgil (V-oroz-m). Ref.: A; A Apend. �1. (Adj.). "Leche o cualquier otra bebida revuelta" A. "Turbio" A
Apend. �2. (Sust.). "Pus en la orina (Etxebarri)" Garate 5. a Cont RIEV 1935, 351.
murgilarazi. �1. Humillar. � Arranditsua zauritua bezala murgillarazi baituzu. "Humiliasti". Or Aitork 165.
�2. murgilerazi. Hacer sumergirse. � Naturaren altzo utsean murgilerazi bear izango luke nork bere burua.
Zait Plat 45.
murgilari. �1. "Plongeur, qui reste, nage sous l'eau. Txori murgilaria, oiseau plongeur. Igerikari murgilari
handia, nageur grand plongeur" H. � Plaentxian ez euala bera lango murgilaririk. SM Zirik 38. �2. "Porrón
común (Aythya ferina)" MItziar Txoriak 18.
- MURGILARI GALDURDUN. "Porrón moñudo (Aythya fuligula)" MItziar Txoriak 18.
1 murgildu (V, G; Lar, Dv (G), H), morgildu (H), morgoildu (H). Ref.: A; Elexp Berg (murgilddu). � Tr.
Documentado en autores meridionales (y en Mirande) desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 32 ejs. de
murgildu, meridionales. La forma de part. murgil se encuentra en algunos autores del s. XX, como Orixe (Eus
370), Gaztelu (MusIx 85) y N. Etxaniz (LBB 245). �1. Sumergir(se), zambullirse; hundir(se). "Chapuzar",
"sumergir", "zabullir" Lar. v. MURGIL EGIN; hondatu. � Nere pekatuen denboral gaisto onek murgildu ta
onda ez nazala. Cb Eg II 52. Murgildu edo mus eginik uretan, dendatu zan arrapatzera. VMg 6. Pekatuzko
itxasoan murgildu ziranak. Ant ZerBid 21 (ap. DRA). Ontzia iñoiz murgilduz iñoiz gaiñeratuz onontza dator. Or
Mi 147 (v. tbn. Aitork 385). [Ibaiaren] altzuan murgildu baita neska liraña. Laux BBa 72. Ur-ontzitxoan
murgildu [txoria]. Ldi BB 30. Itxaso asarre onetan, bein murgildu, gero azaleratu, ez galduko bai galduko. Ibarg
Geroko 46. Parafin urtuzko ontzi bero batean murgil zedin [eskua]. Mde Pr 331s. Aren agintariak Itxaso-
Gorrian murgilduta dauntza. Ol Ex 15, 4 (BiblE murgildu; Urt ondoratu, Dv y Ker it(h)o, Ur, Bibl hondatu).
Eguzkia Otoioren atzean ostendu eta itsasoan murgildu zala. Erkiag Arran 46. Adiskide ustekoak murgildu zuen
putzutik ateratzen badu. MEIG I 183. v. tbn. Aran SIgn 211. Ag Kr 209. TAg Uzt 40. JMB ELG 80. Etxde JJ
207. Akes Ipiñ 30. Anab Poli 106. Zait Plat 119. Gand Elorri 149. Ibiñ Virgil 92.
� (Part. en función de sust.). Ahogado. v. 1 ito. � Murgilduen krisallu zurbil ikaratietatik. 'Noyés'. Or Mi 65 (v.
tbn. 64).
� (V-gip), murkildu. Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg (murgilddu). (Fig.). "Korputz et'arima murgildu zan autu
artan" Etxba Eib. "Liburu artian murgildduta bizi da" Elexp Berg. � Eziñesan-alako gozotasunez anima ase ta
murgildurik. Aran SIgn 12. Badu an, nik uste, olerkariak naiko non murgildu ta non ikasi. Markiegi in Ldi IL 9.
Yainkoagan murgildurik gaudela. Or QA 98. Gogoeta sakon zailetan murgildua iduri. Mde Pr 138. Maitakerizko
irritsetan atsegiñez murgildurik. Etxde JJ 267. Jainkoaren ikustean murgilduko gerala. Vill Jaink 139.
Bibliografia lanean zeharo murgildu baino lehen. MEIG IV 96. v. tbn. TAg Uzt 74. Zait Sof 26. Txill Let 116.
Osk Kurl 31. Ibiñ Virgil 25. Murkildu: Gand Elorri 127.
� (V-gip). Bucear. "Biar eban murgildutzia ibaixan bestekalderañok" Etxba Eib. "Uretan murgildute fuen zen
(V-gip)" Gte Erd 225.
� Introducir(se), quedar inmerso. � Eskua murgildu dizute illunpe artan, ta ona geroxeago liburu bat atzituta
agertu. Ldi IL 76. Eliz-barruko illuntasunean murgildu baiño len. Etxde JJ 34. Gianetto murgildu zan bertan
[belar legor-metan]. NEtx Antz 139. Ango pagadi zabal aietan / ikusten dira murgiltzen. Uzt Sas 168. v. tbn. TP
Y 1934, 172. Txill Let 22. MEIG VII 123.
�2. (V-m, Gc ap. A). Mojar(se), empapar(se). "Calarse" A. � Leiaka ari dira beren bizkarrak bustaldi luzeetan
murgiltzen. Ibiñ Virgil 77.
�3. "(G-goi), convencer" JMB At.
�4. Humillarse. � Biotz urrikaldu ta murgildua. "Humiliatum". Or Aitork 115.
2 murgildu. �1. "(V), abotonarse las plantas" A. �2. "(V), revolverse un líquido" A. "Enturbiarse" A Apend.
murgilki. � Jakin nai lukena betor mâi ontara murgilki goizero. "Para sumergirse". Or Poem 537.
murgiltasun. � Turbiedad. "Txal barridun beiaren eznea lenengo egunetan ezin artu izaten da,
murgiltasunagaitik (V) [...], a causa de su turbiedad" A (s.v. murgil).
murgiltze. � Acción de sumergirse. � Egunoroko huskerietan murgiltze nagiak. MIH 301.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
689