Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Beriayn (Doc 124v), Hualde, Mendigacha y Aresti. En el s. XX se documenta casi exclusivamente en bersolaris
y textos populares.
� Norkbait ere amoria niri daraut muthatu. E 161. Muthatu niz ni ere. Ib. 157. Haren begitharteko formá mutha
zedin. Lç Lc 9, 29 (He, Dv bertze bat egin, Ol, Ker e IBe aldatu, Or e IBk antzaldatu). Muthaturen dituela
Moisesek eman drauzkigun ordenanzák. Lç Act 6, 14 (He ganbiatu, TB kanbiatu, Dv, Ol, Ker, IBk e IBe
aldatu). Ala zara mudaduko, ze / ez zau inork ezautuko. Lazarraga 1173v. Eztot nik sobrenonbreau mudaetan. Ib.
(B) 1193rb. Peregrinoa nola zatoz / habitua mudatua (Pamplona, 1610). TAV 3.1.21. Denbora eta fortuna, oren
oroz mudatzeko erraz dire. Volt 139. Berehala mudatzen da gizonaren bisaia. EZ Man I 46. Iongoiko ezin muda
eta ganbia zaitezkena, egidazu grazia ez zure zerbitzutik mudatzeko. EZ Man II 168. Gizonak nola bere
abilamenduak mudatzen ditu, hala mudatuko itutzu eta mudatuko dira [lurraren zimenduak eta zeruak]. Harb
345 (v. tbn. 441s.). Tigre arrak ere bere nabardurak [...] alda, utz eta mutha ditzanean. Ax 93 (V 63). Eztut nik
preziorik mudatuko; nai badu artu eta nai badu utzi (AN, s. XVII). ConTAV 5.2.9, 142. Denpora baten on oi
neretxu, / baia mudadu nindia. "Pero ya me mudé". Mic in TAV 3.1.27. Bizitzea mudaetan dodala. Cap 118.
Oina alda, gogoa muta ari da. "Il change d'avis ou de résolution". O Pr 360. Mudatu zeban [promesa]
kunplitzeko intenzioa. OA 149 (v. tbn. 138). Flakoak gare eta ganbiakorrak; enganatzen gare eta mudatzen aldi
guzian. Ch III 45, 1 (SP ganbiatu, Mst, Ip khanbiatü). Nahi nuke bada oraintxe zuekien izan eta mudatu ene
hizkuntza. He Gal 4, 20 (TB kanbiatu, Dv itzuli). Ausentatuko ote da? Mudatuko ote du bere etxea? (Munarriz,
1749). FLV 1989, 111. Figurakin itzak mudatzea. Cb EBO 39. Ondasunak, osasuna, edadia, opizijuak ta
munduko naijak guztiak aldatuten dira ta mudeetan dira. fB Ic I 61 (v. tbn. Astar II 64 aldatu edo mudetan
danian). Bordaria ontzen eztela, mudatuz maiz nausia, / ez aberatsten sehia, xanyatuz maiz tokia. Gy 97. Errezu
eta elesgauza oneik, [...] iraun daudiela ezetan bere mudau bagarik. Ur BulaAl 17 (BulaV 12 aldatu bagarik).
Oraintxe da denboria / izena muratzeko. Balad 144 (230 mudatu). Despeida txarra guretzat dator / ezpagerade
mudatzen. Xe 343. Ez da mudatzen, / [...] ez det sinisten neskatxa ori / konbertituko dala're. Ud 115 (ref. a
'mudar de opinión, de fe'). Lege horiek kanbia eta muda [detzazke]. Lap 38 (V 21). Ama Birjiña agertzen
zitzaionean, arpegiko kolorea mudatzen zitzaion. Goñi 99. Borondatea mudatzeko. Urruz Zer 19. [Auntza]
Nafarroan det orain / griñak mudatzen. Noe 56. Geroztik orla muatu zea / tela txarraren moduban. Tx B I 138
(II 92 muatu, II 30 muratu). Muatzen dan monedik / iñork nai eztu. Tx in Imaz Auspoa 24, 138. Andik onako gau
egunetan / mudatu leike gaztea. Canc. pop. (ap. DRA).
v. tbn. Arz 61. INav 49. GavS 32. Zuzaeta 48. Gco II 60. AA III 558. JJMg BasEsc 184. Hb Esk 156. Dv LEd
154. Bv AsL 63. Sor Gabon 53. Bil 164. AB AmaE 244. Arr May 132. AzpPr 66. Moc Damu 10. Iraola 74.
Arrantz 28. EusJok II 127. In SMitx Aranz 196. Basarri 163. Uzt Auspoa 67, 110. Mutatu: Tt Onsa 96.
� (Con alativo). � Lehoñ, tigre eta berze mamuak, / zeñetara Deabruak baitire mudatuak. EZ Man I 104. Dolu
beltza dute / argitara mudatzen. EZ Noel 111 (v. tbn. Eliç 50). Etzaitezela sobra fida oraiko zure disposizionean,
ezen bertze kontrakorat lauster muda daiteke. Ch III 33, 1 (SP ganbiatu, Mst, Ip khanbiatu, Ol itzuli, Pi
besteratu, Leon aldatu). Aren legera muda zedilla, / bestela biziya pena. Xe 337. [Jesukristok] mudatzen nau
Bera izatera. Arr May 99. v. tbn. Cb EBO 39. � Noiz mutatan den leku batarik berziara. Mdg 142. v. tbn.
EusJok II 156.
� (Con inesivo). � Arri unekin mudatzeko metal bajo eta bilak urre puruen puruenean (B, s. XVIII). BOEans
822.
� (Con instr.). Cambiar, mudar (de). � Xoil kondizioz mudatu ezpadire an diren batzuek. (c. 1597). FLV 1993,
452. Dama polita, / asmoz muda zaite. Bil 80. Lekuz muta zte kementik kara. Hual Mt 17, 19 (Echn pasa,
Samper alda). Tokiz mudatzen ez dena. Lap 14 (V 9). Etxez mudatuta. JanEd II 99. Arropaz mutatzen naizen
bitartean. Arti Ipuin 75.
� (Part. en función de adj.). Cf. "Mutatiak, las máscaras (R-is)" BEst (comunicación personal). � Boz mudatuba
aditurikan / jarririk erreparatzen, / [...] ontza zegoan kantatzen. Noe 17.
� (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. "Mudar. Subiak udabarrixan narrua mudatzen dabe" Etxba Eib.
� (Ref. a la muerte). � Bat batean bart egin da mudau, / denporea baño len tripeak galdu dau, / Ai! Marik
zaindu baleu zintzo dietea, / eunda ogei urtean eukan bizitzea! AB AmaE 250.
�2. "Cortarse la leche. Bero aundixakin errez mudatzen da esnia" Elexp Berg.
- EZIN MUDATUZKO. "Inaltérable, immuable" Dv. � Jainkoa da egia eternalaren ithurri bakarra, ezin
mudatuzkoa. Lap 26 (V 15).
mudaturagin. v. mudaeragin.
mudatze, mutatze. � Mudanza, cambio, transformación. v. mudantza. � Muthatze hura hiltze bat bezala hetan
izanen dela. Lç Ins C 6v. Muthatze laster harzaz. Ib. C 8r. Pena hek [...] egonen baitira bethiere estatu batean
[...]. Ezta ihartzerik, ezta ttipitzerik, ezta muthatzerik eta ez aldatzerik. Ax 600 (V 386).
mudo. � Muda, ropa interior (?). � Atera deutso [txakurtxoari] biotzori, / gorde dau kalza-mudoetan. Lazarraga
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
622