Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- MUNDU LARGO. Ancho mundo. v. MUNDU ZABAL. � Mundu largoan bizitu diren gizon guztiak. EZ Man
I 62.
- MUNDU-LORE. "Guelde flor de mundo, munduloria (Viburnum opulus)" LandHizt 372.
- MUNDU HONETARATU, HUNTARATU. Venir al mundo, nacer. v. munduratu. � Jauna, larogei urte dira
mundu onetara nitzala. Arr GB 122. Mundu huntaratzen denak, zerbaitetaratu nahi du. Ardoy SFran 25.
- MUNDURA(T) AGERTU, AZALDU, HELDU, MUNDUAN AGERTU. Venir al mundo; nacer. � Mundura
heldu den guziaren argitzaille mirakulluzkoa. Harb 17. Amaren sabel saindutik / agertu zenean munduan /
gorphutz batez bestiturik. Gç 73. Ni mundura agertu orduko, [...]. AA III 570. Profetak erakusten zuten Mesias
munduan agertzeko denbora. Lard 361. Nork berak du berea, / mundura-agertu denean ekharria zortea. Elzb
PAd 13. Halako hartz [eskolatu] guti da / agertu mundurat. Zby RIEV 1908, 765. Kristo munduan agertu baiño /
seirogei urtez lêndanik. Or Eus 206. Zu barik bizi izateko / eldu ete naz mundura? BEnb NereA 245. Mundura
azaldu baño lenago / bere seme bat [galtzia]. Uzt LEG II 316. v. tbn. Munduan agertu: Brtc 83. Mundura(t)
agertu: Monho 156. fB Ic III 295. Gy 45 (5 munduan agertu). Laph 129. Mundu huntarat heldu: He Io 1, 9.
- MUNDURA(T) EKARRI, EMAN, EZARRI, MUNDUAN EMAN, EZARRI, IPINI. Traer al mundo. � Tr.
Documentado sobre todo en autores septentrionales, ya desde Leiçarraga. Al Sur se encuentra desde principios
del s. XIX y su uso se extiende durante el s. XX. � [Iainkoak] kreatu eta mundu hunetan ezarri ukhan baikaitu.
Lç Ins B 8r. Iongoikoa, ezteusetik eman nauzu mundura. EZ Man II 71. Sekulako bozkarioa izanen duzu, halako
gizona zuk mundura emanez. SP Phil 195 (He 197 mundurat emanaz; v. tbn. SP Phil 531 mundura ekharri; ib.
36 mundu hunetan ezarri). Nork kreatu zaitu, eta eman mundura? Arg DevB 233. [Mariaren] erraietan
mundurat eman behar zuen umea. Lg II 99. Mendi bat haur minetan, / [...] / zer ezari zien mundiala? / Sagutto
bat. Arch Fab 173. Rebekak mundura bi seme eman zituen. Lard 29. Kontzebituko duzu eta mundurat emanen
seme bat Jesus deituko duzuna. Jnn SBi 37. Haur hoi eman orduko mundura, / igan zen ama zerura. Ox 171.
Aurrak mundura ekartzea. Etxde JJ 100. Aien bidez ekarri baininduzun aragiz mundu ontara. Or Aitork 240.
Oinazen erdian mundurat eman ninduzun. Xa Odol 79. Poz dadila mundura ekarri zintuen ama! BiblE Prov 23,
25 (Dv jaio zaituen, Ol erdi zaitun, Ker sortu zenduzan). v. tbn. Mundura(t) eman: Gç 46 (211 munduan eman).
ES 87. He Gudu 142. Mih 77. CatLan 75 (6 ezarri mündian). Dh 261. MarIl 124. Hb Esk 79. Jaur 359. Arr GB
22. CatJauf 35. Mundura ekarri: Gco II 78. fB Olg 38. ArgiDL 128. SM Zirik 41. Arti Tobera 270. Vill Jaink
167. MAtx Gazt 39. NEtx LBB 120. Munduan ezarri: Mat 77. TB Io 16, 21. Laph 81. CatS 1 (mündian ezari).
Munduan ipiñi: AA III 347.
