Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
1197v.
mudurri (AN ap. A � Aq 568 (AN)). � "Mustio, melancólico" A. � Birigarroa [...] gelditzen da igartutako
adar batean ixil ixil, mudurri ta abaildua. EEs 1913, 255. Bere abotsa atsege ta mudurrija zan, bere itzak
maitasunez beteak. EEs 1923, 171. Mudurri arkaitz zuriak, / illuntasunez betiak. EG 1952 (7-8), 3.
Platero ikustera yoan nintzanean, mudurri ta mindun arkitu nun. Amez Plat 35. Gorian, gorri, elorri, / [...] /
zalantzaz eta mudurri. Gand Elorri 96. Erkiña ta gaizpera, mudurria ta griñatsua zan. Gazt MusIx 60.
mueble. v. 1 muble.
mueka (Lar � H). � Mueca. � Orrék dú bálio, ez muéka, eztúl, lixtu botátze ta alako sinplekériek. LE Urt ms.
41v. Buriuaz mueka egiten zabeilarik. Hual Mt 27, 39 (Or, Ker, IBk, BiblE buruari eraginez).
muekeria. "Muekeri (V-ger-och), sollozo" A.
muelle. � Muelle (pieza). � Burnigita edo muellerik sendoenak. Cb EBO 30. Eurak asi ta akabau / tornillo ta
muelle. DurPl 114. Gomazko [barra] bat, malgu (muellea) eta berunez loditua. Mde Pr 134s. Ontako tresnarik
onena, "este-gorriko tubua" da; muelle gogorrakin egindakoa. Oñatibia Baserria 135. En DFrec hay 3 ejs. de
muelle y 1 de mueille. � Ara emen korbatak, arkitu litezken ederrenak; muelle doblia amerikanua. Iraola 76. --
Korbata modakua naiko du? [...] Muellia non nai du, atzian edo aurrian? Ib. 75. � Somier de muelles. � Egos
genduben geliura lau oéakin eta gelartan patu genduben, kendu muéllia oea bakoitzai ta zórtzioeá. Iz Als s.v.
oea.
- MUELLE-REAL. Muelle real. � Eskopetari sua artu eraitzeko biar izaten dabien muelle-realak. SM Zirik 69.
muelle. v. moila.
muerte. � Muerte. � Muertiaren itzaletako errian. Hual Mt 4, 16 (Samper hiltze). Emonen daizie muertia. Ib.
24, 9.
muertza. v. mugertza.
muestra, muestradore. v. mostra, mostradore.
mueta. v. 1 mota.
mufle. � "Bien fermentado (pan)" Lander (ap. DRA). � Okhinek dioie [ogi] bizardünak beste mütek beno ogia
mufliago diala. ArmUs 1900, 76. [Ogia] luzaz kontserbatzen dena eta fresko edo mufle gelditzen. Herr 16-1-
1958, 1. Izan niz Oihartzen, / kusiaren etxen, / ahuñaki jaten, / kostillak errerik, / og [sic] muflerik, / ardua
gozorik! Canc. pop. (ap. DRA).
muga (Lar, Añ, H). � Tr. De uso general desde Etcheberri de Ziburu en todas las épocas y dialectos. La única
forma documentada es muga, con la excepción de un ej. de mua en Txirrita. En DFrec hay 293 ejs. �1. Límite,
barrera (fig.); limitación. "Barrera, límite" Lar. "Limitar, restringir, mugatu, mugak ifiñi" Ib. (v. tbn. Añ).
"Propasar, [...] (c.) muga [...] irago" Añ. v. mugarri. � Tr. Al Norte se documenta en Etcheberri de Ziburu,
Haramburu, CatLan, CatS, Inchauspe y en autores modernos. Al Sur, se encuentra desde principios del s. XIX y
su uso aumenta notablemente en el s. XX. � Kreaturen podoreek bere mugak dituzte. EZ Man I 6. O Iainko
muga guziak eternalki bat itutzuna! Harb 403. Haren perfezionek ezpeitüte mügarik. CatLan 23 (tbn. en CatS 19
ezpeitie mügarik). Alan gerra, zelan bakiak ditube euren muga, eskubide ta legiak. Mg PAb 217 (206 mugak
imini). Ez urten zeure Arimeko Aitak dirautsun muga ta neurritik. Añ EL 1 79 (v. tbn. LoraS 131). Lotsa onaren
mugetatik irten gabe. AA III 553. Amurioak ardüra eztü ezagützen mügarik. Ip Imit III 5, 4 (SP, Ch neurririk,
Mst baragallürik, Ol erabiderik, Pi erarik). Askotan pekatu mortalaren mugetan arkitzen zera, eta muga oriek
igaro badituzu ere eztakizu. Arr May 107. [Artikulu orrek] eskribatzalle guziori muga bat erakusten digu. Ldi IL
82. Lantegietan emakume ta gaztetxuen lanari mugak ipiñi dautsaz legeak. Eguzk GizAuz 31 (v. tbn. Ag AL 120
muga gogor bat ipini). Zuen gogoak, ezin asea, ez du jasaiten mugarik. Iratz 179. Goputza ia legorraldiaren
mugan nedukan. Or QA 176. Eztiozu bere ausarkeri ta lotsagabekeriai sekula mugik jartzen. Etxde JJ 30.
Iakiñean berriz ez duzu mugarik (Ps 146, 5). Or Aitork 9. Eriotza, bazter ez-ezagun ori: bere mugak berriz igaro
ditzazkean bidaririk ez. Txill Let 63. Nori esker othe du Idaien eremua berriz ere gizon-adimenduaren mugen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
623