Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Or Eus 238. Ez gaizken mogi emendik (Sal). AEF 1955, 22. Aldatzeak eta mugitzeak egiten dituzte zoriona ta
atsekabea. Txill Let 119. Bepururik ere eztute mugituko. Arti Tobera 266. Neska, nun hiz? Mugi-adi! Phesta
hasten dun! Larz Iru 46. Len biyotz bero dunai odolak / aguro zaizka mugitzen. Imaz Auspoa 24, 73. Ez dute
ezpañik mugitzen, ez dute otoitzik egiten. MAtx Gazt 96. Laster mogituko zan / etxeko mutilla, / [...] / sagarduen
billa. Uzt Sas 97. Denbora ez dela mugitzen leku hauetan. MEIG IX 93. Gure hizkuntza ez doa aurrera; inora
mugitzekotan, atzeraka dabil. Ib. 58. Besteren laguntza izan dugunean gu ere laguntza horren arabera mugitu
gara. MEIG VII 80.
v. tbn. It Fab 58. Izt C 252. Lard 481. Hb Esk 213. Xe 254. Apaol 64. AzpPr 89. Etxeg in Ag AL 7. Goñi 61.
Iraola 20. Arrantz 32. JanEd I 54. Inza Azalp 110. Muj PAm 68. Tx B I 90. Mde Pr 151. Etxde JJ 203. Anab
Aprika 60. Ugalde Iltz 31s. Vill Jaink 161. Osk Kurl 199. Lab SuEm 185. Mattin 51. Lf in Casve SGrazi 13.
Berron Kijote 67. IBk Io 5, 7. Mobitu: Oteiza Lc 6, 38 (ib. 24, 2 mubitu).
� (Formas imperativas con el radical mugi y sin aux.). � Zoaz, zatho, zaude, herritik ez mugi. Gy 202. Tira,
mugi, gizona, mugi! Iraola 96. Ez mugi bizi nadin artean. Etxde JJ 262.
� (Sentidos abstractos o traslaticios). � Jaiñko handia! Munduan gauza guziak mobitzen ditutzuna, zeroni bethi
mobitu-gabe eta berbera zaudezen denboran. He Gudu 130. [Jaungoikoarengan] bizi gera, beragan mugitzen
gera, ta beragan gaude (Act 17, 28). AA III 311 (BiblE harengan mugitzen; Lç, Dv higitzen). D'Abbadie yauna,
/ Laphurdiko yendea mugitu duena. Hb Esk 126. Geiago-bear orretan mugitzen naiz alai eta triste. Txill Let 64.
Lillura baten atzetik mugitzen asten geranean, pozik gabiltza. Ib. 122. Mendi-oinetako zabaldegi lauetan
mugitzen garenoi. MEIG IV 75. Azentuaren barrutian mugitzen nintzelakoan. MEIG VI 142. Fonologi mailan
mugitu nahi bagenu. Ib. 132. v. tbn. Mobitu: Cb SIgn 121. Mogitu: Txill in MEIG I 260.
� "Azpiko ipar aizea mubitu du (AN-5vill), aize otza mubitu du berriz (AN-5vill)" Gte Erd 148 (junto a haizia
jeiki, aizea gallendu, aizea aunditu, etc. de otras zonas). "Edurra mugitu da (V-arr), elurra asi du" Ib. 181.
� (Part. en función de adj.). "Revoltoso, que no para quieto. Mutiko txarra ezta baiña oso mobidua" Elexp Berg.
�2. mobitu. Mover, abortar. "Mover la mujer, andrea mobidu" Lcc.
�3. (Aux. trans.). Mover, incitar, inducir, promover, empujar. � Tr. Documentado en todos los dialectos
(excepto en suletino), ya desde el último tercio del s. XVI. � Ene arima duzuen gomendatu, garitates mobiturik
(Pamplona, 1564). TAV 3.1.18. Patriarkék inbidiaz mobiturik, sal zezaten Iosef, Ejipterát eraman ledinzat. Lç
Act 7, 9. Hura bada ethor zedin Spirituaz mobiturik tenplera. Lç Lc 2, 27 (Or, Ker, IBk, BiblE eragin). Ez
mobidurik beste gauzagati ezpada arimeen probetxuagati. Cap (ed. 1893), pról. Kofesioan egiten duzu anhitz
Akta bertutezko. [...] 3. Karitateaz: Iainkoaganako amorioz urrikitura mugitzean. (Interpr?). Hm 203.