- MUNDURA(T) ETORRI, JIN. Venir al mundo, nacer. (Hemos incluido únicamente los ejs. que equivalen a
'nacer'). � Haur zen Argi egiazkoa, mundura ethorten den gizon guzia argitzen duena. Lç Io 1, 9 (He mundu
huntarat heldu, TB, BiblE mundura(t) et(h)orri, Dv mundu huntara etorri). Buluz gorririk jin ninzan neure
amaren sabeletik mundura. Tt Onsa 145. Zeren ezkonzez ezkonzik bage baño geiago datozen mundura. Mb IArg
I 177. Ortáko etorrigára mundúra. LE Prog 102. O kristau zorigaiztoko ta ordu gaiztoan mundura etorria. Mg
CC 254s. Lege zuzena, mundura etorri dirian ta etorriko dirian gizon ta emakume guztiontzat. fB Ic II 238s.
Aspaldi du naizela / etorri mundura. Bordel 107. Urrillaren 10-ean etorri zan mundura [Amezketan]. Muj PAm
6. Nun da nola etorri ziran mundu ontara. NEtx LBB 121. v. tbn. Mundura etorri: Acto 385. Cb Just 81. Ur
MarIl 44. Gy 210. Arr GB 139. Elzb Po 179. AB AmaE 464. Azc PB 42. Itz Azald 33. Goñi 23. Iraola 99. Lek
EunD 15. Or Aitork 96. Txill Let 134. Erkiag Arran 143. And AUzta 116. Vill Jaink 180. Osk Kurl 63. Azurm
HitzB 64. Uzt Sas 184. Xa Odol 343 (EzinB 59 mundurat jin). Berron Kijote 191. Mundura jin: Egiat 160
(mündiala). UskLiB 102 (mündü huntara). Balad 244.
- MUNDURA EZARRI. v. MUNDURA(T) EKARRI.
- MUNDURA (MUNDUAN) JAIO, SORTU. Nacer. � Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, ya
desde Dechepare. � Gizonaren probetxuko emaztia bethi da, / oro behin haietarik sortzen gira mundura. E 119.
Bozkarioz zeren gizon bat mundura iaio daten. Lç Io 16, 21 (He, LE mundura(t) jaio, Dv mundura sorthu; TB
munduan ezarri, Leon munduratu, Or mundura etorri, BiblE mundura ekarri). Zeror egin zaituena, / iaio duzu
mundura. Hm 70 (tbn. 70 mundura sortu). Mundura sortu nintzen baino lehen. SP Imit III 3, 7 (Mst mündiala
sorthü, Ip mündü huntarat ni sorthü). Gizon bat iaio baitzaika mundura. SP Phil 195 (He 197 eman duen
mundura). Ama Birjinak mündü hontan sorthü dian Haur hori. Bp II 19. Eztük mündiala sortü / seküla ene
paria. Xarlem 259. Jaio dira Judas asko munduan. Mg CC 250. Zure mündiala sortziaz. UskLiB 18. Ni ez naiz
fortunoso / mundura jayua. Ud 100 (66 mundu ontara sortuba). Ez da pekatua / izatea mundura / antziña sortua.
Urruz Zer 83. Mundu ontara jaio giñaden / gauza asko ikusteko. Tx B I 79. Ama ukatzekotan, / jaio ez oba
mundure. Enb 62. Arek zirrikatuko ez debenik ezta jaio munduan. SM Zirik 40. Ni mundu ontara sortu nintzan
Abenduaren 26-an. Salav 9. Fede haundiko burrasonganik sortu bainintzan mundura. Xa Odol 214. v. tbn.
Mundura jaio: OA 64. LE in BOEans 809. Aran SIgn 214. AB AmaE 148. Moc Damu 8. JanEd I 38. Ir YKBiz
459. Arti Ipuin 78. Munduan jaio: fB Ic I 43. Balad 199. Mundura sortu: Harb 269. Tt Onsa 165. Echag 161. Xe
337. Elzb Po 218. Zby RIEV 1908, 205. UNLilia 19 (mündüra). Uzt Sas 147. Mundu ontara sortu: Noe 49.
EusJok 164. Munduan sortu: Gç 68. Etcham 230.
- MUNDURA SARTU. v. MUNDUAN SARTU.
- MUNDURAZKO. Mundano. v. mundukarako. � Behar da alharguna, egiazki alhargun izatekotzat,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
678