Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
207. Or Mi 41.
� (-tzt- Añ), moxtu (Lar ). "Desplumar" Lar y Añ. � Eiz ona / itxi dinat menaetan. / Igo egin da / asi adi
motzietan. Lazarraga 1197r. Ez nakutsu danau moztuta, luma bat baga? Mg PAb 177 (en un cuento en el que
habla un mochuelo).
� (gral.; SP (-tzt-), Lar, Añ, H), moiztu (G, R), moixtu (BN), moxtu (Lar y Añ , H), motzitu (V-m; Añ),
motxitu (Añ), mostu (Añ), muztu (S) mustu (VocS 143). Ref.: A (moztu, motzitu, moiztu); Lh (moixtu); Lrq
(mutz, muzte). Podar (árboles); desmochar. "Ébrancher" SP. "Desmochar, moztu, moxtu", "desmochar árboles"
Lar. "Desmochar, mostu, moztu, moxtu" Añ. "Mochar, desmochar, moztu, motxitu, motzitu" Ib. "Mahatsa
moxtea, tailler une vigne. Hesiak moxtea, tondre des haies" H. � Fruitu geiago eta hobeagorik erakhartzen
baitio motztuz eta pikatuz. SP Phil 227. Ezta [mastia] moztuko edo iñausiko, ez eta atxurtuko ere. AA III 434.
Mahasti moxtu gabetako arnoa. Hb Egia 71. Berhoak moztea eta aphaintzea. Dv Lab 203. Hi haiz,
Eskualherria, / haritz hori bera, / arrotza nausiturik / moztua sobera. Zby RIEV 1909, 397 (tbn. en Or Eus 200).
Donazaharren gorapenean moxten dira arbole guziak. A EY I 162. Horiek mozten zuten hesia. JEtchep 47.
Beiak moztu daben zelai-gueneko / pagadi zaarrean. Gand Elorri 193. � Larre piskak mozteko, geiegi lau asto.
"Para desmochar el escaso pasto". Or Eus 246.
� "Mutilar, cortar" Lar y Añ. � "Motztu, [...] châtrer" Lh.
� (Fig.). "Raccourcir un discours, un narré. Obeto egingo luke bere itzaldiak zerbait motzten balitu, [...] s'il
abrégeait" H.
�2. (V-ger-arr-m-gip, G-azp-to-nav, AN, L-ain, BN-ciz-mix-arb; Lar, Añ, Dv, H; -tzt- SP, H), moxtu (Urt IV
14, H; Lar y Añ ), moixtu (R-is), motzitu (Lar, Dv (V), H), mostu (V-gip, AN-olza; Añ), muztu (BN-mix,
S; H), motxtu. Ref.: AtSac 62 y 63; EI 149; ContR 517; Etxba Eib; Iz ArOñ (mótza, moztzéera); Gte Erd 81. �
Cortar (pelo, uñas, etc.), recortar; acortar. "Rogner" SP. "Rasurar, bizarra egin, moxtu, motzitu, moztu" Lar.
"Afeitar, quitar la barba, bizarra [...] moz o mostu" Añ. "Accourcir" Dv. "Makhila luzegi dena moztea" H.
"Bizarra, behatzak moxtea, se faire la barbe, les ongles" Ib. "Axaxalen moixtan, cortando las uñas" ContR 517.
"Soñekua moztu dot" Etxba Eib. "Ilea muztü kabaler (S), bilhoa moztü gizoner (BN-ciz-arb), ilea moztu (G-azp,
AN-gip-5vill, B) [...] illea ebagi (V-arr)" Gte Erd 81. � Tr. Poco documentado antes del s. XVIII; a partir del s.
XIX hay ejs. de todos los dialectos.
� Illeak eta bizarra motz eta ebaki ahal badetzate. SP Phil 226. Behar ditu bere gathibutasuneko arropak
erauntsi, bere behatzak motztu eta bere buruko illeak ebaki. "Rogner ses ongles et raser ses cheveux" Ib. 20 (He
19 moxtu [...] eta ebaki). Zoinen zaiñak bi sagu hek [...] iaten, mutzen [...] eta trenkhatzen baitituzte. Tt Onsa
96. Buruko illea mozten. ES 111. Illeak moixtuak edo murritztuak izatea. He 1 Cor 11, 6. Baldin moxten badute
ene buruko illea. Lg I 233. Buruko ulia moztuta. fB Ic III 284. Dalilak illea moztu, eta burua garbi-garbi utzi
zion. Lard 145s. Moxtu zituen ilea eta bizarra. Hb Egia 61. Animaenganako zeukan zeloari [...] egoak pixka bat
moztea. Aran SIgn 64. Illiak moztu ondorian. Bv AsL 96. Ilea moxten dioten bildotxaren pare. Jnn SBi 4.
