Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
aintzindariak, eta, burregoak sabre ukhaldi batez beso bat khendu zioen. Prop 1901, 202. --Egingo al dezu
mesere, anka oiek biltzia edo beste nonbait jartzia? --Non da moztutzen ez ditudan! diyo gizonak. Iraola 47.
Girtainetik xuxen mozten dituzte haixturrez [murier ostoak]. JE Bur 82. Eskua moztuta ere axeriak axeri
gelditzen dira. Ag G 62. Eskua moztu. EusJok 142. [Idurkian] beltz buru bat lepotik moztrik, biloa tilinton, odola
erortzen. Garral EEs 1923, 84. Azkenean burua moztu zioten. Inza Azalp 30. Gaizkiari zango-hegalak behar
zaizko moztu. Barb Sup 113. Trufazko bertze solas bat, / Mihi hori mozten dauiat! Ox 60. Moztu zetuztean
nonbait basoak. "Talado los bosques". Mok 14. Egalak moztu zeustazan-eta. Altuna 101. Bestela bertan burua
moztuko zakola. (Quijote IX). AIr RIEV 1928, 606 (Anab ib. 611 burua moztuko; Or RIEV 1929, 9, Ldi ib. 210
lepoa moztuko). Suerte txarrak jo zualako / beso bat dauka moztua. Tx B I 25. Zure astuari belarrijak moztu
badautsoz ere [...] atzera bigurtzen dautsuz belarrijok. Otx 177. Galburuak mozten asi ziran. Ir YKBiz 110. Adar
ustela zuaitzetik mozten dan bezala. Ib. 456. Koldobika XVI-ari burua moztu eutsan. Eguzk GizAuz 17. Artoari
burua moztu baño len. TAg Uzt 290. Anaia zaharrenari berehala mihia moztu. Zerb IxtS 76. Moztu zioten burua
eta alderdiak zehakatu. Lf Murtuts 51 (v. tbn. burua moztu Vill Jaink 91). [Erensugeari] zazpi buruak moztu
zizkion. Etxde JJ 95. Mingaina ebaki, burua larrutu, oin-eskuetako beatzak moztu. Zait Plat 101. Ezomendut [...]
lorerik moztuko. Arti MaldanB 214. Giltzurrunak moztu. Ib. 224. Gure zugatzik mardulenari / moztu dizkagu
adarrak. Basarri 72. Zahalo bat mozten du hesian. JEtchep 41. Egurgille ta ikazkiñak / moztu deutsuez adarrak.
Gand Elorri 197. Adarra zathika zuritzen, adapoak mozten, adabegiak berdintzen. Osk Kurl 147. Eulien buruak
moztutzen zituen. Erkiag BatB 40. Neskatxa bat [...] kañonazoak iztarra moztuta. Salav 82. Zigarro-puruen
muturrak moztuaz. Lab SuEm 210. Adar auxe moztu nai nuke, zama osatzeko. NEtx LBB 182 (cf. unas líneas
más arriba adar au ebaki). Beso balios hori diote gauaz eta ixilka moztu ziotela [sainduaren gorputzari]. Ardoy
SFran 269. Bi erhi mozturik. Xa Odol 136. Eni hüllantzen zeitanari xüdüra neola muzten. Casve SGrazi 108. Ez
dizute beintzat ori idatzi zuan eskurik moztuko. Berron Kijote 19. Eskuineko beharria moztu zion. IBk Io 18, 10
(Dv, Ol, Leon, Or, Ker, IBe moztu, EvS muztü; Lç, He, LE, TB ebaki). Hankak mozturik. MIH 71.
� Cortar, dividir con un corte. � Gañera iyota laister mozten du / trunko koskor biribilla. EusJok 105. Egur
moztutzen. Muj PAm 51. Soka muztü zian. Const 19. Ori, korapilloa askatu-bearrean, moztea izango zan. Or
SCruz 113. Ibañetako lepoan moztu zuten bi zatitan Enperadorearen armada. Zub 30. Egur mozten. FIr 135.
Telefono-aparexura urbildu zen, Madalenako aria zuten laguneri berri emateko baño bertan aria moztu zuten.
Ib. 140. Moztuak balire hari hek edo andeatuak, etzinezake sendi. JE Med 27. Olo-lasto xamurrak mozteko. Ibiñ
Virgil 76. Bada orapiloa mozteko modua, askatzen hasi gabe. MEIG VII 181.
