Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
apartatua den eta borondatezki billusia mundurazko kontentamenduetarik. SP Phil 416 (He 420 mundukarako).
- MUNDUREN MUNDU "(Lc), mientras subsista el mundo" A.
- MUNDURIK MUNDU. "Por los mundos. Bagabiz mundurik mundu, beiñ geure tokittik atara giñuezen ezkero"
Etxba Eib. v. MUNDUZ MUNDU. � Urtebela mundurik mundu limosna eske. CrIc 60. Begitandu jakon,
mundurik mundu urtenda, olgau ta olgau eginda, aztuko jakola [pekatuba]. Mg CO 189s.
- MUNDUTIKAKO. Mundano. v. MUNDUKO. � Mundutikakoak bazinete, [...]; zeren ordean etzareten
mundutikakoak, [...] gaitzets zaituzte munduak. Dv Io 15, 19 (Lç, He, TB, BiblE munduko, Leon mundutiar, Or
mundutar, Ker mundukoi).
- MUNDUTIK ALDATU, ALDE EGIN, ALDENDU. v. MUNDUTIK JOAN.
- MUNDUTIK ATERA, IDOKI, ILKI, IRTEN, JALGI, ALDE EGIN. a) Irse del mundo, morirse. � [Gure
repos spirituala] eztela konplituren mundu hunetarik ilkhi gaitezkeno. Lç Ins D 5v. Arima, / bekhatu larririk gabe
mundutik ilkhi dena. EZ Man I 120. Mundutik ilkhi eta sekulako bestaren egitera ioan behar bagine bezala. SP
Imit I 19, 6 (Ch mundutik ilkhi, Mst, Ip mündü huntarik jalk(h)i, Pi mundu onetatik urten, Leon mundu huntarik
ilki). Ardit bat bage atera dira mundutik [guzien animak]. Mb IArg I 63. Bere anima, bera baño lenago
mundutik irtendako anima justuen artean ipiñia izan zan. Lard 30. Munduti nai badau urten / atea dauko
zabalik. Azc PB 351. Gizona beldur zen bai, [...] mundu zahar honetatik alde egin beharrez. Mde HaurB 95.
Hura mundutik laster zen atera; / hegaldaka joan zen aingeru artera. Xa Odol 246. v. tbn. Mundutik ilkhi: Mat
194 (m. hunetarik). Harb 129. Brtc 116 (m. huntarik). Dh 195. Monho 134. Mundu onetatik irten: AA I 578.
Astar II 185. Mundutik atera: Arr May 41. Ir YKBiz 242 (m. onetatik). Mundu hontarik ialgi: Tt Onsa (ed. RIEV
1909), 165.
b) Apartar(se) del mundo, de la vida mundana. � Nahasta etzaitezten paillartekin: [...] ezpere segur behar
zendukete mundutik ilkhi. Lç 1 Cor 5, 10 (He, TB, Dv mundu huntarik ilk(h)i, BiblE mundutik atera; Ker lur
onetatik urten). [Iauna othoi,] idoki nezazu lurretik eta mundutik, zuri neure aisian, [...] neure adorazionen
rendatzeko. Tt Onsa 163. Mundutik arras ilkhirik, mortuetarat, komentuetarat joan izan [dire]. Dh 182. Iduritu
zitzaionean Jainkoak deitzen zuela bereganat, athera zen mundutik batere luzatu gabe. Jnn SBi 120. Eztizut
eskatzen mundutik idoki (atera) ditzazun; gaitzetik begira ditzazun bai eskatzen dizut. Ir YKBiz 464. Mundukoiak
ez zareen ezkero, nik zuek aukeratzean mundutik atara egin zaituedan ezkero, munduak gorroto dautsue. Ker Io
15, 19 (BiblE mundutik atera). v. tbn. Mundutik irten: Ur MarIl 109 (urten). Arr May 128. Mundutik atera: Gco
II 2. Bv AsL 94. Inza Azalp 152.
- MUNDUTIK ERAMAN, EROAN. Llevar del mundo; matar. � [Jauna,] mundu onetatik orañ eraman nai
banazu, zurea naiz. Cb Eg III 279. [Gaitz humiliagarri bat] zeinak eraman baitzuen mundutik yendetze handi bat.
