Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
RIEV 1907, 91. Esan zituan gauzen mamiña au da: [...]. Ag AL 104 (en Ezale 1897, 128a mami). Euskerearen
mamiña aztertu, bere yoskera arrigarria. GMant LEItz 73. Ori da zeruko zorionaren azala edo gañekoa, goazen
mamira. Inza Azalp 114. Asten da [...] jotzen bere euskal-doiñurik biotzekoenak [...], beste iñoiz ez baitzien gaur
bezin barrendik mamia atera. Mok 22. Ikas zak untsa liburu baten mamia. Zub 35. Senar-emazteen arteko
mamiya, beren zintzotasuna ta alkarganako maitasuna da. Alz Burr 14. Euskerak guna, mamia, aberatsaberatsa
dauka. Etxde AlosT 8. Koplaren beraren muña, gaia, mamia. Lek SClar 113. Zure itzen mamia agertu
bakio ate-ioka ari zaizun oni. Or Aitork 306. [Sokratek] irudia ta azala zuen itsusi, latz eta gaitz, barreneko
mamia, berriz, atsegin, gozo ta eder. Zait Plat 82. Linguistikoek [...] eztiote jaramonik egiten irakurten
dutenaren mamiari. Osk Kurl 26. Bizitza bere mami hitsean artua, zer da? Vill Jaink 143. Teokritugandik ietxi
bait du olerkariak poemaren mamia. Ibiñ Virgil 45. Japonesak baduela eskuararen eite! Itxuraz, baditake.
Bainan mamia, zoin bestelakoa! Ardoy SFran 218. Gatozen mamira eta mamia adierazten saia gaitezen eta
hizkuntza saia dezagun. MIH 166. Hitzez hitz itzultzea edota mamia zintzo gorderik azala aldatzea. MEIG II 46.
Alegiaren mami gordea batera azaltzen dute batzuek eta bestera besteek. Ib. I 192. Hor dugu gure herriaren
izaera, mamiz eta azalez, barne-muinetaraino bereganatu duen gizona. Ib. VI 97. v. tbn. Hm 99. Ub 58. Egiat
179. Gco I 406. Gy VII. ArgiDL 7. FIr 178. Aitzol in Laux BBa VIII. Ldi BB 136. Ir YKBiz 57. Eguzk GizAuz 152
(125 mamin). Txill Let 94. Lf in Zait Plat XX. Herr 30-6-1960, 1. Basarri XIX. Gazt MusIx 62. Berron Kijote 176.
Mamin: A Ardi 32. Enb 139. Vill in Bilbao IpuiB 6. BEnb NereA 192.
� (Con reduplicación intensiva). � Zortzi zoriontasunak, oietxek bait-dituzu Ebanjelioaren mami-mamia.
Munita 154. Olabideren hizkera, [...], gipuzkera soila da mami mamiraino joz gero. MIH 348.
� + mamin, mamun. Meollo, centro. � Aien alegria azaletik ta kanpotikakoa da, baña gurea mamitik ta
barrendikakoa da. Cb Eg III 215. Biotzaren erdi erdiko mamitik txit asko nai dion dama eder bati biraltzen
diozkan itzneurtuak. Izt Po 84n. Utsune agiriak idoro dizkit azalean, ustegabeko erkintasuna errai-mamiñean.
Ag G II. Noiz eginen ahalko dien beren usikia, Frantziaren mamünetik beste zathi bat eramanen. Eskual 24-1-
1913, 3. Kolkoaren mamiñean olako kili-kili gozatsu ori eragiten dakienak? Bilbao IpuiB 10. Kanpotiko burruka
zan geienik [...], barne-mamiraiño osorik eltzen etzana. Onaind in Gazt MusIx 148. � Aurkeztu ta agertu zion
bitezardearen mamiena azaltzen zuben kopia edo erabezta leial bat. 'Substancia'. Aran SIgn 106.
�3. (AN ap. A; SP, Lcq 31). "Elzaur mamia, noyau de noix" SP. "Albumen, es la parte de almendra que rodea al
embrión y está compuesta de un tejido celular lleno de fécula o mucilago que disolviéndose en agua sirve para
nutrir el embrión cuando germina" Lcq 31. Cf. VocNav s.v. mame.
