Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
mugadun. � Limitado, finito. v. mugatu. � Ene Iainko, Zu mugadun ziñala aitortuz zintzoago nintzala
nindagon. 'Juzgarte limitado'. Or Aitork 118 (v. tbn. 174). Nekez bete dezake mugadun sorkariak mugarik ez
duen arrenkura. Txill Let 117. Izaki mugadunak mugarik eztuena gabe izatea, ori misterioa ez, baiña
tajugabekeria, absurdoa, munstrokeria litzake. Vill Jaink 206s. � Mugagabe eta mugadunaren, [...] elkarrekiko
zaletzea eta deia. "Lo vago y lo riguroso". MEIG IX 120 (en colab. con NEtx).
mugagabe (Urt I 37, H (s.v. muga)), mugakabe (B ap. A). � Tr. Documentado al Norte en Etcheberri de Ziburu,
Pouvreau, Atheka, Xalbador y en autores suletinos. Al Sur, se encuentra en Lizarraga de Elcano y en autores
vizcaínos y guipuzcoanos desde principios del s. XIX, extendiéndose su uso en el s. XX. En DFrec hay 12 ejs.
de mugagabe.
I (Adv.). � Tr. La gran mayoría de los autores escriben muga gabe. �1. Prematuramente, antes de tiempo.
"Abortiri, mugágabe, mugagabétanik, lasterregi erditzea", "[abortivus], mugagabe sorthua, [...] mugagabetanik
sorthua" Urt I 37. "Muga gabe ileak urdinduak, les cheveux grissonant avant l'âge" H. � Goseak zeramatzanak
muga gabe hilltzera, / zu orhoitu zinen hekin bien faboratzera. EZ Man II 87. �2. (A). Infinitamente,
ilimitadamente. v. MUGARIK GABE. � Laidatzen düzielarik bere potere handi, zühürtze, hontarzün eta beste
müga gabe dütian perfekzione gatik. FPrS 11. Zütan dit ene esparanza, zeren beitzira müga gabe hun. UskLiB
11 (tbn. en CatS 118 müga gabe hun). Zelüko gloria, gure natüra beno mügagabe gorago denaz geroz. CatS 59.
Guregan daukagun aingeru ona naiz gaiztoa, etziteken zabaldu, muga gabe urruti legoken zeruraño edo
ipernuraño. Or QA 61. Muga gabe zabaltzen zan gure aurrean itsaso urdiña. Osk Kurl 83. Azkengabeki
desiratzen duela, muga gabe, neurririk gabe. Vill Jaink 142. �3. Indefinidamente. � Zer negurtzen dut bada,
otoi, ene Iainko, eta zer diot muga gabe? 'De modo indefinido'. Or Aitork 331.
II (Adj.). �1. (G, AN, L, BN, S; Gèze), mugabaga (V), mugabage (-ea det., Añ, Izt 68v). Ref.: A (mugabaga).
Infinito, ilimitado, inmenso. "Innumerable" Añ. "(Sin) número, zenbate bagea, neurri edo muga bagea" Ib. v.
mugage, mugatugabe, muge. � O ene Jinkua, [...] dohartsütarzün müga gabia. Mst IV 17, 1 (Ip mügagabia).
Haren photere müga gabiak. Mercy 14. Onako zure aserre mugabagiak. Mg PAb 212. Jazoera enzuez neurri ta
muga bageak. Añ EL 1 214. Gizonen gaiztakeria ezin eraman-alako muga gabea. Lard 8. Jaungoikoren ontasun
mugabagearen graziaz. Arr May 128 (v. tbn. Kortazar Serm 136 ontasun mugabageak). Gezal mugagabez bideginyoazen.
Ldi BB 164. Itsasoa nondinai ta noranai bera bakarrik muga gabe bailitzan. Or Aitork 159.
Etzinaudela edaturik tarte mugatuan naiz mugagabean. 'Por lugares finitos ni infinitos'. Ib. 179. v. tbn. UskLiB
11s. CatS 118. Or Y 1934, 84. Xa Odol 281. � (Uso sust.). � Mugabagea ta mugatua omen dira zer guzien
oinarri. Zait Plat 56 (v. tbn. 29). �2. Indefinido. � Izen lekhüko müga gabeak. "Pronoms indéfinis". Arch Gram
31. Honek, egia argiegiak ito eta beste egia muga-gabeak ahopean somarazten ditu. "Otras certidumbres
indefinibles". MEIG IX 130 (en colab. con NEtx). � (Uso sust.). � Ez dakigu ongi nola muga daitekeen
morfema, hitza [...]. Joera berriak mugagabeak mugatzen lagunduko baligu. MIH 197 (v. tbn. MEIG IX 120).
�3. (Dv), mugakabe (B ap. A). "Abortif, qui est venu avant terme" Dv. "Prematuro" A. �4. Indeterminado (en
gramática). � Deklinabide mugagabearen berezitasuna. MEIG VI 66. Badela mugagabe franko eta mugagabe
horien azentu modua harako "markagabe" hura dela. Ib. 141. Mugagabean, singularrean eta pluralean. Ib. 174.
v. tbn. Gte Erd 224.
- MUGAGABEKO, MUGABAKO, MUGABAGEKO. a) Infinito, ilimitado, inmenso. v. MUGARIK
GABEKO. � Millatan eta millatan neurri eta mugagabeko plazer hek utzitut. SP Phil 60 (He 63 neurri
gabekoak). [Pena] pasatzen eztirénes, etérnoes, mugabagékoes lotsatu beár da. LE Doc 277. Pagaturik bere
amore semeti eta irazekia beste muga-bageko aundi eta gozoagoarekin. Aran SIgn 15. Ordain-indar muga
bakoa [eukan] Jaungoikoarentzat. KIkV 30. Zabal zabala zare, muga gabekoa. Iratz 56. Bazter-gabeko
pagadiak, muga-gabeko gaztaindiak... Munita 55. v. tbn. Atheka 58. Laux BBa 38. Or Aitork 62. Txill Let 102.
b) "Abortif, qui est venu avant terme" Dv (s.v. mugagabe). "Mugagabeko haurra, enfant qui n'a pas neuf mois
de gestation" Ib.
- MUGAGABEZKO. Infinito, ilimitado. � Etzireia zü, ene Jinko Jauna, müga gabezko miserikordia
dadükazüna? Mst III 59, 1 (Ch infinitua baita, Ip ezpeitü mügarik). Jinen diren müga gabezko thenpora orotan.
Ib. 40, 6 (SP sekula sekuloronekotz, Ip bethiereko).
mugagabeki. "(L, BN, S), infiniment" Lh. v. mugagabero.
mugagabero, mugabagero. � Infinitamente. � Aiek ondo bukatzeko, muga-bagero ustea Jaungoikoagan. Aran
SIgn 14. Oh Jaungoiko mugabagero ona. Kortazar Serm 433.
mugagaitz. � Cosa ilimitable, infinita. � Zoritxarrez, ludi ontan mugagaitzik ez dago, [...] sorkari guziak alde
batera edo bestera mugatuak dira. EG 1955 (5-12), pról.
muga-gaitz. v. mugaitz.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
628