Lg I 258. Tristeziak mundutik / lasterki narua. DurPl 94. Graziazko estatuan mundutik eramana izatea grazia
berezi bat da. Dh 124. Buket eder bat igorri izan daut / lili ederrez eginik, / hari usai egin diot eta / harek
nerama mundutik. Balad 85s. Eskatzen neutson Jainkoari, [...] eroan egiala mundu onetatik. Or Tormes 41. v.
tbn. Mg CC 131 (mundu onetatik eraman).
- MUNDUTIK ILKI, IDOKI, IRTEN, JALGI. v. MUNDUTIK ATERA.
- MUNDUTIK JOAN, PARTITU, ALDE EGIN, ALDATU, ALDENDU. a) Irse del mundo, morir. � Tr.
Documentado en todos los dialectos desde Lazarraga. � Biok ondo izango gara / mund[u]an garan artean, /
paradisu erreinuan / mundutik goazenean. Lazarraga (B) 1204v. O dohatsu mundutik partituak. EZ Man II 96
(44 ioan zen mundutik, 90 alda dadin mundutik). Hainitz arima ioan direla mundu hunetarik herstura handitan.
SP Phil 373 (He 377 goan bide dire mundutik). Noan gero mundutikan / plazer duzun orduan. Arg DevB 140
(226 mundutikan partitzen). Zoaz, zure bidean, anima kristaba, mundu onetatik irten zaite. Cb Eg III 267.
[Gauden] arimak garbirik, / nuiz nahi phartitzeko mündü huntarik. Etch 654. Mundu huntarik goan zare / haiñitz
gauza ikhusi gabe. Gy 28 (168 mundutik partitu). Nigar eta heiagoraz / phartitu dira mundutik. Balad 243 (226
mundutik joan). [Urjola andiokaz] etxat bada atsoa aldendu mundutik? AB AmaE 271 (220 mundutik juan).
Amak etzuela batere diru ukan mundu honetatik alde egin zuenean. Arti Ipuin 56. Deus gutxi uzten dugu hemen
gehienok, mundutik aldegitean. MEIG VII 67. v. tbn. Mundutik joan: Tt Onsa 97 (79 m. partitu). Gç 90. Lg II
187. Ub 216s. AA II 66. Dh 231. Bordel 108. PE 116. Arr May 118. Jnn SBi 95. Arrantz 144. Noe 41. Const 36.
Or Tormes 121. Tx B I 53. Ir YKBiz 437. Iratz 69. SMitx Aranz 145. NEtx LBB 88. Uzt Sas 130. Xa Odol 343.
Mundutik partitu: Ax 560 (V 358). Monho 82. JesBih 458. Mattin 104.
� Aingerurik ez mundu hunetarik berzerat ioan diraden sainduetarik batre eztugula inbokatzeko. Lç Ins E 2r.
Batzak süiaz, [...] bestiak uhuñkeriaz mündü huntarik bestialat juan izan dira. Mst I 23, 7 (SP hil). Aita-amamaiteak,
zertako mundutik / zerurat guan zineten ni hemen utzirik? Elzb Po 180 (tbn. en Arb Igand 136). Arimea
mundurik / doianean bestera / ez etorteko atzera. Azc PB 265. v. tbn. It Fab 228. Elsb Fram 145.
b) Apartar(se) del mundo. � Mundutik alde egiñda basamortuban bizi [izatia]. JJMg BasEsc 76. [Mariak aldatu
zituen] mundutik erlijiora. Arr May 190.
- MUNDUTIK PARTITU. v. MUNDUTIK JOAN.
- MUNDU TXIKI, TXIKAR, TTIPI. "Microcosmos, mundo abreviado, y se llama así el hombre, mundutxikia"
Lar. � Bihotz baten izateaz / errege zare aithortzen, / eta mundu ttipi batez / Jongoikotzat adoratzen. (Interpr?).
Gç 79. [Gizona] zeiña zaharrek deithu izan baitute Mundu txikia. He Phil 476 (SP 470 mundua bera batetan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
679