Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
jakintsuak [...] eta, oen artian, txit motzak eta pobriak ere. Bv AsL 140. Erlojeru, arotz, / errementari motz. Arti
MaldanB 221.
�8. (Vc, Gc ap. A; Añ, Aizk). (El) que no habla vasco; extranjero, extraño al país. "Bascongado [...] el que no lo
es, motza" Añ. "Romancista [...] (frase jocosa) motza" Ib. "Los bascongados llaman así a los pasiegos y
montañeses por lo torpes, flojos y negados que son para el trabajo" Aizk. "3.º apodo con que se designa a gentes
del Sur; [...] 7.º (V, msZar, voc.), vasco que ignora la lengua de su país" A. Cf. RIEV 1925, 552 (carta a
Peñaflorida, 1783): "Me están cada día estos gaztelau motzes mortificando". Cf. tbn. Tx B III 65: "Euskeraz
ikasteko / belarriak motzak". v. erdaldun, belarrimotz. � [Bizkaitar] gizonak emeturik / dirudije motzak. VMg
(?) (Abando, 1819). Eusk 1977, 423. Baita askok berbetan, / dirudie motzak. Zav Fab RIEV 1907, 93. Ai motza
alperretan etorria. Ulib BAP 1962, 29n (hablando de un bilbaíno). Motzakin nastau garealako. AB AmaE 83.
Motz edo maketuak sartu yakuz Bizkaian (1895). AG 544. Ederki mintzatu itzakiola erderaz motz aietako bati.
Urruz Ezale 1897, 261a. Uri andietako euskaldun motzen seme alabentzako. A EEs 1916, 113. Ama Euzkadi
daukogulako / motzen azpijan aulduta. Enb 35.
�9. Corto de entendimiento, tonto. � Arrotz ta erbestekuak makal, baldan, baldres, motz, oker, zital, asto ta
dongaak diriala. 'Romos'. Mg PAb 167. Motza ta gauzak esango ditue nigaitik baiña, ezagututen dot nik zeiñ zer
dan. Ag AL 59. Ziria sartu nai diak, baño ez nauk añ motza. Ag G 305.
�10. (V; Zam Voc). Ref.: A; Holmer ApuntV; EAEL 217; Gte Erd 223, 140. Feo. "Belarrietara motzago iten da
(V-arr)" Gte Erd 223. � Urrea suan sartzen ezpada, iluna ta motza geratuten da. Añ MisE 69. Zeu eskeko motz
eta loia zara-ta. Altuna 98. Ez zindudan baña nai, Zeure argi miak / agertzen eustalako maite danen motza. "La
fealdad de cuanto amaba". Laux BBa 68. Ikusi eziñaren irudi motz ta ezaiñak. Erkiag Arran 154. Tximiñoi bat
bera baiño be motzagoa ei zan-da. Bilbao IpuiB 84. Ibillera motzagorik orraitiño! Ib. 60. Guzti-guztiek
bildurgarrizko motzak be etzireala izango. Akes Ipiñ 28. Ongi derizkiot / zure arima motz / horri. Arti MaldanB
216. Bardin maitatzen gaitu / eder, polit, motza. BEnb NereA 184. v. tbn. Alz Bern 79. � (Referido a
comportamientos, acciones, etc.). � Puska batekiñ atzeratzia / badakizute motz dala. EusJok 92. Bai dala gauz
ederra adiskidetasuna! Ta, bai motza gorrotoa! Munita 153. Esan bear eutsan, bai, arpegi-arpegira bere
egikizun motz au. Bilbao IpuiB 136. Ordaindu gabe aldegitia / gizonarentzat txit motza. Uzt Sas 225.