� "Degollar [...] lepoa moztu (G)" Añ. "Lepoa moztu ta txapelara eseri (Sal), cortar el cuello y ponerse el
sombrero (se dice de quien emprende cosas que están fuera de su alcance)" A. "Lepoa moztu zioten (V-gip, Gazp-nav,
AN-gip-5vill, B, BN-arb) [...] orrek lepoa moztia merezi luke (G-azp, BN-lab), ganibeta handi
batekilan lepoak mozten deztetzu bere zazpialaber (BN-arb)" Gte Erd 80. � Eta egorri zuen Joanesi lepoaren
moztera presondegirat. TB Mt 14, 10 (Dv, Echn lepoa moztu; Ur lepoa ebaki; He burua ebaki, Hual, Samper
degollatu). Lephua muztü zeioen. CatS 109. Montbrisoneko tribunalak lepoa mozterat kondenatu zuela. HU
Aurp 45. Bertzenaz lepoa moztuko ziola. (Quijote IX). Or RIEV 1929, 9 (Ldi ib. 210 lepoa moztu; AIr RIEV
1928, 606 y Anab ib. 611 burua moztu). Ala motz eni lepoa / zintzur ondo-ondotik. Etcham 67. Delako borreroak
zion lepoa moztu. Mde Pr 70. Harako herensugeari bezala, lepoak moztu ahala sortzen baitzaizkio. MIH 273. v.
tbn. Xe 375. Ir YKBiz 204. Zerb IxtS 14. Larz Senper 106. Ardoy SFran 230. Azurm HitzB 32. Berron Kijote
113. Muztü: Mustafa (ap. DRA). Mde Pr 50.
� Ukarea moztera utz nezake, gizon hura ez dela eskualduna. JE Ber 47.
� Lege balitz eskaetan / gizonari lanzetea, / banikeo nik aurraldea / motziturik eskuetan. Lazarraga 1190r
(Interpr? tal vez 'hendido, abierto' (el sexo)).
�3. Cortar, suprimir, acabar. � Deusek ere eztu gure haragia [...] hanbat tristetzen [...] nola ian edanaren
mutziak eta edekitiak. Tt Arima 63. Gure bihotzaren ebakitia, diot nahi gaistoen muztia. Bp II 23. Gure zuzenak
oro, alegia deus ez, / moztu darozkigute ixilka, gezurrez. Zby RIEV 1909, 233. Della Croce-ren lanak [...]
darabiltzan zatarkeritxu batzuk moztu egin dittuz. Otx 6. Gizartearen onean aukeramena moztu bearrean eidago.
Eguzk GizAuz 75. Sozialistak gizonari bere eskubide ta zuzenak moztu egiten dautsez. Ib. 99. Berriz ere
argia moztu didate! Mde Pr 72. Illabete batzutan ibilliko gaituk alkarrekin [...], eta gauza xamurregi jartzen ari
dela oartu ta laister moztu egingo diat. Txill Let 85. Gaur goizean esnatutzean amets eder bat moztu bear izan
det. ZArg 1958, 112. Edonolako auzi berriak mozteko. "Novas incidere litis". Ibiñ Virgil 59. Sargoriak [ardiei]
esnea mozten baldin badie. Ib. 40.
� Recortar, disminuir. � Bizieraziten dianak dereiola indarrak egünkal muzten. Egiat 265. Errekeitua eriari
zitzaion hagitz motztu. Gy 100.
� Esaldi osoak agertzen dira mozturik. MIH 171. Eta zerrenda hortxe moztuko dut. MEIG VI 185.
� Interrumpir (unas palabras, discurso, narración). � Moztu-ta gelditu zan ain gozagarrizko kondaira. Berron
Kijote 107. � Interrumpir (a alguien). � --Zure emazte gaia ez duzu oraino, gorputz eta arima, zure begiez
ikusia? moztu zuen Ping-Lik. JEtchep 91. Jarrai zure kondairari, geiago ez dizut-eta ezertan moztuko. Berron
Kijote 137. � "Haurrak elhia muzten deio (S), elea moztu dako (BN-arb), itza moztu zioten (AN-5vill)" Gte Erd
81. � Beltzüri batekin, aphezak muzten dio elhia. GH 1939, 269 (ap. DRA). Esan zun bereala Bela-Beltzek aitari
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
618