Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
muge (Izt 68v). �1. Ilimitado, indefinido. Cf. mugagabe, mugage. � Gizon izen mugea dai, gizona mugatua. A
Gram 88. Izen muetakiak edo eurenez mugeak. "De suyo ilimitadas". Ib. 87. Aditz mugea. "Verbo infinitivo". Ib.
168. �2. "Infinito" Bera.
mugekina (det.). "Tarea, mugekiña sailla, tarea" Lar.
muger (V-ple, L?, BN-baig ap. A; O-SP 230, SP, Dv, H (s.v. muker)), muber (G-nav ap. Iz Als). �1. Sílice,
pedernal. "Pierre à feu" O-SP. "Muber batzuk, unos pedernales. Muberra dá menditi ekarzen dan arri fín bet, eta
urá kutxilo bezela afílatuik patú ber, ez llanóre, éz; ura púntiakin patú ber" Iz Als. "Txisteraziyoiyek muberratzen
aita-ta osaba-ta mailubakin txisteraziyen zuloiten, muber aik sartzén. Ori dá, muberrura dá, guai esaten duei
'piedra de chispa'" Ib. (s.v. len). � Mugerretik ateratako suaz. Or Y 1933, 406. Ugolde oparo ta ondatzaile onen
uberka zabalean muger aldakaitz ta gogorra idoro bear genuke. [...] Sutarriotan orubeak atera ta [...]. Zait Plat
39.
�2. (S; Dv (S), H (s.v. muker), Foix ap. Lh). Ref.: A; Lh (muger, müger). (Adj.). "Gizon mugerra (S), homme
nerveux aux muscles solides" Dv. "Dur à la fatigue. Gure mendietako nekatzaileak hazkarrak dire eta mugerrak"
H. "Hombre o animal firme, correoso" A. "Müger, vivace, résistant, fort" Lh. Cf. muker. � Lehenagokoak
[astoak] txipiñi eli bat ziren Basabürian; müger eta axkar ziren haatik. Eskual 18-4-1913, 4.
�3. (S ap. A; Dv, H (s.v. muker)). "Brut, abrupt. Lekhu mugerra, lieu abrupt" Dv. "(Lugar) abrupto, escabroso"
A.
�4. "(V-ple), grava, guija, piedrecilla menuda, que embuchan las gallinas. Oilloentzako leku ona da mugerlekua"
A. � [Iobek] gal-orratzak ildoetan billatu eta mugerraren zaiñetatik su bildurgarria ialki arazi zezan.
"Des veines du caillou". Ibiñ Virgil 72.
- HARRI MUGER (SP s.v. mugerra; Lar, Añ (G) � A, H). Pedernal. "Pierre à feu, à fusil, silex" H. � [Presuna
haserrekorrak] harri mugerraren pare dira, barrenean dute sua, asko dute ukitzea. Ax 290 (V 193). Israeleko
iendeak hain zuen egartsu idorra eta edateko desira handia, non Iainkoak heken premia ikhusirik, eman
baitzerauen, harri-muger batetarik atherarik, ithur fresko bat. Ib. 511 (V 329; Añ GGero 327 arri atx). Lurrak
ez du berez / emaiten argirik; / alâre, gizonak / asmatu du nola / arri mugerretik / txinpartak atera. Or Poem
557.
- MUGER-HARRI. a) Pedernal. v. HARRI MUGER. � Muger arrizko biotza baño / gogorragoa zuk dozu.
Lazarraga 1146r.
b) Grava. "Mugerrarri (V-ple), grava, guija, piedrecilla menuda" A.
mugerki (-ü- S ap. Lh, que cita a Alth). � "Fortement" Lh. � Mügerki hazirik izan zen. Egünaz bildia egünian
janik, bethi biharamenaren gomendian ziren haren aita eta ama. GH 1931, 43. Mügerki eraikirik ere izan zen
Anttoni. Ib. 43.
mugerratu, muberratu (G-nav), mubertu (G-nav). Ref.: Iz Als (muberratu, mubertu, len). � "Poner los
pedernales en los trillos. Ataiyen iten zien goizian txisteraziyek muberratú, txisteraziyek muberraú arriya
menditikarrita; eta goizién gizonák, bi gizón sei txisterazi muberratzén pasatzen zein zazpitati zortziya bitartín
gosaitartia" Iz Als. "Mubertu tuu txisterraziyak ontzitako" Ib.
mugerri. v. mugarri.
mugertasun. "1. au propre, dureté, difficulté de pénétration, résistance à être entamé. Harri-muger baten
mugertasuna du, il a la dureté d'un silex. Syn. gogortasuna; 2. au fig., aspérité, en parlant d'une montée, raideur
escarpement d'une montagne. Igan denak bakharrik daki zer den mendi xut harren mugertasuna" H (s.v.
mukertasuna).
mugertsu. "Mügertsü (S; Alth), fort, sain" Lh.
mugertu (S; H, s.v. mukertzea), bugertu (H, s.v. mukertzea). Ref.: Alth in Lander RIEV 1911, 600. � "1. au
propre, peu employé: se durer, en imitant la dureté du silex; au fig., devenir raide, escarpé, raboteux. Gorago eta
mugertzenago den ikhea, [...]; 2. devenir dur à la fatigue, au travail; se renforcer, acquirir de la force (BN)" H.
"Mügertü, azkartu, borthiztu" Alth in Lander RIEV 1911, 600.
mugertza (H (G), s.v. muga), muertza (Lar � H (V, G)). �1. "Lindero, linde" Lar. "Limite, borne" H. Cf.
mugartze. �2. "Pris à objetive, frontière qui confine avec. Frantzia eta España muertza dira" H.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
637