26.12.2012 Views

Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan<br />

multiplikazio, multiplikazione (T-L). � Multiplicación. � Iainkoak bere benedizioneak erreberritzen dituela<br />

jenero humanoaren eta lurreko animalia guzien multiplikazionearen aldera. Urt Gen 9, tít.<br />

multitude, multitud. � Multitud. � Kristau fiel guztien kongregazioa, unioa edo multitudea. OA 42. Jente<br />

multitud andi batek. Hual Mt 21, 8 (He jende tropa, TB yende oste, Ip jente ozte, SalabBN yende saldo, Dv<br />

jendetze, Echn yende multzu, Samper jendeketa, IBk jendetza).<br />

multso. v. multzo.<br />

multsu. v. multzo.<br />

multxu. v. multzo.<br />

multzatu. v. multzotu.<br />

multzo (V-arr, L, B, BN; Urt I 87, Dv, H; -lz- Ht VocGr 327, VocBN), multzu (AN, L, B, Sal; Dv, H; -lz- SP, Ht<br />

VocGr 430 y 435), moltso (V, BN; Lar (+ -ls-), Izt 75r (-ls-)), multso (BN-mix-arb-baig; -ls- Izt 75r), multsu<br />

(BN-baig-lab), moltzo (V-arr, G-azp, AN, BN; Dv, H). Ref.: A (molso, moltso, moltzo, multzo, multzu, mulzo);<br />

AtSac 51; Iz Ulz (ardi-multzú); Etxba Eib (moltsua); Izeta BHizt (multzu); Elexp Berg (moltso); Gte Erd 36, 109,<br />

123 y 257; X. Kintana Iker-10 157. � Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, aunque se encuentra<br />

sobre todo en la tradición septentrional (en suletino únicamente en Inchauspe). Al Sur se documenta desde<br />

mediados del s. XVIII y su uso aumenta en el s. XX. La forma mejor documentada al Norte es mul(t)zo; hay<br />

mul(t)zu en Axular, Pouvreau, Haraneder, TB (en los dos últimos junto al más frec. mul(t)zo), Hiribarren,<br />

Joannateguy, Zalduby y Prop (en éste junto a multzo y multxo); mol(t)zo en Oihenart, Duhalde (166), Inchauspe,<br />

Duvoisin (junto a un ej. de mulso, y varios de multzo), StPierre (20) y Lafitte; multso en Larzabal (junto a<br />

multzo). Al Sur, la forma mejor documentada y la más antigua es mol(t)so; moltzo y multzo se encuentran en<br />

algunos autores del s. XX; multso en Brunet y Lasa. Entre los navarros, Lizarraga de Elcano emplea multsu,<br />

Echenique multzu, y F. Irigaray (149) e Iraizoz (éste junto a multzu) multzo. La forma con palatal se encuentra<br />

sobre todo en autores septentrionales a partir de mediados del s. XIX, de los cuales la mayoría emplea tbn. la<br />

forma no palatalizada: así en Duvoisin, Joannateguy, M. Elissamburu, J. Etchepare, Barbier, Oxobi, Lafitte y<br />

Arradoy. Al Sur se documenta en Larramendi, Mendiburu y J. Mokoroa. En DFrec hay 87 ejs., meridionales, de<br />

multzo (prácticamente todos ellos en la acepción 'conjunto'), 15, septentrionales, de multxo, 4 de moltzo y sendos<br />

de moltso y moltxo.<br />

�1. Montón; grupo; grupo de gente, multitud; gran cantidad; conjunto. "Agregado, conjunto de cosas" Lar.<br />

"Aquadrillar [...] molsoak bildu" Ib. "Pelotón de soldados, soldadudia, moltsoa" Ib. "Gizon moltzo bat, une<br />

troupe d'hommes. Moltzoan bat ezin berez nezakeen, dans le nombre, je ne pouvais en distinguer un. Harri<br />

moltzo baten gainera erori da, [...]" Dv. "Tropel, rebaño" A. "Ardi-multzú bet, un rebaño de ovejas" Iz Ulz 414.<br />

"Montón desordenado, caos. Salgei guztiak, moltso baten jarri dittu" Etxba Eib. "Multzu ederra bildu dugu"<br />

Izeta BHizt. "Bi multzotan paratu zuen (B), [...] moltzo bitan ifini oan (G-azp)" Gte Erd 223. "Bakarka eta<br />

multzo ttipitan joan ziren (BN-lab)" Ib. 36. Cf. VocNav s.v. mulso y molso. v. 1 mulko (2). � Tr. Documentado<br />

en la tradición septentrional; al Sur en el s. XIX se encuentra únicamente en Lizarraga de Elcano, Echenique<br />

(Cant 1, 7 multzu), Brunet y E.M. Azcue (PB 106 moltso), y su uso se extiende en el s. XX. � Sinhets baitzezan<br />

Iuduetarik eta Grekoetarik mulzo handiak. Lç Act 14, 1 (He multzo; TB, HeH oste, Dv aralde). Belhar gaixto<br />

zamak, multzuak, eskumenak edo eskutarak elkharrekin erratzeko biltzea. Ax 591s (V 380). Ikus nezan orratzohoina<br />

azotaturik, urre-molzoarena alkateturik. "Trésor". O Pr 275. O Iauna, zein handi, zein larri den zure<br />

beldur direnentzat gorde dadukazun eztitasunen mulzua! SP Imit III 10, 1. Estaliko [du] bekhatuzko multzo<br />

handia. He Iac 5, 20 (Ol ogen-moltzo aundia). Ikhats gorisko mulzo bat. He Phil 441. Zenbait habarrots handi<br />

eta mulzutikako aditzen duzunean. He Gudu 136. Dire nekez bilduak / urre ta zilar multzoak. Monho 138. Ardi<br />

ta axuri multsu bat otso gaistoen saldo andi baten erdian (144). LE-Ir (v. tbn. (182), s.v. biribilkatu). Alexandre<br />

bortxatua izan zen ilkitzea mulzutik kanporat. TB Act 19, 33 (BiblE jendartetik). Sinhesten zutenen mulzoa. Ib.<br />

4, 32. Mutill on multzo bat. Gy 153. Urthe multzua ez da eskolan egoten, / urririk ibiltzeko erien ikusten. Hb Esk<br />

206 (v. tbn. urthe multzu en Jnn SBi 94). Debru mulso batek. Dv LEd 192 (238 multzo; Lab 91 moltzo). Bere<br />

diszipuluetako multso andi bat. Brunet Lc 6, 17 (TB mulzo). Gizon gaixto famatu heiek anhitz multzo edo<br />

bilkhuretan separatuak ziren. Elsb Fram 121. Lili molzo bat. Ip Hil 206.<br />

� (s. XX). Mundu bat han zen: herri guzia multzora bildua. HU Zez 131. Bazter garbitzerat, multzo bat herrian<br />

goizetik barraiatzen dire. Prop 1902, 172 (184 multxo; 1906, 19 multzu). Bakarka eta multzo ttipitan daudenak.<br />

JE Bur 206. <strong>Maka</strong>l ta indartsu, iaio ta itxusi danak pilla ta moltso batean. Ag G 333 (v. tbn. 154). Esakun<br />

zorrotz, argi ta gogoangarriak. 25 laurleko, saillik edo moltsorik ederrenari. EEs 1914, 100. Sasi-moltso andi<br />

baten onduan. Kk Ab I 65. Diru-moltso politaren jabe ixango zarie. Kk Ab II 132. Multzoaren artetik agertzen<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

666

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!