Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
�4. (Dv), mukurru (VocBN), mukurri (-kh- S ap. Lh). (Adj.). Colmado, pleno, rebosante. "Adj., mesure plus
que comble, avec exhaussement sur le niveau des bords du contenant" VocBN. "Mükhürri, plein à déborder" Lh.
� Ohore mukuru guziak ez deus baitadutza. SP Imit I 3, 6 (Ch ohore handiena, Mst, Ip uhuriaren goratarzüna).
[Gauza guzien] frankoki, neurri mukurruz eta gaindi berriz konplitzeko. Ib. III 30, 1 (Mst bürütila gaintika, Ip
hobeki eta gaintika, Ol, Pi erruz ta gonburuz; v. tbn. neurri mukuruz en III 47, 1). Tolare mukurutik. Or Mi 29.
�5. (H), mukurru (H), mukur (H). "On le dit de cime, tête, sommet [...]. Zuhaitzaren mukuruan, à la cime de
l'arbre. Mendi mukurruan, au sommet de la montagne" H. Cf. mokor.
�6. "Mukurru (BN-baig), enorme, bulto" A. Cf. mukulu (2). � Lau gizonen artean mukurru (bulto) andi bat
mendian beera amildu zuten. A Ardi 130s.
�7. mukurru (L ap. Lh; A). "Huraño, esquivo" A. "Gizon mukurru horrek hala erran dio, ce sauvage le lui a
raconté ainsi" Lh. Cf. mokor. v. muker.
- ELUR-MUKURU. v. elur.
- MUKURU EGIN. Colmar(se). � Graziaz, Jaunaren izatea guganatzen duan jainkokiaz betea, ornittua,
mukuru egiña izan zala. Inza Azalp 155.
- MUKURUKILAN. Abundantemente. � Ardu gorri huna dügü / bentatik jinerazirik / türla türla ere edan /
mukhurrikilan gogotik. Casve SGrazi 92.
- MUKURUZ. En abundancia. � Bere erraietatik mukurruz jaurtitzen dizkigute etengabeko txirtxirriz
belarriyak gortzen dituzten piztitxoak. J.M. Tolosa EEs 1913, 113.
- SATOR-MUKURU. v. sator.
� Etim. De lat. cumulu, a partir de la forma metatizada *mukulu.
mukuruka (AN-5vill, L, B, BN; vEys), mukurruka (B, BN; VocBN), mukurrika (S). Ref.: A (mukuruka,
mukurruka, mükürrika); Gte Erd 288. � "Colmadamente, en abundancia" A. "Mukurruka, llenar una medida
colmándola" Ib. "Eliza jentez mükürrika bethe zen (S), zakuak mukuruka beteak daude (AN-5vill, B)" Gte Erd
288. � [Elizako] barnia mükürrika betherik, eta kanpuan orano hanitxez jente haboro. Eskual 24-4-1908, 3.
mukurukatu, mukurrukatu (-kh- Dv). �1. Llenar, colmar. � Ez dut biharamunaren batere axolarik / gantza
mukurrukatzen dut gosetzen nizalarik. Othoizlari 1959 (n.º 19), 223. �2. mukurrikatu (Sc ap. A). "Llenarse
completamente un árbol" A.
mukuruki (H), mukurruki (H). �1. De sobra, abundantemente, plenamente. v. mukuruku, mukururo. � Hek
guztiak mukurruki dakizkitzu. EZ Man I 6. Zure baitan ontasun guziak batetan eta mukuruki dira. SP Imit III 21,
2 (Leon osoki). �2. "Par tas, morceaux, amoncellement" H.
mukuruku. � Plenamente, abundantemente. Cf. mukuruki. � Arbola guzia mukuruku estallia duk aran horihori
eta onyu-onyu batzuez. Elzb PAd 37.
mukururo (Lar, H (s.v. mukurruki)), mukurruro (Lar, H (s.v. mukurruki)). � "Colmadamente" Lar.
mukurutu (B; SP, Lar, H), mukurrutu (AN, L, BN; -kh- Dv, H), mukuratu (Dv), mukurratu (H), mukurritu
(AN-erro), mukurtu (Lar, H). Ref.: A (mukurutu, mukurrutu); A Apend (mukurritu). � Tr. Documentado en
autores septentrionales, y en Orixe, Villasante y en un ej. de EG (1950 (9-10), 23). La forma más empleada es
mukurutu, seguida de mukurrutu; hay mukuratu en Etcheberri de Ziburu (junto a mukurratu) y Haraneder, y
mukhurratu en Harizmendi (76). �1. Colmar(se), llenar(se). "Neurria mukuruturik, ayant comblé la mesure" SP.
"Mukurrutuz eman daut neurria, il m'a donné la mesure, la faisant comble" H. "Mukurritu nuen neurria, colmé
la medida" A Apend. Cf. mukultu. � Arren bada entzun gaitzan / eta mukura gaitzan / bere dohain handiez. EZ
Eliç 172. Bethe da lurra gaixtakeriaz, mukurutu da maliziaz. Ax 119 (V 78). [Iainkoak] utzten gaitu kontu haren
konplitzera, neurriaren bethatzera eta mukurutzera. Ib. 113 (V 75). Hala akhaba zazue mukuratzeaz ere zuen
aiten neurria. He Mt 23, 32 (HeH mukurru ezazue; TB, Dv, Echn, BiblE bet(h)e, Ip ürhentü). Saskia bete, saskia
irauli, / gurdia mukurutzeko (betetzeko). Or Eus 77 (v. tbn. Mi 146). Ikusi zituen alhor batean zazpi ogi buru
bihiz mukurrutuak. Zerb IxtS 26. Bizia bete, mukurutu, edatu. Vill Jaink 121. v. tbn. SP Phil 214. Ol 1 Thess 2,
16. � Deplauki agertu baita horien [itsas-lapurren] kopeta eta zinez mukurrutuz joaki gaixtaginen bekokia!
Etcheb Obrak 43 (ap. DRA). �2. (B ap. Izeta BHizt2; Aq 959 (AN), H), mukurratu. Amontonar. "Belarra
mukurutu bear dugu" Izeta BHizt. � Izenak mukurutzeko zabar naiz, idaztearen itsuskeritik igesi bearrez. EG
1950 (9-10), 23. � (Part. en función de adj.). � Iauna othoit khen etzatzu bidetako trabuak, / ormak, haize
hotzak, eta elhur mukurratuak. EZ Man II 122.
mukus. "Substance dont la tête se purge par les narines" VocBN (s.v. muku).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
661