Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
al fin'. Aran SIgn 64. "Berela, berelaxe, zaude pixka bat". Baiña "berela, berela" orrek etzun mugarik. Or Aitork
193 (v. tbn. Eus 299). Ez dago, agian, gure eskuan amaika bideren mugarik. Erkiag Arran 150. Asiera da, eta ez
muga. Vill Jaink 90. v. tbn. Egiat 244. Ip Hil 104. Ag G 127. � Azaro muga urratu orduko [...]. Etxde JJ 179.
Bide-aldatzerik larriena, halere, azken mende-mugak ekarri ziguna dugu. MIH 58.
� (Como segundo miembro de comp.). � Amar edo amabi oinkada gelditzen zitzaizkan mendi-muga ukitzeko.
TAg Uzt 267. Gaizka-muga, onik, azaldu ezadazute! 'El cumplimiento de mi salvación'. Zait Sof 126. An aldatzmugan,
/ Zeruak itxogiten / zion. SMitx Aranz 18. Bide bakoitzak bere bide-muga du. Txill Let 125.
�4. (gral.; SP, Ht VocGr 365, Lar, Añ, VocBN, Gèze, Dv, H), mua. Ref.: A; Lrq; Satr VocP; Iz Als; Etxba Eib;
Elexp Berg; Gte Erd 224s. Frontera, raya, barrera; límite entre dos territorios; término, territorio (en exprs. del
tipo -(r)en/-ko mugetan...). "Lindero, linde" Lar (v. tbn. s.v. alindar, acotar montes, apear tierras y atmósfera).
"Cancel, término, raya" Ib. "Hito que divide los términos" Ib. "Raya, término, confín", "límite", "mojón",
"término, mojón" Lar y Añ. "1. [...] Aberatsa da eta bere lurren mugak ere eztitu ezagutzen, [...]. Zure eta ene
onthasunen mugek elkhar iotzen dute, [...]; 3. borne [...]. Mugak ezartzea, ifintzea alhor bati, [...]. Noraino dohan
Haltsuko lurra Iatsuko alderat, mugek erraten dute, [...]. Bi herriak mugaz muga dira, [...]" H. "Erosi eban
sallari, muga bat ipiñi zetsan jira guztian" Etxba Eib. AxN explica iragaiteko marra (117) por pasatzeko muga;
xedea (113) por muga. Cf. VocNav s.v. mugamiento, mugar, mugonar, muguear y Echaide Orio 127. � Tr.
Documentado en todos los dialectos desde mediados del s. XVII. � Inguratu nuen itsasoa neure mugez eta
mugarriez. Ax 113 (V 75). Nafarroa garaiko eta Zuberoako mugan. O Pr 6. Itsasoari bazter guzietan arrizko ta
arezko mugak ezarri ziozkana. Mb IArg I 193. Bere erreinuak eztú izánen mugarík. LE Doc 147. [Itxasoak]
neurri, marra, muga ta bazter onetarik urteiten eztau. Añ MisE 63. Alderatu zan Moises mendiaren mugetara.
AA II 6. [Jaungoikoak] igarotzen ditu lurraren bazter ta muga guztiak. AA III 310. Arri-munto bat ipiñi zuten,
bi alderdien muga izan zedin. Lard 41. Ezpatarik ez da sartuko zuen mugetan. Ur Lev 26, 6 (Dv lurretan, Ker,
Bibl lurraldean). Egin zuen bere egoitza, Zabulongo eta Nefthaliko mugan. Dv Mt 4, 13 (SalabBN mugan, Ip, Ur
(G), Samper, Ol, Or, Ker mugetan, IBk mugetara; He, TB, Echn mugarri(e)tan). Zugarramurdiko arthalde bat
mugaz alde huntara alhatzen edo xoilki mugarat hurbiltzen. Elzb PAd 73. Gerrariak erreinuko mugetan zirala.
