Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
mugesi (Lar � H, Hb ap. Lh). � "Coto, término cerrado" Lar. "Pâquis où il est défendu de laisser passer le
bétail" Lh.
mugeta. "(S; Foix), muguet" Lh.
mugetatze (S). Ref.: Alth Bot 14; A; Lh. � "Muguet, mugetatzia" Alth Bot. "Lirio de los valles" A. "Pied, plant
de muguet" Lh.
mugi. "(Hb), colline" Lh. Cf. muga (6).
mugia. v. mugida.
mugialdi. � "(L, BN, S): 1.º mouvement; 2.º secousse; 3.º révolte; 4.º semonce, réprimande" Lh. � Barrungo
mugi aldi oiek guziok [...] dira [...] Jainkoak biraltzen dizkigun graziak. Arr CD 170.
mugiarazi (H), mugierazi (H), mobiarazi, mugierazo (-s- H), mogiarazi, mugi-azi. � Tr. Documentado desde
finales del s. XVII. No hay testimonios de la tradición vizcaína y suletina. En DFrec hay un ej. de mugiarazi y 3
de mugierazi. �1. Mover, hacer mover, agitar. v. mugitu. � Ez ditu bere lekutik mobiaraziko. Mong 590.
Eripunta mobiaraztako. Hual Mt 23, 4 (BOEanm 1324 mogiaráztekó; Ur, BiblE mugitu). Udazkeneko ifar-aize
otzak mugierazirik, bagaritzen dira larri-larri Arizkungo baso orixtak. "Ondean agitados". EE 1884a, 134. Bada
indar bat, gauza astunak ukitu gabe mugierazteko gai dena. Mde Pr 316. Isatsaz baliaturik astoa mugi-azteko.
Etxde JJ 173. Zenbat eta biziago eragin zaldiari, ainbat gutxiago mugi-erazten zuan. Berron Kijote 218.
Gizakiak ugaritu ditu, batera eta bestera itxuraldatuaz, eta lasai, arnas estuka indarketan ibili gabe,
mugiarazten ditu aukeratu duen antzeztoki zabalean. MEIG III 78. v. tbn. Txill Let 22. Mogiarazi: Lf in Casve
SGrazi 11.
�2. + mugierazi, mugi(r)azi, mugierazo, mobiarazi, mobiazi. Incitar, inducir, remover, inspirar. � Aitak bere
puxantziaz sor arazten ditu, kontserbatzen, mugi arazten kreaturak. Jaur 206. Mintzo bada nihor ene kontra,
egonen naiz harri, ihurtzuriek ez naute mugiraziko. Hb Egia 142. v. tbn. Bil 161. Erakartasun auek mugi-azita,
ba-zun mutillik pranko laguntzalle. Etxde JJ 214s. Gogo batek-berak mugierazi-ta bezela, etorri ziran
Santxorengana. Berron Kijote 191. Ez zen ausaz langilerik langileena izan; bai, ordea, eragileena, besteak
mugierazten zituena. MEIG I 256. Auzi hori zorionean W.H. Jacobson-ek mugierazi du. MEIG VIII 102. � (Con
complemento alativo). � Gisa untan mobiazteko obra onen egitera (B, s. XVIII). BOEans 254. Mobiaraztako
penitenziara. Hual Mt 3, 11 (Samper mogiztien penitenziala). Bekatuko estaduan kausten dena arrasku artarik
ateratzera mugiazteko (Zugarramurdi, 1875). ETZ 308. v. tbn. Ant ZerBid 22 (mugierazo, ap. DRA). Zure
aragiak pekatura mugierazi nai zaitu. Arr May 29. � (Aux. tripersonal). � Mugierazten dion irudide gordea.
Otag EE 1882c, 583. Izakiek bata besteari eragiten eta mugiarazten diotela. Vill Jaink 36.
mugida (G, AN, L, B; O-SP 230, SP, Lar, Añ, H), mugira (G), mugia (Ht VocGr 395). Ref.: A (mugida,
mugira); Asp ANaf. � Tr. En la tradición septentrional se documenta en Materre (305), Haramburu, Axular,
Pouvreau y Haraneder. Al Sur se encuentra en autores guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII, y en Añibarro
y Erkiaga. La forma general es mugida; hay mugira en Iraola y mogira en Erkiaga (Arran 59). �1. Movimiento,
impulso; alteración, inclinación. "Lehen mugidak, les premiers mouvements" O-SP. "Haragiaren mugidak" SP.
"Son panchant, bere mugia" Ht VocGr 295 (cf. ib. "pancher, abiatzea"). "Moción", "movimiento" Lar y Añ. "Au
fig., mouvement moral, impression, inspiration, etc. Gauza ona da koleraren lehenbiziko narritamenduari,
mugidari eta abiadurari begiak edukitzea, [...]" H. AxN explica hegigoak (279), por mugidak. v. mugidalda,
mugidura, mugimendu (2). � Haragizko mugidak izaitea eta gogotik hetan plazer harzea da mortal. Harb 179.
Konzientziaren lehenbiziko mugida, abiadura, erakuspena eta konseillua. Ax 420 (V 272; v. tbn. 271 (V 181)).
Bidegabe bat egiten deratzutenean, ethortzen baitzaitzu [...] ordaiñaren bihurtzeko mugida bat, gutizia bat eta
desirkunde handi bat. Ib. 273 (V 182). Haragiaren mugidak errazkiago heziko tutzu. SP Imit I 19, 4 (Ch
gutiziak, Mst, Ip enjogidürak, Leon nahikeriak). Kalomniatzailleak, lohikeriari emanak, bihurriak, mugida onik
batere gabekoak. He 2 Tim 3, 3 (BiblE onaren etsai; v. tbn. He 2 Petr 2, 10). --Nor dira mansuak? --Irarik ez
dutenak, ez eta aren mugidarik. CatBurg 45. Bere griña, mugida edo mobimentu txarra. Añ LoraS 55.
Naturalezaren berezko mugida edo abiadura batekin bere artean aserratzen [da]. Gco II 48. Ira edo aserrearen
mugidak. AA I 615. [Jaunak gure biotzera biraldurik] biotz-kisketadak, otsak, mugida santuak. Añ MisE 71.
Zorionezko mugidaren batek itzularazi du gaztetango gaietara. MEIG I 196. � Hori irakurtzeak sortzen dituen
gogoetak eta barren-mugidak. MIH 334.
�2. (Ht VocGr, Lar, Hb ap. Lh, Lecl), mogira. Movimiento (físico); gesto. "Grimaces, keiñuak, mugidak" Ht
VocGr 369. "Movimiento de trepidación, dardarizko mugida" Lar. "Meneo" Ib. "Eztiki hil da, mugida bat ere
eztu egin, [...]" H. Los ambiguos 'mouvement', 'moción' y 'movimiento' de Oihenart, Larramendi, Añibarro y
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 638
mende.