Atzazalak moztuten. A BeinB 56. Biloaren motxtan. Mdg 144. Tris, tras, moztu zizkion goi-españeko bizarrak.
Ag G 118. Beatz-azkalak moztu. Urruz Zer 123. Beren jantziaz eta buruko ille moxtuaz [bereixten dira apaizak].
Inza Azalp 13. Hiru aldiz hain ongi moxtuak izan ziren galtzak soinean, hantxet zagon [...]. Galtzak [...]
belhaunetarat ere ez zitzaizkon heltzen. Barb Sup 44. Gona laburrak jantzi, / illiak moztuta. Tx B II 106. Uliak
moztuta etxaroiezak ba? Kk Ab II 154. Ez bizarra moztu, ez gosaldu. Ldi IL 39. Azkazalak ez dirala moztu bear.
JMB ELG 78. Baztar batean, ille-moztutzalea zutik eta mutil kozkor beltza ere bai. Ia burua zuritzeraño moztu
zion illea. Anab Aprika 25. Bizarra egunero mozturik. Erkiag Arran 27. Bein, pelukeria batian ulia mozten
euala. SM Zirik 116 (v. tbn. ilea moztu Salav 33, Ibiñ Virgil 103, Mattin 145, Berron Kijote 87). Berandu
bederen begiratu zidan erbail oni; bizarra iñoiz baiño urdiñago mozten nun garaian. Ibiñ Virgil 32. Fan nintzan
Ponpoxon barberiala biloan moxtra. ZMoso 42. Hemendik moztu, hortik ebaki, hango urratua pasaratu eta
hemen adabakia ipini, ez da Berlangak gogoan zeukan soinekoa ezagutuko duenik. MEIG I 192.
� (V-gip, B, BN-arb; Dv, H, VocB; -tzt- VocBN), moiztu (Dv, que cita a It), muztu (S; A (que cita Ip Mt 3, 10)).
Ref.: Gte Erd 81; Elexp Berg. Cortar, cercernar, quitar cortando (un miembro del cuerpo, una parte de una
planta, etc.), cortar, talar (árboles). "Couper, coupé, synonyme du verbe phika" VocBN. "Besoa moztea, couper le
bras" Dv. "Cortar a golpe con hacha. Aritz ori motzazu aizkorarekin" VocB. "Ixa biatza moztu dot aixkoriakin.
Ik. ebagi" Elexp Berg. "Büria moztü (BN-arb, S)" Gte Erd 81. "Zühaintziak muztü, ebaki, egotxi (S)" Ib. 81. �
Nola mahats aihenak ezpaitezake fruiturik ekhar hondotik moxtuz geroz. He Phil (ap. H). Lehenik Ferragusi /
mutz dizogün büria. Xarlem 536. Zure esku eskuinak gaitzbidetzen bazaitu, motx zazu. TB Mt 5, 30 (Echn, Leon,
IBk, IBe moztu, Ip muztü; Lç trenkatu; Dv, Ur, Hual, Samper, Ol, Or ebaki, Ur (V), Ker ebagi). Eta aren
sagarren / adarrak moiztean. It Fab 186. Sorho hartako belharretik / mihitaño bat muztu nuela nik. Arch Fab
207. [Oillarrari] motzturik hegalak bertan. Gy 70. Mozten dira adar nausiaz bertze guziak. Dv Lab 363. Frütü
hunik ekharten eztien zühañak oro muztürik izanen dira. Ip Mt 3, 10 (Echn, Leon, IBe moztu; Lç, TB, SalabBN
pik(h)atu, He, Dv, Ur (G), Hual, Samper, Ol, Or, IBk ebaki, Ur (V), Ker ebagi). Bularrak mozteko. Xe 337.
Muturra moztu diyot [lugartz] bati. Sor Bar 42. Baldiñ ez badiozu / mokorik moztutzen [xoxuari]. JanEd I 62.
Kolpe izugarri bat deskargatu eta esku hura moztu. Arr May 183. Gutitarik egin zuen, ez baitzioten bertzeari
zangoa moztu izan behar. HU Zez 22s. Gizon gezurtiyari / mingaña moztu. AzpPr 97. "Motz!", manatu zuen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
617