Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Berg. (Forma con palat. expresiva). A) (Adj.). a) Corto. "Galtza motxak, culotte d'homme" Dv. "Jauzi motxa,
saut à pieds joints" Ib. "Azkazal motxak, las uñas cortas" Iz Als. "Como diminutivo de motz, tiene todas las
acepciones de esta palabra con la significación naturalmente restringida" A. � Beren galtza mutxetara. Egiat
167. Gorontza txit motxak. AA II 120. Pipa motxa aotzean. Zav Fab RIEV 1909, 38. Belhar motxa den tokian.
Dv Dial 73 (Ip txipi). Badira bertze drain motx batzuek. Dv Lab 113. Txamarra motx bat. Aran SIgn 60.
Oinetako motxak. JE Bur 140. Gona motxak jantzita. Tx B II 108. Ziraun luzerik, satagin motxik / sumatzen badu
tartetan. Or Eus 317. Burnizko oiak motx xamarrak ankaluze aientzat. JAIraz Bizia 40. Aulkia zeukan bear baiño
motxago. And AUzta 86. Gure besoak motxegiak direla dena besarkatzeko. Vill Jaink 152. Su-iskillu motxa.
Erkiag BatB 188. Bera mutil motxa zan, da [...] erropak, aundiegi zituan. BasoM 146. Hitzak motx, hotzak
kuxkurturik baleude bezala. MIH 355s. v. tbn. AB AmaE 468. Hb Esk 185. Elzb PAd 29. Zub 66. NEtx Antz 75.
Munita 86. � (Con sentido temporal). � Berrogei ta amar urte aundi! Ez motxak! Mok 5. Lênen-talka motxa da.
Or Eus 30. Gau motxean. Ib. 214. Ega motxean. EA OlBe 12. Itzaldi motx eta beroa. SMitx Aranz 188n. Otordu
motx ura. JAIraz Bizia 99. Aldi motxerakoak [muntegiak]. Munita 149. Gure biziaroa motxegia da. Vill Jaink
27. Abendua motxa da ta / badoa eguna. Uzt Auspoa 22, 88. Kanta motxak abestu. "Deductum dicere carmen".
Ibiñ Virgil 48. Hogei urte motxetan. Azurm HitzB 49. v. tbn. Loram Y 1933, 336. NEtx Antz 128. Gand Elorri
197. � Puntu motxean, ots, zortziko txikiaren neurrian. Lek SClar 123.
b) Mutilado, al que le falta una parte del cuerpo; desmochado, mocho. "(R-uzt), mocho, animal descornado" A.
"Manco" Etxba Eib. � Mingaiñez bezain besoz motx geldi baledi. Or Eus 33. Masti-ondo motxak. Erkiag BatB
168. � (Refiriéndose a la parte que ha sido cortada). � Antoniok zerentako du xamar mahanka, besua mutx
ükhen eta. Eskual 28-2-1908 (ap. DRA). Esku motxari aizkol-kertena / iñola ezin ezarri. EusJok 143. Batek
begiya itxuba zuben, / besua motxa bestiak. Tx B I 27.
c) (Urt, Lar, Añ). "Calvus, [...] illez gabétua, motxa, [...] motza" Urt IV 98. "Pelón", "pelado" Lar y Añ.
d) Avaro, poco generoso. � Lagunari biurtzen zaizkon zerbitzuetan motx eta zikinkara izatea. Mih 53 (Harriet
cita este ej., pero da la forma motz).
e) Deficiente, insuficiente. � --Orra Jaungoikuak ordaña eman. --Ez motxa're. Sor Bar 80. Orrekiñ, jakiak
gutxitzen zijoazen [...]. Abelera motxa. JMB ELG 55. Ala ere, zure irakaskizuna ez diteke batere motxago. Or
QA 124. Exkaxa ta motxa izango litzake apaindura. Txill Let 60. Biziak eskeintzen digun guztia zein motx eta
ezdeusa den gure gose-egarria asetzeko. Vill Jaink 119. Baiña gizonaren almena motxa, sarri askotan. Erkiag
BatB 117. v. tbn. NEtx LBB 309.
f) Cobarde. � Bere burua motx ez egin nai. "No queriendo sentar plaza de miedoso". Or Eus 266.
B) (Sust.). a) "Mot obscène, partie sexuelle de la femme" H. b) "(G-to), hueco en una mesa de juego, por la
ausencia de un jugador, cuyas cartas las ve el compañero del ausente; también se juega así sin cuarto
compañero" A.
- MOTZA ETA POTZA (Lar), MOTZA ETA TAPOTZA. "Lirondo, mondo y lirondo, motza, ta potza" Lar. "Ah
motza ta tapotza! ¡Ah mondo y lirondo! (AB Dic 79)" DRA.
- MOTZARENA JO. Realizar el acto sexual. "Hondartzan bikote asko motzarena jotzen ibiltzen direla esaten
dute (AN-gip)" HErot.
- MOTZDUN, MOZDUN, (El) que tiene (...) corto. � Iñor ez dot ikusi belarri-motzdunik / gogotik biarrean
ekiten dautsanik. Enb 162. Ezertako ez diran belarri-mozdunak. Ib. 162.
- MOTZ EGON. "Motz egona da, il est resté coi" Lh.
- MOTZ EGIN. a) "Calvare, [...] buruko illea murritz egin, murriztu, motx-egin, motzegiñ" Urt IV 95. b) (V-m,
L, BN, S). Ref.: A; Lh. "Fallar. Eztituak motz egin dau, el injerto ha fallado, no ha prendido. Tiroak motz egin
dau, ha fallado el tiro" A. "Manquer" Lh.
- MOTZ-HERRI. "Motz-erriak, pueblos encartados, o pasiegos o montañeses de las montañas de Santander"
Aizk.
- MOTZ ETA ZORROTZ. Concisamente y con precisión. � Zenonek motz eta zorrotz egiten zituen korapilomatazak
arilketan. Zait Plat 40. [Itzaldiaren bigarren tankera], motz eta zorrotz, bizi ta zaloi [...] arloaren
egiabideak ezarten dituena. Ib. 123.
- MOTZ GELDITU. a) "(G-to), llevarse un chasco (pop.)" A. b) (V-gip ap. Elexp Berg). Quedarse corto, no
llegar a lo esperado o lo deseable. "Eun urte dauzkala esan neban, da igual motz geldittuko nitzan" Elexp Berg.
� Motz geldittuko giñekela irudi zaigu Jesusen bizitzaz lau itz berenik ezpaginduzke esango. Inza Azalp 58.
Emen ere, orretarako, ez aal ginake motz geldituko. Ldi, carta a EArzdi, 17-2-1930 (ap. DRA). Jan-edanean
motz gelditzen zeran bakarra. Lab EEguna 64. Gure irudimena motz gelditzen zala asmaketan. NEtx LBB 12.
Lagunik gabe motz geldituko naiz mendian. Ib. 22. Hizkuntza bat ikasteko [...] bide erosoa eskeintzen duten
libururik gehienak motz gelditu ohi dira beren egitekoan. MEIG II 109. � (Con palat. expresiva). � Motx
gelditu naiz esaten Ama-Semeen lana. Or Poem 551. c) Quedarse callado. "(L, BN, S), rester court, coi, en
panne" Lh.
- MOTZEAN ERANTZUN. "Responder fríamente" DRA.
- MOTZIK. Lentamente. � Txalupak etozan portura motzik aize apur bat baga. Ag Ezale 1897, 354b.
- MOTZIK UTZI. Dejar en mal lugar. � Indarrak ongi neurtu; ez utzi ni motzik. Or Eus 133.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
602