Arr May 163. Saleseko jauregian, Italiako mugan. Jnn SBi 162. Materiaz egina den mundu hunen mugetan
gelditzen othe da gizona? Lap 4 (V 4). Joan zitzakon biderat, zaldiz, herriko mugaraino. JE Bur 182. Mugak
kenduta, jarri daigun ba / Aberri oso bakar bat. Enb 64. Gudu haundiaren denboran etziren yuaiten, mugak
etsiak zirelakotz. Zub 79. Agiñagako barriyu ori / oriyotarren muan da. Tx B II 82. Gizadi osoa egin du, lur
osoan bizi dedin, nori bere aldi ta mugak bizirako erabakiaz. Ol Act 17, 26 (Ker, IBe bizitoki-muga, BiblE
lurmuga; Lç mugarri, He, TB, Dv zedarri). Bi adreri oien mugak, Deba-ibai eta ibarrean gora zijoazen. JMB
ELG 97. Mugarik ez dun ur-zabaldi artan. TAg Uzt 214 (ref. al mar). Euskaldun guziak, mugaz haindikoak eta
hemengoak. SMitx Aranz 224n. [Piñudiak] barrenean itxasoa dula muga. Munita 65. Len mugan urkia sartu oi
zan; oso mugan ez da ondo. Ib. 95. Frantziarekiko muga. Mde Pr 282. Gertatoki edo jazolekuaren ertzak eta
mugak. Erkiag Arran 12. Joan omen zan mugaz aruntz, Frantzia aldera. Salav 14. Mugaz bestalde orretan ere /
badira iru probintzi. Uzt Sas 174. Toki zabal patartsua, [...] hiru muga joiten dituena: Biarno, Arragoia eta
Nafarroa. Lf in Casve SGrazi 15. Gipuzkoako Orexan, Nafarroako mugan. MIH 259. Euskal mugetarik urruti.
Ib. 345. Mehartu egin dira euskararen mugak. MEIG VIII 44.
v. tbn. Hm 65. Zav Fab RIEV 1907, 92. Izt C 39. Gy 132. Hb Esk 95. Atheka 14. Ud 42. AB AmaE 102. Ip Hil
128. Apaol 76. Ag AL 44. Itz Azald 38. Mdg 138. A Ardi 33. StPierre 25. Inza Azalp 35. Mok 6. Ox 197. Kk Ab
II 91. Alz Ram 49. Barb Leg 70. Otx 58. Ldi IL 46. Laux AB 74. Or Eus 222. Eguzk GizAuz 67. EA OlBe 63.
Zait Sof 62. JAIraz Bizia 74. Zerb Azk 34. Etxde JJ 44. Akes Ipiñ 17. Herr 2-10-1958, 1. Anab Poli 71. Basarri
57. And AUzta 79. Larz Iru 38. Vill Jaink 170. Osk Kurl 75. Gazt MusIx 181. Onaind in Gazt MusIx 203. ZMoso
50. Ardoy SFran 144. Ibiñ Virgil 31. NEtx LBB 66. Alzola Atalak 69. Mattin 30. Xa Odol 171. Casve SGrazi
110. Bibl Ex 19, 12.
� (Con reduplicación intensiva). � Mendi arte batean, Eskual-Herriaren muga mugan. Barb Sup 33 (v. tbn.
145). Indio oiek Panama eta Kolonbiako muga mugan bizi dira. JAIraz Bizia 13. Eliz-ateko muga-mugan. Etxde
JJ 150. Algeriako muga-mugan izaki. Herr 14-4-1960, 1.
� (Como segundo miembro de comp.). � Markiñarako urteeran, Atea deritxon uri-mugan eukan [ostatua]. A
BeinB 83 (Ardi 62 Urkieta-mugan). Arrika egitten eutsen, erri-mugaraño euron atzetik juanaz. Altuna 94. Zerumuga
urrutian erortzen da. 'L'horizon'. Or Mi 130 (v. tbn. zeru-muga en Azurm HitzB 47; ortzi-muga en Ldi BB
158). Laterri-mugetan barrena sartzeko. TAg GaGo 77. Prantzi-muga, zitala, alaena! Or Eus 249. Izketa-muga
ezin ebaki / guraizeekin bezala. Ib. 197. Mollarriko arkaitz-muga jo zuenean. TAg Uzt 136 (130 zeru-muga).
Euskal-muga gainetan. Iratz 191. Gaurko Soriako erkia zun ego-mugatzat gure Erriak. Etxde AlosT 38n. Mendi
saill mugetan zer egin liteken. Munita 95. Arresi-mugak oro gainditu. Zait Plat 55. Arri aundiak zeuden jarriak
bide-mugak jakiteko. Anab Aprika 96. Aberri-mugak elkar aldatuta. Ibiñ Virgil 33. Mendi mugak su eta gar.
Lasa Poem 90. Erdi Aroko "Gaizkile muga" zelako hartan. MEIG VI 107. Xuberotarrek, ordea, hizkuntz-mugan
daudelako edo, kutsatu egin bide dira. Ib. 104.
� (Como primer miembro de comp.). � [Luzaidekoak] Benafartarrak, Garazikoak gira, muga egileen
gainetik... Zub 57. Kontrabandoan erori ta, / [...] muga-lagunen isilla. Or Eus 195. Muga-agintari baten
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
625