Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
murduskatu. �1. Aventurar (una opinión, hipótesis). � Bertzek larren iphurdi dute murduskatzen. Hb Esk 91
(ref. a la etimología de Laphurdi). �2. (L-côte, BN-baig ap. A; Dv, H). Pronunciar mal; chapurrear. "Mâcher les
mots, les prononcer mal, incorrectement [...]. Mintzadi garbiki, hitzak murduskatu gabe, parle clairement, sans
mâcher les mots" H. "Hitzak murduskatzea, tartamudear, pronunciar entre dientes, farfullar las palabras. --
Badakizu erdera? --Bai, murduskatzen dut" A. v. murdukatu. � Zuen mintzaira murduskatzen baizik ez dutala.
Prop 1910 (ap. DRA). Zer gisan murduskatzen duen erdara. Zub 66. Murduskatzen zituen prantzesa, española
eta biarnesa, nahiz doi-doia ulertzeko neurrian. Zub in EgutAr 1935, 14. Sortzez Japonesa, Foujita
Tsughouharu. Hea izen hori erran dugunez murduskatu gabe. Herr 10-3-1960, 3. �3. (L-côte, BN-baig ap. A;
Dv). "Chafallar, hacer un trabajo sin cuidado y a medias" A. �4. "Imiter pour le mouvement des lèvres un enfant
qui tète" H. v. murdukatu (3).
murduxa. v. mordaza.
murela. "Gobio (Gobius cruentatus), kabuxa, murela" FauMar 91.
1 murgil (V-och-m, Gc ap. A; Lar, Hb ap. Lh, Dv, H (V, G)). I (Sust.). � Zambullida, chapuzón. "Chapuz",
"sumersión", "zabullida" Lar. � Noiz egingo dago uretan murgilla. Ldi UO 20 (cf. infra MURGIL EGIN). �
"Buceo, acción de nadar bajo el agua. Bi minutuko murgilla eitte ei zeban Ubitta zarrak" Elexp Berg. �
Murgillak ala urpeko igariak ez du zailtasun aundirik bein gañian igari egiten ikasi dan ezkero. Anab EEs 1919,
242. Ein dabe posturia norek murgil luziagua ein. SM Zirik 38.
II (Adj.). �1. "(V-gip, Gc), calado de agua" A. �2. Humillado. � Biotz damutua ta murgilla gutxiesten ez duna.
"Cor contritum et humiliatum". Or Aitork 78. �3. Agitado. � Barreneko itsaso nastau murgilla, naretu, gozatu,
emetu, ekurutu egikiola leenbaileen [Ama aaltsuak]. Erkiag Arran 157.
III (Adv.). �1. Bajo el agua. "Murgil urean sartzea, entrer dans l'eau en plongeant" H. � Murgill igeriyan.
Arrantz 104. Murgil yo du buruz [egunak] sarkalde-leizean. Ldi UO 21. � + murkil. De cabeza (lanzarse). �
"Aitaren" egin, eta / [oia] yo dezadan murkil. Ldi BB 6. Biak zanja barrura gure burua murgill bota. Auspoa 3,
94s. � (Fig.). � Aundikien seme-alabak ugaritasunean murgil, igari gurian ibilli daitezan. Erkiag BatB 128.
Mendi gaiñeko aize bigunetan murgil. Onaind in Gazt MusIx 147. Basoan sartu ziranean, oiñak orbeletan
murgil. NEtx LBB 22. �2. Lurpeak ere belauna murgil bezaio makur. "Póstrese también de rodillas". Or Poem
549.
- MURGIL-AHATE. "Souchet commun" Dass-Eliss GH 1925, 273.
- MURGILEAN (V-och-m-gip, AN-gip; Lar). Ref.: A; Elexp Berg; Gte Erd 225. Nadando bajo el agua,
buceando. "Bucear [...], murgillean itsasondotik gauzak ateratu" Lar. "(Nadar) con la cabeza sumergida" A.
"Murgillian pasatzen zeban presia aldenik alden" Elexp Berg. � Eguzkia itxaso barruan mustuger edo
murgillean igeri balebil bere. A Ezale 1898, 42b. Murgillan luzaro irautiak. Anab EEs 1919, 244. � "Murgillian
sartu, entrar bajo agua" Iz ArOñ. "Murgillean sartu da (V-gip)" Gte Erd 225. � Murgilean sartu ta azalera irten
baino lenago topoa arkitu. A Ardi 40.
- MURGILEAN EGIN (V-gip). Bucear. "Igaritaa sartuta murgillian ein dau" Iz ArOñ. "Igaraberiak leztxe eitten
eban murgillian" Etxba Eib. "Ederki eitten dau orrek murgillian" Elexp Berg.
- MURGIL EGIN (V, G-azp-goi-to; Lar, VocZeg 288, H). Ref.: A; Elexp Berg; Gte Erd 225. a) Sumergir(se);
zambullirse, tirarse al agua. "Somorgujar, somormujar" "zabullir", "zabullirse" Lar. "Presa gaiñetik murgill eitte
zeban buruz bera" Elexp Berg. v. murgildu. � Egoaizeak bazterrak erre ta kiskaldu zorian darabiltzkianetan
[...] uretan murgil egitea. TAg Uzt 38. Ardo kupel batean murgil eginaz. MEIG III 46. � (Murgila egin). �
Beste batzuei murgilla maiz egitekotan buruko miña egiten zaie. Anab EEs 1919, 244. Murgilla eitekotan gelditu
giñuan. SM Zirik 39. � (Fig.). � Gudaritzan murgil egiten dunak. Etxde JJ 66. Pentsamentu ezti aietan biotza
murkil egiteko gogoakin. Manzi GPatroi 85. Ikaslea koldarra baita gai sakonagoetan murgil egiteko. Zait Plat
61. Egia-eremuetan murgil egitekotz. Lf ib. XV. Nere utsean murgil eginik. J.A. Etxebarria "Jaungoikoari" (ap.
DRA). Uste ortan nere fedeak murgill / egiten du. Berron Kijote 129. � (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.
"Nadar bajo el agua, Gure denboran, Ferruelek eitten eban murgillik luziena" Etxba Eib. b) "Faire le plongeon,
s'esquiver, disparaître" H. c) "Faire le plongeon, perdre, se ruiner en affaires" H.
- MURGIL ERAGIN (H). Hacer zambullirse.
- MURGIL-ERREGE. "Sorgomujo lavanco (Podiceps cristatus)" MItziar Txoriak 10.
- MURGILIK. En estado de sumersión. � Arnasa galtzeke murgillik naiz geldi. Or Poem 556.
2 murgil (V-ger-arr-m ap. A), morgil (V-m ap. A). �1. "Capullo, botón de plantas" A. "Morgil (V-m), capullo
de flor" Ib. � Makilla landareari ertetzen dion murgill bigun berdeak. Ag G 140. Biotzeko murgill samurra zan
beti osto, lore, garau mizkeak eman bear zituzkean kimua. Ib. 141. Larrosa-morgillak usaia muñetan. I.
Otamendi in Onaind MEOE 1085. �2. (V-oroz-m ap. A), morgil (V-arr-m ap. A), morkil (V-m ap. A).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
688