Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Documentado en autores de todos los dialectos, ya desde Leiçarraga. Es particularmente frecuente su empleo con
bihotz. � Sarthu zenean hura Ierusalemen, zibitate guzia mobi zedin. Lç Mt 21, 10 (TB mugitu zen; He altaratu,
SalabBN hunkitu, Ip zotukatu, Ur (G) arazotu, Dv kantitu, Echn mobimentuan yarri, Leon harrotu, Ker artegatu,
IBk harritu, BiblE asaldatu). Iesus bada berriz bere baithan mobitzen zela, ethorten da monumentera. Lç Io 11,
38 (He, Dv, Leon laztu, BiblE hunkitu). Eliza oro harriak bere azanz handiaz ikharatu eta mobitu. Tt Arima 32.
Zure ontasun onek artzen ta mobitzen nau, Jauna. Cb Eg II 38 (Dv LEd 78 eritzen du nere bihotza). Gelditu
ziran bestiak mobiuta, zurtuta legez. JJMg BasEsc 165. Orren sermoiak mugituko du / sentidurikan duena. PE
20. v. tbn. Aran SIgn 108. Anab Poli 126. Mobitu: Arg DevB 206. Gç 71.
� (Con bihotz). "Inspirar Dios, gogargitu, biotza mugitu" Lar. � Mobi zazu ene bihotz barrena. EZ Man II 61.
Bihotza, ikhusten duzun gauzez mobitua. He Gudu 144. Motibo oriekin zure barrua edo biotza argitu eta mugitu
bage. Gco I 387. Graziak mugitu zioen hondoraino bihotza. MarIl 98. Biyotza mugitzen zait / modu txit eztiyan, /
nere pensamentura / datorren guztiyan. Bil 46. Bihotza eztiki mugitzen eta unkitzen diolarik, ungirat deitzen du.
Lap 319 (V 145). v. tbn. Aran SIgn 69. ETZ 305 (Zugarramurdi, 1875). Xe 364. Otag EE 1882c, 583. Bv AsL 27.
Berron Kijote 217. Mobitu: Dh 55. Mobiu: JJMg BasEsc 71. � (Con sintagma en alativo). � Ene bihotza ezazu /
mugi zeure legera. EZ Eliç 218. Biotzak mugitzea Jaungoikoaren amoriora. Gco I 394. Biotzak penitenziara
mugitu. Bv AsL 116. v. tbn. ETZ 155 (Langarika, s. XVIII). AA III 316. Mobitu: Ur MarIl 7. � (Con -t(z)eko).
� [Jangoikoak] mugiduko dau aberatsen baten biotza, zu sokorrietako. Añ MisE 82. v. tbn. AA III 429. Bv AsL
85. � Asi zan predikatzen ain egoki, [...] ze, aditzalle jakintsu ta beneragarri aiek guztiak gelditu ziran biotzmugituak.
Bv AsL 178.
- EZIN MUGITU (Añ). a) (Adj.). "Immoble, ezin mugitua, arritua" Añ. v. mugiezin. � Madarikatzen tuela
bihotz osoz aldizka, / zilho guziak lehenik, / bere abereak ondotik, / gero orga eziñ mugitua, / azkenik bere
burua. Gy 132. b) (Sust.). � Zere bizitza gaistoa osotoro utzitzera eziñ mugitu bat? AA III 518.
- EZIN MUGITUZKO. Inmóvil, inconmovible. � Arima bat hanbat gauza xarmant zillatu duena, izan othe
diteke ezin mugituzkoa hanbat amodiotara? JesBih 5 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).
- MUGITU EZINEKO. Inmóvil. v. mugiezin. � Mugitu ezineko itxura hartu zuten / herio geldiaren mustur
zimeldua. Arti MaldanB 191.
- MUGITU GABE. Inmóvil. � Urkabe buhurtzen ziren zuhaitzok, zut, gora, mugitu gabeak zeru beltzari kontra.
Mde HaurB 5.
- MUGITUXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). � Zure burua mobituxea sentitzen duzun pontutik. He
Gudu 106.
- MUGITZEKE. Inmóvil, sin moverse. � Kadira batean eserita, mugitzeke begiratzen zion haurrari. Mde
HaurB 54 (v. tbn. 27).
2 mugitu (V ap. A), mukitu (V ap. A). � "Tronco podrido. Mugitu edo aretxondo irotu edo usteldutik, de un
tronco podrido" A (que cita a Mg en ambas variantes).
mugitxi. v. MUGA ITXI.
mugitz, muga-hitz. � Determinante (en gramática). � Mugitzak izena mugatu ta batzuetan ordetuten daue. A
Gram 88. A, bat, ori, zeinbait, gitxi mugitzak daiz gizon (izen mugea) mugatu daue-ta. Ib. 88. 'A' [...] mugitza da
(artikuloa da). A EEs 1908, 43. Muga-itz edo artikulua euskeraz (tít.). Or EG 1950 (2), 15. Muga-itza zertako
dugu? Mugatzeko, bakoizteko. Ib. 15. v. tbn. Eguzk RIEV 1930, 469.
mugitzaile (H (+ -alle, -ale)). �1. Movedor, incitador, conmovedor. � Bere grazi mugitzallearekin Jaungoikuak
mugiturik biotza. Bv AsL 124s. �2. (H), mubizale (S ap. Lrq (s.v. mubit)), mogitzaile. "Qui se meut, qui met en
mouvement" Lrq. � Sasi edo abarrak higitzen direlarik, ez uste ukan ihizia dela baitezpada mogitzailea. Herr
22-9-1960, 1.
mugitze (Lar, Izt 7r), mugite (Lar, Izt 7r). �1. "Agitación, movimiento, conmoción" Lar. � Bideko
mugitzeagatik. 'Por el movimiento del camino'. Aran SIgn 10. �2. "Motín, tumulto, mugitea, mugidia" Lar.
mugiurra (det.). "Trópico, círculo del cielo" Lar.
mugo. v. mugu.
mugollon (Lar � H). � "Mogollón, comer de mogollón: yo creo, que esta voz viene del Bascuence mugollo,
mugolloa, y significa gallina de mojones [...]. Mugollonez jan, zurrian jan, ibilli" Lar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
644