[Jaungoikoak] mugitu bage eta indartu bage. Gco I 427. Guganako onginai ta amorioak mugitzen [zuan
Salbatzallea]. AA III 521. Askok biztu ta mobietan ditubeela fiesta zorigaistokuak. JJMg BasEsc 153. Mobitruk
Jesus konpasionez, tokatu ztion beren begiak eta [...] ekusi zein. Hual Mt 20, 34 (Samper mogitrik Jesus
konpasioala; He, TB, SalabBN, Dv, Echn urrikaldu). Ustelak lausengoak mugiturik eginikako limosnak
(Zugarramurdi, 1875). ETZ 308. Amorioz suturik eta onen indarrak mugiturik, nai du Franziskok ixuri zañetako
odola. Bv AsL 113. Gogoak eta beharrak mugiturik doa jende gazteagoa euskal azterketara. MEIG VIII 119. v.
tbn. Hb Esk 142. ETZ 255 (Lesaka, 1857). Otag EE 1882c, 579. Arr May 151s. Mobitu: He Gudu 60.
� (Con sintagma en alativo). � Zerk mobitzen du Iaungoikoa ematera guri bere grazia? Ber Doc 103v. Onera
mobi dezaten gañerako mundua. EZ Man II 106 (Man I 123 mugi). [Jainkoaren Ministroak eria] Testamentua
egitera mobitu bear du. Cb Eg III 223. Mugitzen duanak lagun urkoa ezkontzeko itza ez kunplitzera. AA III 557.
Ezintzein mobitu gero penitenzia egitra artan xinetsteko. Hual Mt 21, 32 (Samper etzintzaien mogitu gero
penitenziala). Ona zerk mogitu zuan lenbiziko, itz-aldi au izkiribuz ipintzera. Bv AsL 111. v. tbn. Añ LoraS 53.
Echve Dev 521. ETZ 319 (Lakuntza, 1878). Arr May 195. Mobitu: Gco II 88 (tbn. 88 mugitu). JJMg BasEsc 128.
Mogitu: LE Urt ms. 153r.
� (Con -t(z)en). � Zek mobietan dau grazia guri emaiten. Cap 28. v. tbn. Añ EL 1 19.
� (Con -t(z)eko). � Mobidu eban pekatu egiteko. Cap 105. Mugi zezan Lagundiko bitezardea [...] ontzat
emateko. Aran SIgn 97.
� (Con -rako). � Jaungoikoak berak iñoiz gaitzerako edo pekaturako tentatzen edo mugitzen ote gaitu? Gco I
443. Ez du eskurik, oñik ta gorputzik mugitzen gaitzerako. AA III 265. Onerako mugitzen [...] gaituan, ez dakit
zer bat. Arr CDoc 169 (ap. Zait EG 1958, 391).
� (Aux. intrans.). Moverse (a), inclinarse (a). � (Con sintagma en alativo). � Mugitu zaitezen humiltasunera.
Añ LoraS 57. [Edan geiegiarekin] mugitzen dira zentzurik ez duen animalien zikinkerietara. AA III 381. Berriz
ez degu mugitu biar / lengo oitura txarrera. Ud 147. Seme biartsuai lagundutzera mugitu ditezen. Bv AsL 133.
Penitenziara mugitu [zan]. Arr May 104. � (Con -t(z)eko). � [Zer esango degu] egindako kalteak zuzentzeko
mugitzen ez diranaz? AA III 517.
�4. (Lar � H), mobitu (Urt V 470). Conmover(se), turbar(se), agitar(se). "(Estar) agitado, ibilleraz, mugieraz
artua, betea egotea, mugitua" Lar. "Remuer, causer du trouble. Tzar bat maiz asko da herri osoaren mugitzeko,
[...]. 4. éprouver une impression morale. Barne guzia mugitzen zaut eta berotzen, tout mon intérieur s'émeut [...];
5. s'agiter, se remuer, se mutiner. Herri guzia mugitzen denean, gaitz da ematzeko, quand tout le pays s'est
soulevé [...]" H. "Soldadoak mugitzen hasi zitzaizkon, les soldats avaient commencé à se réveiller" Lh. � Tr.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
643