Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
mukerkiro (Lar, H (+ -kh-)). � "Mustiamente" Lar. "Avec dureté de manières, de langue; d'une façon maussade,
sombre, morne, mécontente; avec indocilité, avec colère" H.
mukerkor (H (+ -kh-)). � "Qui est facile, prompt, sujet à devenir dur en son langage, ses manières, sombre,
morne, maussade, renfrogné, rechigné, irrité, indocile" H.
mukerraldi (AN-larr), mokerraldi (B). Ref.: A; Asp Leiz2; Izeta BHizt2 (mokerraldi). � "Rato de mal humor"
A. "Rato de enfado, murria" Asp Leiz2. "Enfado. Orren mokerraldiek izitzen naute" Izeta BHizt2. v.
mokorraldi.
mukertasun (V, G, AN ap. A; VocCB � Dv, H (+ -kh-), Zam Voc). �1. Desprecio, desdén, enfado, terquedad.
"Irascibilité" Dv (que cita además el ej. de VMg). "Esquivez" A (que cita a Mg). � Erakutsi eragin arpegiko
mukertasun edo illuntasunian, zer atsakabe andia artzen daben. CrIc 94 (v. tbn. 134). Zetako zabiltz bada arpegi
txar, iguina ta mukertasuna agertuten erretillu onetan bota deuskubezan lapikokuai? Mg PAb 60. Ipui onek
erakasten du argiro, gazte egunetan beargiña izan danari, ez zaiola erakutsi bear mukertasunik, gerora zartzan.
VMg 29s. Bijotzeko mukertasunak, gogortasunak ta ezi gatxak ausi eragingo leuskijo. fB Ic III 315. Aldiari
berea dana eman bear zaio; osotasuna mukertasun ez da biurtu bear. "La entereza no ha de convertirse en
terquedad". Zink Crit 45. Hemendik aurrera ez dinat hire erasiarik entzun, ez hire mukertasunik nabaitu gogo.
Mde HaurB 49. [Ez egizuz] ezpain gorriok mukertasunez tximurtu. Erkiag Arran 100 (v. tbn. BatB 141).
Pekatuari mukertasuna agertuteko, erarik onena Jaunagan gure gogoa eukitea da. EgutAr 28-2-1959 (ap. DRA).
v. tbn. Añ MisE 105. AB AmaE 273. �2. "(Vc), resistencia" A (que cita el ej. de Ur MarIl). � Jolasez bezela,
agiraka, mukertasun ta zigor gabe erakasten dizutela irakurten ta izkribitzen. VMg V. Zelan kondenetan daben
Jesusen obentasun eta obedienzija onek, gure desobedienzija ta mukertasuna. Ur MarIl 99. Soñak aurrian
zabalera guztia agertzen du ta uraren mukertasuna (resistencia) geiagotu egiten da. Anab EEs 1919, 154 (v.
tbn. 188). �3. (G-to ap. A; SP (sin trad.), Urt, Dv). "Arrogantia, [...] mokhertasuna, bere buruazko usteona" Urt
II 360. "Carácter soberbio, arrogante" A.
mukerti. � Desdeñoso, irascible. � Daukazu emazte bat ernegaria, bizia, aserrekorra, mukertia, biraogillea,
apaintzallea. Añ NekeA 222.
mukertu (V, G, AN; Lar, Aq 1380, Añ, H), mokertu (G-bet). Ref.: A; Asp Leiz. �1. "(Hacerse) áspero" Lar.
"Exasperarse" Aq 1380. "Amohinarse" Añ. "1.º resistir, oponerse, no condescender; 2.º hacerse esquivo" A.
"Ponerse huraño, esquivo" Asp Leiz. � Gogortzen ziñan zu zere gurasoekin; mukertzen ziñan zu gañerakoekin.
Mb (ap. H). Jazoera txikietan exetu, gogaitu, mukertu ta agirika asten [da]. Añ LoraS 169. Enas iños mukertu ta
itsaltuko; [...] beti ikusiko nabe modu ta txera argian. Ib. 174. Arrazoi aundi askorekin daude Gipuzkoako
dantzari prestu guziak danboliñetara mukerturik. Izt D 69. Deungaak erremuska bota ezkero / mukerturik
arpegia, [...]. Azc PB 31. � (Part. en función de adj.). "Temático, temoso, [...] (V) mukerra, mukertua, mukerrak
artua" Añ. � Rebelarse. � Zelan dan gauza berezkoa, aragia mukertu eta jagi daitela, bera azpiratu, ezi eta
menderatu gura danean. Itz Azald 186. �2. (G-to ap. A; SP (sin trad.) � Dv). "Volverse fastuoso, soberbio" A
(que cita a SP).
- LO-MUKERTU. v. lo.
mukertxo. � Dim. de muker. � Mukertxo dakust berau baña. Ag Kr 144.
mukertza. � Desdén. � Bere humeen mukerz, dollorza ta gaistaginza. Mb IArg I 229.
mukertze, mukertute (Izt). � "Enfado" Izt 43v.
muketa (L-ain, BN ap. A; VocBN, Gèze, H), moketa (Lar Sup). � "Espabiladeras, moketak" Lar Sup.
"Mouchettes, müketak" Gèze. "Despabiladeras" A (que cita VocBN). Cf. mukita. � Eginen dituzu muketak eta
mukiaren hil-tokiak urhe garbienetik. Dv Ex 25, 38 (Ur (G) espabiladerak, Ol mukaiztur, Ker argi-artaziak, Bibl
pintzetak, BiblE suhatzak). Ganderailua bere kriselu, suhats, muketa eta olio-untzi guziekin. Dv Num 4, 9 (BiblE
errautsontziak).
muki (G, B, AN-egüés-ilzarb-olza, Ae, Sal; SP, Lar, Añ, Arch VocGr, Dv, H (V, G)), muku (L-ain, BN-ciz;
VocBN, Dv (BN), H, Foix ap. Lh). Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 225; A (muki, muku); Iz To. �1. Moco. "Morve"
SP y Arch VocGr. "Mocos, quitarse los mocos, zintzatu, mukiak kendu" Lar. "Morve, mouchure" Dv. v. 2
muskil, 2 moko. � Bati bere gargaxuak, mukiak ta likiskeriak etzaizkio ain okagarri (184). LE-Ir. Zertaz biziko
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
656