�11. Conciso, breve (hablando de palabras, textos, etc.). � Ixill eta motz jolasa, / itza bakan ta eskasa [...] /
egoten bagerade, / loa laster datorkiyo. Echag 105. Eskeñi nai dizkiat itz motz auek. Ldi IL 38. Itz motzak
sarritan gizakumeak eratxi ta zuzendu izan oi ditute. 'Pocas palabras'. Zait Sof 23. Ez ditake hitz motz batez
ihardets. GAlm 1951, 45. Koloka du idazkera, ta oikoa baño motzago esakera. Txill Let 135. [Metahizkuntza
da] asmatua izan den mintzatzeko modu motz eta soila. MEIG VIII 30. � "Ez daut elhe motzik eman, il ne m'a
pas dit un traître mot" Lh. � Haranek ez zuen artikulu motzik jalgi. Herr 5-11-1959, 3.
�12. (V, G-goi, AN-erro, L-ain-côte, BN, Ae; H). Ref.: A; EI 355. Triste. � Entzunik barriz zaldunak berba au,
juan zan motz. Ur Mt (V) 19, 22 (Ur (G) y Ker itun, He tristatua, Or goibel; Lç tristerik, Dv ilhunik, Ol
goibeldurik, IBk nahigabeturik, IBe atsekabez). Au [illuna] dalako motza, motel eta otza. AB AmaE 344.
Ainbeste atsakabagaz / il iatan biotza, / ta mundua neuretzat / biurtu zan motsa. Azc PB 342 (in Ur PoBasc 219
motza). Eguraldi otza, / zerua motsa. Ib. 290 (in Ur PoBasc 228 motza). Alangoen arpeia egon oi da motza. Enb
163. Aspertua zegoen azkenengo urtetan arek sortu zion bizi motzarekin. NEtx LBB 68.
�13. (V-gip ap. Elexp Berg). Poco hablador, reservado; tímido. "Aura dan motzakin kapaz da gorri-gorri jarri
tta berbaik pe ez eitteko" Elexp Berg. � Euskaldunok, kartak euskeraz idazten, oso motzak izan gaituzu. NEtx
Nola 41. Euskaldunok egintzetan luzeak eta erranetan motzak, laburrak gerala. Herr 24-10-1957, 4. Nere
motzean, emendik ikusten nituan kontu oiek guziak. Baiña barruak ez ninduan erabakitzen [...] ezer egiteko.
NEtx LBB 90s.
�14. Joven, mozo, de corta edad. Cf. NESKA MOTZ. � Artzai-mutil motz zaneko egunetan. "Infimo pastor,
mozo". Mok 7.
�15. "(V-gip), chato" EI 356.
II (Sust.). �1. (AN-5vill-erro, Ae; Lh). Ref.: VocPir 292; A Aezk 296; Garate RIEV 1931, 423. "Partie sexuelle
de la femme" Lh. �2. "Toro semental (G-azp)" (Comunicación personal).
III (Adv.). � Brevemente, de modo conciso. � Lur-azalean edo barnean gertatzen diranak oro ezagunak
izango bagenitu, labur eta motz mugatuak baitira. Zait Plat 43. Gertaerak ain laburki ta motz aipatzen dizkigute.
Berron Kijote 176. Esandakoak, motz eta laburkiro esana izanik ere, garbi adierazten du lan egokia aukeratu
duela. MEIG II 68.
- ATE-MOTZ. v. 1 ate.
- BARNEKO MOTX, BARRENEKO MOTX. v. barneko, barreneko.
- DANTZA MOTX. v. dantza.
- ESTADU MOTZEAN. (Estar, quedar) sin nada. � Nola premio oiek / Pellorentzat zian, / Juan Jose atzian /
gelditu da utsian, / estadu motzian. AzpPr 37. Bartolo arkitzen zan / estadu motxian, / iñor emakumerik /
etzaukan etxian. Tx B II 103.
- JAUZI MOTX. v. jauzi.
- MOTX (gral.; Ht VoGr 343, Dv, H; mutx S). Ref.: A; EI 141; Etxba Eib; Iz Als (azkazal); EAEL 211; Elexp
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
601