�4. (G, AN-gip-larr-5vill, BN-baig; Lar, Aq 402 (G), VocZeg 286, Dv), mamin (V-m-gip). Ref.: A (mami,
mamin); Iz ArOñ (mamiña), To; Echaide Nav 159; CEEN 1969, 172; Gte Erd 178. Cuajada. "Requesón,
gaztanbera, mamia" Lar. "Nata que sale al suero echándole de nuevo porción de leche y cociéndolo" Aq 402.
"Caillé" Dv, que cita a Bilintx y Manterola. "Mamiña, gaztaia batzeen, quitando el suero y metiendo en el
molde" Iz ArOñ. "En la fabricación del queso, se llama así a la fase o forma anterior a la obtención del mismo"
Ib. 172n. Cf. Echaide Orio 124. � [Auntzen] larru, esne ta mamia. Izt C 188. Esnea degunean zuretzako tela, /
mamiya degunean zuretzako gaña. Bil 159. Kaikuko epelean orduerdi batez dagoala, mami biurtzen da esnea.
TAg Uzt 89. Bedartza loretuan, / ur, gaztae, mami. Gand Elorri 65. v. tbn. A Ardi 30. Or Eus 369. Garm EskL I
102.
�5. "(B), tierra buena" A.
�6. Bienes, hacienda, caudal. � Gure aitaren mamitik beretzat orrenbesteko aberastasuna bildu du. Ol Gen 31,
1 (Dv ahalaz, Ur ondasunakin).
�7. "Mamiña, fig. abundancia. Diñuen letz, dana mamiña etxe artan" Etxba Eib.
II (Adj.). �1. (Gc, L, B ap. A; Zam Voc), mamin (V ap. A; Zam Voc). Intimo, entrañable, querido. AxN explica
malba (275) por mami. v. ADISKIDE MAMI. � Erregeri nik darokat, / ene obra mamirik. Hm 50. Neure
adiskide on / irme ta mamia. Izt Po 72. Errege fededunaren konsejatzalle mami arkitzen zala. Izt C 472. Mundu
guziak zutik jarrita txalotzen zaitun, / ene Prantzisko mamia. Jaukol Biozk 33. Gure siñestean zer mamiagorik
afari au baiño. "Entrañable". Or Poem 537. Asperenik mamienak eskeiñiz. "Intimos". Ib. 550. Orixe euren
biozkadarik zoli ta mamiñena. Erkiag Arran 182. Aide garbizko larrosa, neure / inguru mami maitea, / zugan bai
argi nazala bizi, / Birjiña Amaren Etxea. Gand Elorri 53.
�2. Abundante; de buena calidad, fértil. "Euri mamin, lluvia abundante y buena. Lur mamin, tierra feraz" A. v.
LUR-MAMI. � Euri ona, euri berera ederra, euri mamiña. A Txirrist 214. Aleginduko giñake gauza polita ta
txukuna ateratzen, ez oso aundi baña bai oso mami. Ldi IL 150. Zure euskera mamiaz. Ib. 77. Lehengo
Euskaldun gaitzen / kantuak eta dei latzak / haitzetan baitziren sartzen / adar mamiak dakartza. Iratz 80.
Zaparrada mamin gizen gogor biurtu ziran. Erkiag Arran 164. Bazkari mamiña eskatu dau Nikanor-ek. Erkiag
BatB 167. Irakasle ta izlari gartsu, / idazle sakon mamiña. BEnb NereA 128.
- HATZ-MAMI. "(Yema) del dedo, atzmami, erimami" Aq 1290. v. ERI-MAMI.
- AZTAL-MAMI. "Aztal mamiak, [...] les mollets" H (s.v. mami).
- BIHOTZ-MAMI. Centro del corazón, lo más profundo del corazón. � Sustrai barruan, biotz mamiñean,
bakotxak norbere ondo-naia [...] idoroten dau. Ag Kr 107s. Atera ditut / loreok biotz / mamitik. Jaukol Biozk 11.
Bihotz-mamiraino sartu zitzaioten "eginbidea" erraitearekilako irri-erkatxa. Lf Murtuts 49. Gizonik gaiztoenak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
64