Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Adiu gogoeta mudakorrak. Harb 241. Hain flako, arin eta mudakor [gara]. SP Imit I 22, 6 (Ch mudakor; Mst
lerrakor, Ip khanbiakor). Bertute eskas, mudakor eta guti fidatzeko bat. SP Phil 397. Deseginen dituela gauza
mudakor direnak. He He 12, 27 (TB kanbiakor diren, Dv aldakizun). Zein laburra eta mudakorra dan emengo
bizitza tristea. Gco I 419. Populu mudakor. "Peuple caméléon". Gy 213. Txit mudakorrak izandu dira / dama
orren pensamentubak. PE 58. Mudakorrak dire gizonen erakaspenak. Lap 340 (V 155). v. tbn. Tx B II 161.
mudakortasun. � "Disposition au changement, variation" Dv. � Mudanza hekin gainean nausi dago, behatu
gabe [...] nondik heldu den mudakortasunaren haizea. SP Imit III 33, 1 (Ch inkonstanziaren, Mst
khanbiamentiaren, Pi aldakortasun-aizeak). Ain andia da gure biotzaren mudakortasuna! (B, 1856). BOEans
408.
mudantza (Lcc , SP , Urt I 538, Lecl , Dv, H, VocB), mutantza. � Mudanza, cambio,
transformación. "Changement" SP, Lecl y H. "Changement, variation" Dv. "Cambios de tiempo o de parecer"
VocB. v. kanbiantza, mudatze. � Tr. Documentado sobre todo en la tradición septentrional, no suletina, ya
desde finales del s. XVI. Al Sur, se encuentra desde mediados del s. XVIII. La forma general es mudan(t)za;
Axular y Aresti (MaldanB 199) emplean mutantza. � Esparanza nuke zerbait sentimentu banukela non ezpaitut
uste dela mudanzarik. (c. 1597). FLV 1993, 452. Zeruan dire mudantza handiak agerturen, / ezen bere kolorea
dute ganbiaturen. EZ Man I 77. Baditu itsasoak bere gora beherak, bere mareak, eta muthantzak. Ax 600 (V
386). Mudanza miragarria, / kreatzaillea gizon. Hm 121. [Zuhurra] mudanza hekin gainean nausi dago. SP Imit
III 33, 1 (Ch mudantza; Mst gaiza khanbiakor, Ip aldikatze, Leon aldaira). [Eskuarak] eztuela mudantzarik
bathere errezibitu, aitzitik [...] mantenatu dela. ES 108 (94 ganbiadura edo mudantza). [Argien Aita] zeiña
baitan ez baida mudantzarik, ez mudantzaren itzalik. He Iac 1, 17 (Lç, TB kanbiamendu, Dv, Ker aldatze, Ol
aldarte, BiblE aldaketa). Estatu berean, mudantza batere ezin sofrituzko manera batean. He Gudu 130.
Mudantza egin denean, / edozein itxuren pean / Jainko bat da osoa. 'La transformation'. Monho 136. Mudanza
edo aldatzeren bat dakusanian ugazabagan. Mg CO 275 (v. tbn. Astar II 32 aldanza edo mudanza, Enb 81
aldakuntz edo mudantza). Nola yakin eian liburuak ungi zaindu diren, eta ez duten mudantzarik izan mendetan?
Hb Egia 114. Ez othe da bada, Eskal-herrian laborantza aski handirik, mudantza on zerbait har dezaketenik?
Dv Lab 85. Ikusiko duzue nolako mudanza kausituko duzuen zuen biotzean (Zugarramurdi, 1875). ETZ 305. Legi
au guardatu, / mudantza berririk ez / memoriyan artu. Xe 399. [Dotrina bat] gertakari guzien erdian, bethi bera
eta mudantzarik gabe egoiten. Lap 337 (V 154). Mundu huntako izaiteen mudantzak. Ib. 97 (V 47). Masabiell-ko
obrak eta mudantzak. Goñi 106. Aiziak noiz dakarren / denboren mudantza. Arrantz 130 (98 mudantza artu).
Piñu onekin etorri dira / orain mudantza gogorrak. Uzt Sas 246. Zerk eragin ote zien aiñ itxura-gabeko
mudantza artara. Berron Kijote 137. v. tbn. CatLav 239 (V 121). Lg II 156. Gco II 80. JesBih 426. MarIl 118.
Gy 97. ETZ 273 (Erro, s. XIX). Bil 54. PE 54. EusJok 92. Aran-Bago ManMed 193. Prop 1906, 170. Tx B I 123.
Basarri 140.
� Xirola soinuak bere izanez mudantza jakinik eztu, baizik erhiez eta haize emaiteko manera diferentaz, soinu
eta mudantza diferentak eragiten zaizko. ES 385. � Doña Isabelen gorputza Granadara eraman, eta
entregatzeko kaja idiki zanean eragin zion mudanza. Cb Eg II 194. Munduko gauzentzat sentitzen zuan
mudantza. Bv AsL 30. � Pausias pintorea lehiaturik, emazteki hark lorez egiten zituen mudantzak imitatzerat,
ezin heldu izan [zen]. He Phil VI. Eginen duzu bela bat, [...] lorekatzailearen eskuz eta mudantza ederrekin ehoa.
Dv Ex 26, 31 (Ol, Ker kerubin irudiz).
mudantzadura. � Conjunto de variedades, matices. � Oihalaren ehodura ere eta lanaren mudantzadura guzia
eginak izanen dira urhearekin [...]. Dv Ex 28, 8.
mudantzatu. � "Varier, nuancer" Dv. � Hamar erridau liho hari bihurtuzkoak [...] eginen dituzu, eta
lorekatzailearen eskuz mudantzatuak. Dv Ex 26, 1 (Ol, Ker apaindu).
mudarazi (Urt V 315), muda-erazi. � Hacer cambiar. v. aldarazi, kanbiarazi, mudaeragin. � [Ez zioten]
muda-erazi / sekulan opiniyua. Ud 113. v. tbn. BOEans 944 (B, s. XVIII).
mudatu (-au V-gip ap. Elexp Berg; Lcc (-adu), Volt 112, SP, Ht VocGr 346, Añ, Lecl, Dv, H), mutatu,
mu(r)atu. �1. (Aux. trans. e intrans.). Cambiar, mudar (de); mudar de naturaleza, de comportamiento, de ideas...
"Puxka bategaittik etxako koloriak mudauko (narrusendoa, aurpegi gogorrekoa dela). [...] Noiz mudau biaittuzu
izarak?" Elexp Berg.
� Tr. Documentado en todos los dialectos, ya desde Dechepare. Al Norte, se emplea sólo hasta finales del s.
XIX; la primera forma documentada y la más empleada en los ss. XVI y XVII es mut(h)atu, pero a partir del s.
XVIII se encuentra únicamente mudatu. Al Sur, la forma general es mudatu; hay muratu en Balad, Arrantz (24)
y en Txirrita (quien tiene tbn. un ej. de muatu), en los tres casos junto al más frec. mudatu. Emplean mutatu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
621